PATOGENEZA (wywód)

CHOROBY

(sposób powstawania i rozwoju
choroby)

CHOROBA – dynamiczna reakcja organizmu

na działanie czynników
chorobotwórczych

CZYNNIK
CHOROBOTWÓRCZY

ZMIANY MORFOLOGICZNE ZABURZENIA
FUNKCJI

(komórki, tkanki, narządu, (komórki,
tkanki, narządu,

układu narządów) układu
narządów)

ZABURZENIA W FUNKCJONOWANIU
ORGANIZMU

ETIOLOGIA (przyczyna)
CHOROBY

CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE

ZEWNĘTRZNE
WEWNĘTRZNE

FIZYCZNE CHEMICZNE BIOLOGICZNE ZABURZENIA
STARZENIE SIĘ

GENETYCZNE
ORGANIZMU

I

ROZWOJOWE

JEDNOSTKA CHOROBOWA – charakterystyka choroby
obejmująca:

- etiologię (przyczyny choroby)

- patogenezę (wywód choroby)

- opis objawów (symptomów)

- opis zmian
anatomopatologicznych

- opis sposobów rozpoznania,
zapobiegania i

leczenia

- rokowania

PATOLOGIA – zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu

CZYNNIK
CHOROBOTWÓRCZY

MIEJSCOWA OGÓLNOUSTROJOWA

(lokalna) (obejmująca cały
organizm)

ZMIANA BUDOWY I/LUB
FUNKCJI

(komórki, tkanki,
narządu)

PATOLOGIA – nauka zajmująca się etiologią, patogenezą i

skutkami chorób

PATOLOGIA
OGÓLNA

PATOMORFOLOGIA
PATOFIZJOLOGIA

(ANATOMIA PATOLOGICZNA) I NAUKI
KLINICZNE

ZMIANY BUDOWY ZABURZENIA
FUNKCJI

„WSZYSTKO ZACZYNA SIĘ OD KOMÓRKI” - naczelna teza ojca
anatomii

patologicznej
Rudolfa Virchowa

RUDOLF VIRCHOW –
ojciec anatomii
patologicznej IXX w.)

ZMIANA BUDOWY I/ LUB
FUNKCJI

KOMÓRKI

ZMIANA BUDOWY I/LUB
FUNKCJI

NARZĄDU

ZABURZENIE FUNKCJI
ORGANIZMU

PROCESY PATOLOGICZNE INICJOWANE (w komórce, tkance,
narządzie,

organizmie) PRZEZ CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE

CZYNNIK
CHOROBOTWÓRCZY

ZMIANY ZMIANY ZMIANY
ZABURZENIA

MORFOLOGICZNE NOWOTWOROWE ZAPALNE
KRĄŻENIA

WSTECZNE
POSTĘPOWE

ZMIANY WSTECZNE – ubytek komórek lub ich zmiany
morfologiczne

prowadzące do przebudowy
jakościowej narządu

(przewaga procesów rozkładu nad
procesami

syntezy)

ZMIANY
WSTECZNE

ZANIK ZWYRODNIENIE

MARTWICA

(atrophia) (degeneratio)
(necrosis)

zmniejszenie narządu
i upośledzenie jego
funkcji

zmiany w
organellach
komórkowych i
odkładanie się
substancji
nietypowych

szybkie
obumieranie części
komórek (tkanek,
narządu)

ZMIANY POSTĘPOWE (ROZPLEMOWE)) – zwiększanie się liczby
i / lub

rozmiarów
komórek

ZMIANY ROŻNICOWANIA I

DOJRZEWANIA KOMÓREK -
PRZETWARZANIE SIĘ TKANEK:

-METAPLAZJA
-ANAPLAZJA
-KATAPLAZJA
-DYSPLAZJA
-GUZY NIENOWOTWOROWE

ADAPTACJA, ODNOWA I

ODBUDOWA

(ODROST, PRZYROST,
ROZROST, GOJENIE SIĘ
RAN, WCHŁANIANIE)

ZMIANY
POSTĘPOWE

ZMIANY POSTĘPOWE (ROZPLEMOWE) POŁĄCZONE

Z PRZETWARZANIEM SIĘ TKANEK

ZMIANY
POSTĘPOWE

OBEJMUJĄCE JEDNĄ TKANKĘ OBEJMUJĄCE WIELE
TKANEK

METAPLAZJA ANAPLAZJA KATAPLAZJA DYSPLAZJA

METAPLAZJA - rozplem i pojawienie się w tkance komórek

morfologicznie i

czynnościowo odmiennych od macierzystych

BEZPOŚREDNIA ANAPLASTYCZNA
POŚREDNIA

(NOWOTWOROWA)

komórki
zróżnicowane
przekształcają się
w inne także
zróżnicowane

np. przekształcenie
tkanki łącznej
właściwej w tkankę
kostną

komórki
zróżnicowane
przekształcają się w
mniej zróżnicowane

np. komórki glejowe
w komórki nablonka

powstanie nowych
komórek
zróżnicowanych i
ich rozplem

METAPLAZJA

KATAPLAZJA – rozplem populacji komórek morfologicznie
podobnych

do macierzystych ale niezróżncowanych
czynnościowo

np. fibroblastów niezdolnych do
syntetyzowania

kolagenu

ANAPLAZJA – rozplem populacji komórek nie mających
typowych dla

siebie cech morfologicznego zróżnicowania
( energia

zużywana na rozplem a nie na różnicowanie)

np. nowotwory złośliwe

DYSPLAZJA – stopniowa przebudowa tkanek prawidłowych

(komórki dysplastyczne różnią się wielkością,
kształtem i

barwliwością od komórek prawidłowych)

- zmiana architektoniki narządu

PRZEWLEKŁE

ZAPALENIA I

DRAŻNIENIA

NIEDOŻYWIENIE

DYSPLAZJA

DYSEMBRIOPLAZJA – zmiana architektoniki narządu (lub jego
części)

w życiu płodowym

GUZ NIENOWOTWOROWY – miejscowe obrzmienie wywołane

zmianami postępowymi
(rozplemem)

TORBIEL GUZ
ROZROSTOWY

patologiczna
jama w
narządzie

powstaje z tkanek
dojrzałych

BLIZNOWIEC BRODAWKA
ROGOWIEC

POSPOLITA
KOLCZYSTO-

KOMÓRKOWY

GUZ
NIENOWOTWOROWY

ZMIANY NOWOTWOROWE – powstają w wyniku transformacji
nowotworowej

komórki macierzystej i rozwoju w
organizmie

nowej populacji komórek

MECHANIZM TRANSFORMACJI
NOWOTWOROWEJ

MUTACYJNY EMBRIONALNY
WIRUSOWY

(mutacja komórki (utrwalona zmiana (działanie
onkowirusów

somatycznej) ekspresji genu) na komórkę
gospodarza)

NOWOTWÓR – patologiczna tkanka rozrastająca się w
nadmiarze i

w sposób nieskoordynowany z pozostałymi
tkankami,

w której nadmierna proliferacja utrzymuje się
pomimo

wyeliminowania czynnika onkogennego

CZYNNIKI ONKOGENNE

GENETYCZNE FIZYCZNE CHEMICZNE
BIOLOGICZNE

(predyspozycja
(onkowirusy)

genetyczna)

KLASYFIKACJA NOWOTWORÓW – oparta na kryteriach
morfologicznych i

histogenetycznych

VI GŁÓWNYCH GRUP NOWOTWORÓW:

1. NOWOTWORY ZARODKOWE (nowotwory mieszane, zbudowane z

pierwotnych

komórek płciowych lub komórek z

wczesnego

okresu rozwoju zarodka)

2. NOWOTWORY ZAWIĄZKÓW NARZĄDÓW (budowa odpowiada fazom

rozwojowym

narządu macierzystego)

3. NOWOTWORY NABŁONKOWE (RAKI)

4. NOWOTWORY TKANKI NERWOWEJ I TKANEK POKREWNYCH

5. NOWOTWORY MEZYNCHYMALNE I MEZODERMALNE (MIĘSAKI)

6. NOWOTWORY ZŁOŻONE (guzy zbudowane z tkanki nabłonkowej i

mezenchymalnej)

ZMIANY ZAPALNE – odczyn tkankowy na czynnik uszkadzający

polegający na zaburzeniu krążenia,
wysięku i

wyrównawczym rozplemie komórek
mezenchymalnych

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE DLA ZAPALENIA:

1. ZACZERWIENIENIE

2. PODWYŻSZONA TEMPERATURA W OGNISKU ZAPALNYM

3. OBRZMIENIE

4. BÓL

5. UPOŚLEDZENIE FUNKCJI

ZAPALENIE – złożona reakcja obronna układu mezenchymalnego i

układu krwionośnego na bodziec uszkadzający

- rozwija się pod wpływem działania czynników
patogennych

zewnątrz i wewnątrzpochodnych

ZMIANY
MORFOLOGICZNE

ZAPALENIA

USZKODZENIE ODCZYN ZAPALNY
ROZPLEM

OBRZĘK I WYSIĘK
(PROLIFERACJA)

-zwyrodnienie
-martwica

-

wysięk

surowiczy, (może
zawierać włóknik,
granulocyty i
erytrocyty)

zwiększenie liczby
komórek

KLASYFIKACJA ZAPALEŃ – uwzględniająca czas trwania odczynu
zapalnego

ZAPALENIE

OSTRE PODOSTRE

PRZEWLEKŁE

kilka dni do kilku tygodni 4 - 6 tygodni
miesiące/lata

-dominują mediatory
egzogenne (np.
bakteryjne) i
mediatory osocza

-towarzyszą objawy
ogólne: zwiększona
przemiana materii,
leukocytoza

-ZWYKLE POWRÓT DO
NORMY BEZ POWIKŁAŃ

-

odczyny wywołane

przez wszystkie czynniki
zapaleniotwórcze

-towarzyszą objawy
ogólne:

-zmniejszona przemiana
materii, leukocytoza,
limfocytoza, wzrost
poziomu przeciwciał

-TRWAŁE USZKODZENIA
TKANEK

ZABURZENIA W KRĄŻENIU – wszystkie nieprawidłowości
związane z

czynnością serca, naczyń
krwionośnych i

limfatycznych, składem krwi i
chłonki oraz

zmiany w tkankach i narządach
spowodowne

tymi zaburzeniami

ZABURZENIA KRĄŻENIA WYSTĘPUJĄ W ZMIANACH
WSTECZNYCH,

ZMIANACH POSTĘPOWYCH I W ZAPALENIACH

RODZAJE ZABURZEŃ KRĄŻENIA:

-KRWOTOK
-PRZEKRWIENIE
-NIEDOKRWISTOŚĆ
-KRWISTOŚĆ
-WSTRZĄS I ZAPAŚĆ
-NADCIŚNIENIE
-ZAKRZEP I SKRZEP
-ZAWAŁ
-ZATOR
-OBRZĘK
-SKAZA KRWOTOCZNA
-KWASICA I ZASADOWICA

KRWOTOK – wylewanie się krwi przez uszkodzoną ścianę naczynia
krwionośnego

lub seca

PRZEKRWIENIE – miejscowe zaburzenie krążenia polegające na
nadmiernym

wypełnieniu naczyń krwionośnych krwią

przekrwienie

czynne bierne mieszane

(tętnicze) (żylne) (tętniczo-żylne)

NIEDOKRWISTOŚĆ (ANAEMIA) – zmniejszenie objętości krwi, liczby
erytrocytów lub

zawartości w nich hemoglobiny

KRWISTOŚĆ – zwiększenie objętości krwi

- zwiększenie liczby elementów morfotycznych krwi –
KRWISTOŚĆ

PRAWDZIWA

- nadmiar osocza we krwi – WODNICA

- wzrost liczby erytrocytów - CZERWIENICA

WSTRZĄS I ZAPAŚĆ – dysproporcja pomiędzy objętością krwi a
pojemnością

naczyń krwionośnych

NADCIŚNIENIE – krążenie krwi w naczyniach pod zwiększonym,
nieprawidłowym

ciśnieniem

ZAKRZEP- przyżyciowe pojawianie się skrzepliny w naczyniach
krwionośnych i

w sercu

SKRZEP – wykrzepianie się krwi poza naczyniami krwionośnymi (w
naczyniach

krwionośnych po śmierci)

ZAWAŁ – martwica tkanki spowodowana niedrożnością naczynia
krwionośnego

anatomicznie lub czynnościowo końcowego

Niedrożność naczynia może być spowodowana różnymi
czynnikami

(zakrzep, zator, zmiany wsteczne w naczyniach, ucisk guza lub
pasożyta,

nadmierne pobudzenie układu nerwowego)

ZATOR – zatkanie zbyt wąskiego naczynia przez niesiony z prądem krwi
lub

chłonki czop zatorowy

Materiałem zatorowym może być: skrzeplina, komórki
uszkodzonych tkanek,

tłuszcze, związki
mineralne, pasożyty,

powietrze

OBRZĘK – nadmierne gromadzenie się płynu w przestrzeniach
śródtkankowych i

jamach ciała (płyn pochodzi z naczyń krwionośnych i
naczyń chłonnych)

obrzęk

zapalny niezapalny

wysięk przesięk

SKAZA KRWOTOCZNA – nadmierna skłonność do krwawień

Przyczyny: zatrucia, choroby nowotworowe,

hipowitaminozy (wit. C i K),
wrodzone

zaburzenia krzepnięcia krwi

KWASICA – obniżenie pH krwi poniżej 7,36

kwasica

metaboliczna
oddechowa

(biegunka, niewydolność (choroby
ukladu

nerek, cukrzyca, choroby
oddechowego)

infekcyjne)

ZASADOWICA – zwiększenie pH krwi powyżej 7,44

zasadowica

metaboliczna
oddechowa

(wymioty, nadmierna
(hiperwentylacja)

utrata K+)