METODY NAUCZANIA

ĆWICZEŃ RUCHOWYCH

Metody kreatywne (twórcze)

Rafał Honc

• Zadania stosowane w metodach

kreatywnych wymagają pełnej
innowacji twórczej ćwiczących oraz
pewnego doświadczenia i wiedzy
przedmiotowej.

Metody problemowe

• Prowadzący ćwiczenia ruchowe stawia

ćwiczących w sytuacji problemowej, to
znaczy w takiej, z którą ćwiczący spotykają
się po raz pierwszy i nie znają sposobu jej
rozwiązania. Ćwiczący samodzielnie
analizują sytuację, tworzą programy
(pomysły) rozwiązania problemu i
weryfikują jego poprawność w
praktycznym działaniu.

Metody ruchowej ekspresji

twórczej

• Prowadzący ćwiczenia ruchowe stawia

ćwiczących w sytuacji zadaniowej, którą
ćwiczący powinni samodzielnie, twórczo
rozwiązać, przy czym każde rozwiązanie
zademonstrowane przez ćwiczącego
uważa się za poprawne. Zadania polegają
na inscenizacji określonych tematów
ruchowych mimiką. Zadania ruchowe
wymagają inwencji twórczej bez
ograniczenia wieku.

• Metody kreatywne powinny mieć

największy udział w procesie
kształcenia i wychowania, nie tylko w
odniesieniu do kultury fizycznej, ale
również innych dziedzin życia.
Wiedza i umiejętności zdobyte w
wyniku samodzielnego rozwiązywania
problemów są bardziej operatywne
(niż podawanie gotowych rozwiązań) i
bardziej efektywne w kształtowaniu
samodzielności myślenia i działania.

Metoda ruchowej ekspresji

twórczej Rudolfa Labana

• Ekspresja- to zdolność sugestywnego wyrażania

uczuć i przeżyć w sztuce; siła wyrazu,

wyrazistości.

• Ekspresję ruchową można interpretować jako siłę

wyrazu (wyrazistość) uzyskaną przy pomocy ruchu

wyrazistego, jako sugestywne wyrażenie uczuć,

przeżyć, rzeczy i zjawisk ruchu, w tym także

mimikę. W wychowaniu fizycznym ekspresja

ruchowa może być realizowana w trzech

zasadniczych postaciach: dramatyczno-ruchowej,

muzyczno-ruchowej i taneczno-ruchowej.

Metoda ruchowej ekspresji

twórczej Rudolfa Labana

• Improwizacja ruchowa, charakterystyczna dla tej

metody, pozwala na pobudzanie ćwiczących do
samodzielnego wyboru rozwiązania i wykonania
postawionego zadania ruchowego zgodnie z
własną inwencją twórczą.

• Początkowo prowadzący ćwiczenia może

podpowiadać kilka możliwych rozwiązań tego
samego zadania, aby pobudzić kreatywność
ćwiczących i uniknąć kopiowania, z czasem
określa jedynie zadanie, a każde zaproponowane
rozwiązanie jest akceptowane.

Metoda ruchowej ekspresji

twórczej Rudolfa Labana

• Charakterystyczną rzeczą jest brak schematu

zajęć, a większość ćwiczeń odbywa się w
ustawieniu w tzw. „rozsypce”.

• Do realizacji tej metody wykorzystywane są

najczęściej krótkie opowieści ruchowe w formie
zabawowo-naśladowczej, inscenizacje, elementy
gimnastyki artystycznej, ćwiczenia muzyczno-
ruchowe, układy taneczne.

• Prowadzący zajęcia zapewnia warunki do ćwiczeń,

ogólne warunki bezpieczeństwa, reguluje kierunek
i tempo zmian oraz inspiruje do poszukiwania
własnych rozwiązań form ćwiczeń

Metoda ruchowej ekspresji

twórczej Rudolfa Labana

• Najlepiej, aby na jeden przyrząd przypadało nie więcej

niż 2-3 ćwiczących.

• Zajęcia tego rodzaju nie prowadzone są według

tradycyjnego toku lekcyjnego, odbywają się jednak
zgodnie z zasadami pedagogicznymi
(wszechstronności, stopniowania wysiłku,
przemienności pracy mięśniowej) i dotyczą
następujących tematów:



Wyczucie świadomości własnego ciała



Wyczucie świadomości ciężaru i siły



Wyczucie oponowania przestrzeni



Rozwijanie wyczucia płynności ruchu, ciężaru ciała, oraz przestrzeni i
czasu



Kształtowanie umiejętności współdziałania z partnerem lub grupą



Rozpoznawanie i doskonalenie podstawowych rodzajów akcji ruchowych

Metoda ruchu rozwijającego

Veroniki Sherborne

• Metoda nawiązuje do doświadczeń z okresu

dziecięcego, wykorzystując dotyk, ruch oraz

wzajemne relacje fizyczne, emocjonalne i

społeczne do rozszerzania świadomości samego

siebie i pogłębiania kontaktu z innymi ludźmi.

• Podstawowym założeniem ruchu rozwijającego jest

zaspokojenie potrzeby czucia się dobrze we

własnym ciele i umiejętności pełnego panowania

nad ciałem oraz potrzeby nawiązywania kontaktów

z innymi ludźmi.

• W metodzie tej ćwiczący rozwiązuje jakiś problem-

problem indywidualny albo grupowy wynikający z

potrzeby społecznego kontaktu.

Metoda ruchu rozwijającego

Veroniki Sherborne

• W dużej mierze wykorzystywane sa w tej metodzie

zabawy. Mówimy wtedy o zabawach typu:



Relacja opiekuńcza „z”- obejmowanie partnera,

podtrzymywanie, balansowanie na partnerze, wzajemne

przewroty.



Relacja „razem”- wiosłowanie, balansowanie z partnerem,

wahadło.



Relacja „przeciwko”, gdzie ważne jest, aby ćwiczący odkrył i

nauczył się kontrolować własną siłę w takich zabawach, jak

skała, plecy w plecy, przepychanki, mocowanie.

Cele zabawy relacyjnej:



Zaufanie do samego siebie



Znajomość ciała i jego możliwości



Bezpieczeństwo fizyczne i emocjonalne



Komunikacja międzyludzka

Metoda Karla Orffa

• Metoda ta nawiązuje do tradycyjnych, często

ludowych, form zabaw, ćwiczeń, tańców, muzyki,
porzekadeł, legend, baśni, poezji i prozy.

• Właśnie te formy ruchowo-muzyczno-słowne stały

się podstawą metody, której głównym celem i
zadaniem jest wyzwolenie u ćwiczącego tendencji
do samoekspresji i rozwijania inwencji twórczej.

• Najczęściej wykorzystywana jest w pracy z

dziećmi w wieku przedszkolnym i na etapie
kształcenia zintegrowanego (klasy 1-3 SP).

Metoda Karla Orffa

• Poczynając od najprostszych form rytmu i taktu, ćwiczący

zapoznają się stopniowo z coraz bogatszymi strukturami skali
dźwięków, melodii, tonacji, głównie za pomocą prostych
instrumentów perkusyjnych (bębenek, grzechotka)

• Przez indywidualne i grupowe „eksperymentowanie” dzieci

odkrywają zakres własnych możliwości ruchowych w zadaniach
wymagających fantazji, rytmiczności i płynności ruchu, przy
jednoczesnym podporządkowaniu się jakiemuś generalnemu
zadaniu, na przykład odtwarzaniu ruchem wysokości dźwięków
granej melodii lub podawanego rytmu.

• Czasami zadania te wzbogacone są o estetyczne formy mowy-

wyliczanki, porzekadła, przysłowia, wierszyki, opowieści
ruchowe.

• Metoda sprzyja rozwojowi kompetencji komunikowania się

pomiędzy ćwiczącymi oraz ćwiczącymi i prowadzącym
ćwiczenia.

Metoda Marii i Alfreda Kniessów

• Najbardziej charakterystyczne w tej metodzie jest

współdziałanie trzech podstawowych
elementów:muzyki-rytmu-ruchu, przy czym muzyka jest
traktowana jako przyjemne przeżycie estetyczne.

• Istotą jest wyrazisty rytm będący podstawą wykonania

poszczególnych faz w czasie, w określonym tempie.

• Ważną rolę spełniają przybory do ćwiczeń ruchowych i

instrumenty do wytwarzania dźwięku.

• W pierwszej fazie procesu nauczania i uczenia się

opanowanie właściwych ruchów powinno być ułatwione
przez stosowanie jednolitych ćwiczeń w jednolitym
grupowym rytmie.

• W następnej fazie nauczania każdy ćwiczący może i

powinien poszukiwać jemu właściwego, swoistego
ruchu.

Metoda Marii i Alfreda Kniessów

• Dalszy rozwój ćwiczących można osiągnąć,

pozwalając uczestnikom ćwiczyć w różnym rytmie z
tymi samymi lub innymi przyborami.

• Kompozycje muzyczno-ruchowe mogą być

powtarzane aż do wytworzenia nawyku lub twórczo
improwizowane przez ćwiczących zgodnie z ich
możliwościami.

• Walorem tej metody jest niezwykła intensywność

wysiłku fizjologicznego, dzięki czemu ćwiczący
mogą osiągnąć wysoką, wszechstronną sprawność
fizyczną, koordynację ruchową, poczucie rytmu,
wytrzymałość.

• Wszystkie te metody oparte są na rozwiązywaniu

pewnych problemów, czyli zadań, dla których
ćwiczący nie zna gotowych rozwiązań, a ich
rozwiązywanie jest możliwe dzięki myśleniu
produktywnemu, polegającemu na tworzeniu
informacji i rozwiązań zupełnie nowych dla
ćwiczącego.

• Większość metod problemowych charakteryzuje się

podobnymi fazami ich rozwiązywania:



1)dostrzeganie problemu- w fazie tej podmiot (ćwiczący) dostrzega
problem, odkrywa go, uświadamia sobie, że zasób posiadanej przez
niego wiedzy nie wystarcza do osiągnięcia planowanych celów,



2)analiza sytuacji problemowej- człowiek analizuje informacje zawarte w
sytuacji problemowej oraz strukturę celu, który powinien osiągnąć,



3)wytwarzanie pomysłów rozwiązania (faza produktywna)- podmiot
wytwarza nowe informacje, takie jak hipotezy, metody, sposoby,
rezultaty myślenia produktywnego, tzw. Pomysły rozwiązania, które są
kluczową fazą rozwiązywania problemów,



4)weryfikacja pomysłów (faza oceny i kontroli pomysłów)- celem tej fazy
jest sprawdzenie ich wartości; ćwiczący przyjmuje pomysł jako
rozwiązanie ostateczne albo je odrzuca

Praktyczny przykład metody

kreatywnej

• Prowadzący ćwiczenia stawia ćwiczących w sytuacji

problemowej, w której zadaniem jest wykonanie
przeskoku przez skrzynię, uczniowie przygotowują
stanowiska (skrzynię, odskocznię, miejsce do
rozbiegu) pod nadzorem. Ćwiczący powinni znać
kilka sposobów przeskoku przez skrzynię, z których
mogą wybrać jeden dowolny lub zaprezentować
nowy. Prowadzący ćwiczenia natomiast powinien
znać poziom sprawności i możliwości uczniów, żeby
wiedzieć, na ile może pozwolić i jak określić zadanie.