LE

KI

P

RZ

EC

IW

BA

KT

ER

YJ

NE

ZA

KŁ

AD

FA

RM

AK

OL

OG

II

DR

N

. F

AR

M.

A

NN

A

W

IK

TO

RO

W

SK

A-

OW

CZ

AR

EK

HISTORIA ANTYBIOTYKÓW

HISTORIA ANTYBIOTYKÓW

Ernst Boris Chain (Wielka Brytania)
Nagroda Nobla z medycyny 1945 (1/3

nagrody) za odkrycie penicyliny i jej
leczniczego działania w wielu chorobach
zakaźnych. Ernst B. Chain pracował dla
AstraZeneca (d. Astra) jako konsultant w
badaniach nad penicyliną.

 
Sir Howard Florey (Australia)
Nagroda Nobla z medycyny 1945 (1/3

nagrody) za odkrycie penicyliny i jej
leczniczego działania w wielu chorobach
zakaźnych. Sir Howard Florey pracował dla
AstraZeneca (d. ICI) jako konsultant w
badaniach nad penicyliną.

HISTORIA ANTYBIOTYKÓW

MECHANIZM DZIAŁANIA

Wybiórcza toksyczność

Komórka
bakteryjna

Wybiórczość
działania

Komórka ludzka

KLASYFIKACJE ANTYBIOTYKÓW

MIC – MINIMALNE STĘŻENIE HAMUJĄCE

MBC – MINIMALNE STĘŻENIE

BAKTERIOBÓJCZE

bakteriostatyczne

bakteriobójcze

Dany lek może być bakteriostatyczny względem
jednego organizmu i bakteriobójczy względem
innego.

Leki bakteriostatyczne względem danego patogenu to
te, których MBC jest wyższe od MIC

Dla optymalnego przebiegu

antybiotykoterapii w miejscu
infekcji stężenie pozostawało stale
powyżej wartości MIC

Wymagane stałe odstępy między

dawkami co 8 godzin (nie 3 x
dziennie)

EFEKT ANTYBAKTERYJNY CZYNNIKA
BAKTERIOBÓJCZEGO I
BAKTERIOSTATYCZNEGO

Kiedy
wybrać
bakteriobójc
zy lek?

Antybiotyki bakteriobójcze

Beta –laktamowe
Glikopeptydy
Bacytracyna
Daptomycyna
Aminoglikozydy
Fluorochinolony

Tetracykliny
Makrolidy
Linkozamidy
Chloramfenikol
Linezolid
Streptograminy
Sulfonamidy
Kotrimoksazol

Antybiotyki bakteriostatyczne

KLASYFIKACJA ANTYBIOTYKÓW WG
MIEJSCA DZIAŁANIA

Glikopeptyd
y

Bacytracyn
a

Daptomycy
na

Streptograminy, Linezolid

SPEKTRUM
DZIAŁANIA

RACJONALNA ANTYBIOTYKOTERAPIA

Kiedy i jakich leków

przeciwdrobnoustrojowych
powinniśmy używać?

Oporność drobnoustrojów

RODZAJE ANTYBIOTYKOTERAPII

Leczenie
długotrwałe
powyżej 14 dni

STOSOWANIE PROFILAKTYCZNE
ANTYBIOTYKÓW

Profilaktyka

przeciwbakteryjna



Pacjenci z przebytą

chorobą reumatyczną serca



Pacjenci przed zabiegami

chirurgicznymi i

stomatologicznymi



Zapobieganie gruźlicy i

zapalenia opon mózgowo-

rdzeniowych u osób

mających kontakt z

chorymi



Leczenie kobiet w ciąży

zakażonych wirusem HIV –

ochrona dziecka

PROFILAKTYKA PRZED ZABIEGAMI
CHIRURGICZNYMI

Pojedyncza dawka leku

Szerokowidmowy

Długodziałajacy

Podanie i.v.

Cefalosporyny

Penicyliny

Wankomycyna

30-60 minut

Zabieg chirurgiczny

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O
WYBORZE
ANTYBAKTERYJNEGO LEKU

Drug specific



Rodzaj bakterii
powodującej infekcje



Spektrum działania i
wpływ na florę
niecelowaną



Dawkowania



Farmakokinetyczne
właściwości



Farmakodynamiczne
właściwości



Side effects



Interakcje



Koszt

Patient specific



Anatomiczna lokalizacja
infekcji



Antimikrobiologiczna
historia



Alergiczna historia



Renal and hepatic
function



Stosowane inne leki



Ciąża i laktacja



Bezpieczeństwo
stosowania

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O
WYBORZE
ANTYBAKTERYJNEGO LEKU

Drug specific



Rodzaj bakterii

powodującej

infekcje



Spektrum działania i

wpływ na florę

niecelowaną



Dawkowania



Farmakokinetyczne

właściwości



Farmakodynamiczne

właściwości



Side effects



Interakcje



Koszt

Patient specific



Anatomiczna lokalizacja
infekcji



Antimikrobiologiczna
historia



Alergiczna historia



Renal and hepatic
function



Stosowane inne leki



Ciąża i laktacja



Bezpieczeństwo
stosowania

Empiric therapy
– in the critically
ill patient

TERAPIA EMPIRYCZNA

Przebieg



Nagły



Pośredni



Stopniowy

Miejsce nabycia infekcji



Zewnątrzszpitalna



Wewnatrzszpitalna

Lokalna sytuacja epidemiologiczna
Stan układu immunologicznego pacjenta



Kryteria wyboru



Cechy kliniczne infekcji



Miejsce infekcji



Ciężkość zakażenia



Stosowane antybiotyki szrokowidmowe

Identificati

on and

sensitivity

of the

organism

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O
WYBORZE
ANTYBAKTERYJNEGO LEKU

Drug specific



Rodzaj bakterii powodującej
infekcje



Spektrum działania
i wpływ na florę
niecelowaną



Dawkowania



Farmakokinetyczne
właściwości



Farmakodynamiczne
właściwości



Side effects



Interakcje



Koszt

Patient specific



Anatomiczna lokalizacja
infekcji



Antimikrobiologiczna
historia



Alergiczna historia



Renal and hepatic
function



Stosowane inne leki



Ciąża i laktacja



Bezpieczeństwo
stosowania

Rzekomobłoniaste zapalenie jelita
grubego

Clostridium difficile

Pseudomembranous colitis (PMC)

Pseudomembranous colitis (PMC)

High risk

High risk

Medium risk

Medium risk

Low risk

Low risk

Clindamycin

Clindamycin

Cephalospori

Cephalospori

n (2&3)

n (2&3)

Penicillins

Penicillins

with beta-

with beta-

lactamase

lactamase

inhibitors

inhibitors

Chinolones

Chinolones

Macrolides

Macrolides

Tetracyclines

Tetracyclines

Aminoglycosid

Aminoglycosid

es

es

Metronidazol

Metronidazol

e

e

Vancomycin

Vancomycin

Symptoms PMC

Symptoms can start as early as the first day of

antimicrobial therapy or several weeks after
antibiotc therapy is completed.

Diarrhea



Acute watery diarrhea with lower abdominal pain



C. difficile toxins are present in stool



Mild, with only 3 or 4 loose watery stools per day



In colitis – profuse, watery diarrhea with 5 to 15
bowel movements per day, abdominal pain,
abdominal distention, nausea and anorexia

Treatment of PMC

Treatment of PMC

Metronidazol (10-14 d

Metronidazol (10-14 d

ni

ni

)

)

Van

Van

k

k

omyc

omyc

yna

yna

125 mg

125 mg

co

co

6 h

6 h

p.o.

p.o.

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O
WYBORZE
ANTYBAKTERYJNEGO LEKU

Drug specific



Rodzaj bakterii

powodującej infekcje



Spektrum działania i

wpływ na florę

niecelowaną



Dawkowania



Farmakokinetyczne

właściwości



Farmakodynamiczne

właściwości



Side effects



Interakcje



Koszt

Patient specific



Anatomiczna lokalizacja
infekcji



Antimikrobiologiczna
historia



Alergiczna historia



Renal and hepatic
function



Stosowane inne leki



Ciąża i laktacja



Bezpieczeństwo
stosowania

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O
WYBORZE
ANTYBAKTERYJNEGO LEKU

Drug specific



Rodzaj bakterii

powodującej infekcje



Spektrum działania i wpływ

na florę niecelowaną



Dawkowania



Farmakokinetyczn

e właściwości



Farmakodynamiczne

właściwości



Side effects



Interakcje



Koszt

Patient specific



Anatomiczna

lokalizacja infekcji



Antimikrobiologiczna
historia



Alergiczna historia



Renal and hepatic
function



Stosowane inne leki



Ciąża i laktacja



Bezpieczeństwo
stosowania

BIOAVAILABILITY

Leki, które
przechodzą
przez bariere
krew: mózg

WŁAŚCIWOŚCI FARMAKOKINETYCZNE/
MIEJSCE INFEKCJI

FARMAKOKINETYKA ANTYBIOTYKÓW

Przenikanie do płynu mózgowo rdzeniowego



Dobrze penetrują do oun



Metronidazol



Mezlocylina



kotrimoksazol



Nie przenikają lub bardzo słabo:



amfoterycyna B,



linkozamidy, makrolidy, ketokonazol, itrakonazol

FARMAKOKINETYKA
ANTYBIOTYKOTERAPII

Penetrujące do oun w stanie

zapalnym



Amikacyna



Penicylina G



Karbenicylina



Aztreonam



Cefolosporyny III generacji:



Cefotaksym, ceftriakson



Chinolony



Gentamycyna

FARMAKOKINETYKA ANTYBIOTYKÓW

Penetracja do kości



Bardzo dobrze: linkomycyna,

klindamycyna, kloksacylina,
cefalosporyny III generacji



Nie penetrują: penicylina

benzylowa, aminoglikozydy

FARMAKOKINETYKA ANTYBIOTYKÓW

Penetracja do tkanki

płucnej

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O
WYBORZE
ANTYBAKTERYJNEGO LEKU

Drug specific



Rodzaj bakterii
powodującej infekcje



Spektrum działania i
wpływ na florę
niecelowaną



Dawkowania



Farmakokinetyczne
właściwości



Farmakodynamiczne
właściwości



Side effects



Interakcje



Koszt

Patient specific



Anatomiczna lokalizacja
infekcji



Antymikrobiologic

zna historia



Alergiczna historia



Renal and hepatic function



Stosowane inne leki



Ciąża i laktacja



Bezpieczeństwo stosowania

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O
WYBORZE
ANTYBAKTERYJNEGO LEKU

Drug specific



Rodzaj bakterii
powodującej infekcje



Spektrum działania i
wpływ na florę
niecelowaną



Dawkowania



Farmakokinetyczne
właściwości



Farmakodynamiczne
właściwości



Side effects



Interakcje



Koszt

Patient specific



Anatomiczna lokalizacja
infekcji



Antimikrobiologiczna
historia



Alergiczna

historia



Renal and hepatic
function



Stosowane inne leki



Ciąża i laktacja



Bezpieczeństwo
stosowania

Alergiczna historia

• Wstrząs anafilaktyczny po

penicylinach naturalnych

• Alergia krzyżowa penicyliny i

cefalosporyny i karbapenemy

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O
WYBORZE
ANTYBAKTERYJNEGO LEKU

Drug specific



Rodzaj bakterii

powodującej infekcje



Spektrum działania i

wpływ na florę

niecelowaną



Dawkowania



Farmakokinetyczne

właściwości



Farmakodynamiczne

właściwości



Side effects



Interakcje



Koszt

Patient specific



Anatomiczna lokalizacja
infekcji



Antimikrobiologiczna
historia



Alergiczna historia



Renal and hepatic
function



Stosowane inne

leki



Ciąża i laktacja



Bezpieczeństwo
stosowania

Inhibitory cytochromu P450 CYP3A4

Erytromycyna
Klarytromycyna
Chinupristyna/dalfoprist
ina

Ketokonazol

Induktor cytochromu P450

Rifampicyna

Synergizm działania

Synergizm działania

Kotrimoksazol

Kotrimoksazol

Trimetoprim (1)

Trimetoprim (1)

+

+

S

S

ul

ul

f

f

ameto

ameto

ks

ks

azol

azol

(5)

(5)

=

=

K

K

otrimoxazole

otrimoxazole

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O
WYBORZE
ANTYBAKTERYJNEGO LEKU

Drug specific



Rodzaj bakterii

powodującej infekcje



Spektrum działania i

wpływ na florę

niecelowaną



Dawkowania



Farmakokinetyczne

właściwości



Farmakodynamiczne

właściwości



Side effects



Interakcje



Koszt

Patient specific



Anatomiczna lokalizacja
infekcji



Antimikrobiologiczna
historia



Alergiczna historia



Renal and hepatic
function



Stosowane inne leki



Ciąża i laktacja



Bezpieczeństw

o stosowania

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

Wielość i jakość działań niepożądanych

decyduje kiedy dany lek powinien być
stosowany:



Pierwszego rzutu



Kolejnego rzutu



Ostatniej szansy

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

Działania niepożądane

Hepatotoksyczność

Nefrotoksyczność

Anemie

• Anemia aplastyczna

, działanie

mielotoksyczne nieodwracalne,
wynikające z reakcji idiosynkratycznej,
niezależne od dawki. Prowadzi do
śmierci.

Chloramfenikol

• Anemia hemolityczna

wystepująca u

osób z niską aktywnością glukozo-6-
fosfodehydrogenazy. Anemia
odwracalna i zależna od dawki.

• Chloramfenikol, sulfonamidy

Działanie chondrotoksyczne

Fluorochinolony

Działanie chondrotoksyczne: uszkadzają chrząstki

nasadowe w organizmach rozwijających się, dlatego
nie należy podawać dzieciom i młodzieży. Pojawiają
się tzw

tendinopatie

uszkodzenie ścięgien,

prowadzące do ich pękania np. ścięgna piętowego
(Achillesa)

Działania niepożądane

Działanie fototoksyczne

tetracykliny
fluorochinolony
sulfonamidy

Reakcja disulfiramowa



Reakcja disulfiramowa polega na zahamowaniu przez
lek dehydrogenazy aldehydowej, enzymu
rozkładającego główny metabolit etanolu -aldehyd
octowy. Reakcja ta objawia się zaburzeniami krążenia,
pokrzywką, odczuwaniem duszności, lęku, strachem
przed zagrażającą śmiercią.

• Metronidazol
• Cefalosporyny: cefamandol, cefotetan,

moksalaktam, cefoperazon

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O
WYBORZE
ANTYBAKTERYJNEGO LEKU

Drug specific



Rodzaj bakterii
powodującej infekcje



Spektrum działania i
wpływ na florę
niecelowaną



Dawkowania



Farmakokinetyczne
właściwości



Farmakodynamiczne
właściwości



Side effects



Interakcje



Koszt

Patient specific



Anatomiczna lokalizacja
infekcji



Antimikrobiologiczna
historia



Alergiczna historia



Renal and hepatic
function



Stosowane inne leki



Ciąża i laktacja



Bezpieczeństwo
stosowania

ANTYBIOTYKI W CIĄŻY
BEZPIECZEŃSTWO

Kategoria

Antybiotyki

B- prawdopodobnie bezpieczne

(badania na zwierzętach nie

wykazały wpływu na rozwój

płodu, brak badań u ludzi

Penicyliny, cefalosporyny,

meropenem, aztreonam,

fosfomycyna, makrolidy (oprócz

klarytromycyny), klindamycyna,

streptograminy, nitrofurantoina,

daptomycyna

C –ograniczone zastosowanie –

badania na zwierzętach wykazały

toksyczny wpływ na płód, brak

badań u ludzi

Imipenem, glikopeptydy,

klarytromycyna, linezolid,

chloramfenikol, fluorochinolony,

metronidazol, kotrimoksazol,

kolistyna

D- tylko w wyjątkowych

sytuacjach, udowodnione

działanie toksyczne na płód,

czasami korzyści wynikające z

zastosowania mogą przeważać

nad ryzykiem

Tetracykliny, tygecyklina,

aminoglikozydy

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O
WYBORZE
ANTYBAKTERYJNEGO LEKU

Drug specific



Rodzaj bakterii

powodującej infekcje



Spektrum działania i

wpływ na florę

niecelowaną



Dawkowania



Farmakokinetyczne

właściwości



Farmakodynamiczne

właściwości



Side effects



Interakcje



Koszt

Patient specific



Anatomiczna lokalizacja
infekcji



Antimikrobiologiczna
historia



Alergiczna historia



Renal and hepatic
function



Stosowane inne leki



Ciąża i laktacja



Bezpieczeństwo
stosowania

Koszt eradykacji Helicobacter pylori

Wiek pacjenta: dzieci

Antybiotyki przeciwwskazane u
dzieci

Tetracykliny –do 8r.ż. – odkładają się w

kościach i zębach

Fluorochinolony – do 18 r.ż. -z powodu erozji

chrząstki stawowej (artropatia)

U noworodków

Sulfonamidy – wypierają z połączeń z

białkami bilirubinę i powodują

„KERNICTERUS” – żółtaczkę jąder

podkorowych mózgu

Chloramfenikol - zespół dziecka szarego

ANTYBIOTYKOTERAPIA

• Wybór drogi podania
• Rozwój oporności
• Czas stosowania antybiotyku
• Dawka stosowanego antybiotyku

Rozwój oporności na antybiotyki

•Produkcja enzymów

rozkładających antybiotyk
•Enzymatyczna modyfikacja

antybiotyku do struktur

nieaktywnych
•Zmniejszenie napływu

antybiotyku do wnętrza

komórki bakteryjnej
•Modyfikacja miejsca wiążącego

antybiotyk (PBP)
•Modyfikacja miejsc aktywnych

(rybosomy)

Metody zapobiegania powstawaniu
oporności

 Stosowanie środków przeciwzakaźnych jedynie przy

potwierdzonych infekcjach (antybiotyk – infekcja
bakteryjna)

 Dobór leku zgodnie z wrażliwością drobnoustroju, na

podstawie objawów, antybiogramu lub innych
przesłanek

 Stosowanie w odpowiedniej dawce, zachowanie

odpowiednich odstępów czasowych, stosowanie przez
odpowiedni czas

SPOSOBY ZAPISYWANIA
ANTYBIOTYKU NA RECEPCIE

Ilość tabletek na sztuki
Ilość tabletek odpowiednia do

terapii

Ważność recepty

TERAPIA SEKWENCYJNA

Początkowe stosowanie leku w postaci pozajelitowej a

następnie przejście na doustną

Terapia skojarzona

 W przypadku zakażeń mieszanych
 W przypadku zakażeń zagrażających życiu, gdy nie ma

możliwości szybkiego określenia patogenu i jego
wrażliwości

 Poszczególne składniki:

 są stosowane w maksymalnie efektywnych dawkach
 Mają różne mechanizmy działania
 Nie wykazują oporności krzyżowej

 Stosowana aby opóźnić rozwój oporności (gruźlica, AIDS)
 Nie łączy się chemioterapeutyków bakteriobójczych z

bakteriostatycznymi