PPA 1.6 Administracja

PPA 1.6 Administracja

publiczna

publiczna

(Podział terytorialny państwa: gmina, powiat,

(Podział terytorialny państwa: gmina, powiat,

województwo)

województwo)

1

Podział terytorialny państwa

Podział terytorialny państwa



Podział terytorialny skutkuje

decentralizacją zarządzania państwem.

Ustanawiając w

wyodrębnionych jednostkach terytorialnych

organy władzy, powierza się im zadania

publiczne na danym terenie.



Decentralizację władzy publicznej zapisano

w Konstytucji RP

(art.15) jako jedną z podstawowych zasad

ustrojowych Rzeczypospolitej Polskiej.

2

Podział terytorialny państwa

Podział terytorialny państwa



Podział terytorialny

(podział administracyjny)

państwa jest to względnie trwałe rozczłonkowanie

terytorium państwa, dokonywane za pomocą norm

prawnych

(rangi ustawowej),

w celu określenia

terytorialnych podstaw działania jednostek

organizacyjnych państwa oraz jednostek

samorządu terytorialnego, a także innych

jednostek, którym zlecono wykonywanie funkcji

publicznych;

mówiąc inaczej,

to dokonywane na

podstawie przepisów rangi ustawowej

rozczłonkowanie państwa dla potrzeb wykonywania

administracji na jego obszarze.

Podziały dla innych

podmiotów, np. podział na diecezje i parafie

dla potrzeb Kościoła katolickiego, nie

mieszczą się w pojęciu podziału terytorialnego.

3

Podział terytorialny państwa

Podział terytorialny państwa



W odniesieniu do podziału terytorialnego

nie można mówić o trwałości rozumianej

jako bezwzględny zakaz

dokonywania

jakichkolwiek zmian, uniemożliwiałoby to

dostosowanie podziału do

zmieniających potrzeb.



Pamiętać trzeba, że

podział terytorialny spełnia

funkcję usługową wobec administracji,

a ta jest

zmienna zarówno w płaszczyźnie przedmiotowej,

strukturalnej, jak i funkcjonalnej. Jej zasadnicze

zmiany pociągać muszą za sobą zmiany podziału

terytorialnego.



Dlatego, podział terytorialny powinna cechować

względna trwałość,

dająca z jednej strony

gwarancję pewnej stabilności, z drugiej jednak nie

stanowiąca nadmiernych barier do jego zmian.

4

Podział terytorialny państwa

Podział terytorialny państwa



Ze względu na cele, którym służy podział

terytorialny państwa, wyróżnia się trzy jego

typy:

1)

zasadniczy podział terytorialny

2)

pomocniczy podział terytorialny

3)

podziały terytorialne specjalne

5

Podział terytorialny państwa

Podział terytorialny państwa

Zgodnie z art. 15 ust.2 Konstytucji RP

to ustawa

powinna określać zasadniczy podział terytorialny

państwa uwzględniający więzi społeczne,

gospodarcze lub kulturowe i zapewniający

jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania

zadań publicznych.

Podział zasadniczy

wynika z

konieczności wykonywania na danym

terenie zadań o podstawowym znaczeniu.



Obecny podział zasadniczy, wprowadzony ustawą

z dnia 24 lipca 1998 roku o

wprowadzeniu zasadniczego, trójstopniowego

podziału terytorialnego państwa, jest

trójszczeblowy

i obejmuje:

gminy,

powiaty i województwa.

6

Podział terytorialny państwa

Podział terytorialny państwa



Podział pomocniczy

ma charakter

uzupełniający wobec zasadniczego:

utworzone w jednostkach pomocniczych

organy wyręczają organy podziału

zasadniczego w wykonywaniu

niektórych zadań na wydzielonych

obszarach.



Przykładem jednostki pomocniczej w

gminie wiejskiej jest

sołectwo

, a w gminie

miejskiej –

dzielnica, osiedle.

7

Podział terytorialny państwa

Podział terytorialny państwa



Podziały dla celów specjalnych

tworzy się

dla organów, które ze względu na charakter

zadań powinny być niezależne od organów

funkcjonujących w

jednostkach podziału zasadniczego.

Często pokrywają się z

podziałem zasadniczym.

W pewnych dziedzinach jednak mają

charakter odrębny (np. podział dla celów

administracji morskiej, górniczej, celnej).

8

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Gmina

państwa; Gmina



W art. 164 ust.1 Konstytucji RP wskazano,

że

podstawową jednostką samorządu

terytorialnego jest gmina.

Inne jednostki

samorządu regionalnego albo lokalnego i

regionalnego określa ustawa.



Zgodnie z art.1 ustawy o samorządzie gminnym

mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę

samorządową.

Gmina

jako wspólnota samorządowa wykonuje

zadania publiczne w imieniu własnym i na własną

odpowiedzialność.

Posiada również osobowość
prawną.

9

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Gmina

państwa; Gmina



Tworzenie, łączenie, dzielenie, znoszenie

oraz

ustalanie granic gmin

odbywa się na

podstawie rozporządzenia Rady Ministrów.



Gminy

– w chwili obecnej jest ich 2479.



306 miejskich

– gmina, która zawiera się

w administracyjnych granicach
miasta, np. Warszawa, Nowy Targ (miasto);



602 miejsko-wiejskich

– gmina, w której skład

wchodzi miasto oraz kilka wsi, np. Jordanów;



1571 wiejskich

– gmina, która na swoim

terytorium nie zawiera miasta , np. Nowy Targ
(wieś), Szaflary.

10

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Gmina

państwa; Gmina



Ustrój gminy jest określany w

statucie gminy.



Miasta również mogą mieć status gminy.



W gminie mogą funkcjonować jednostki

pomocnicze, np. sołectwa, a w miastach – osiedla i

dzielnice. Przedstawiciele tych jednostek są

wybierani zgodnie z zasadami

demokracji w wyborach

bezpośrednich

i reprezentują wolę części mieszkańców gminy

(sołectwa, osiedla lub dzielnicy).



Podstawowymi aktami prawnymi określającymi
ustrój gminy są:

ustawa z dnia 8 marca 1990r. o

samorządzie gminnym

oraz

statut

ustanowiony

przez radę gminy.

11

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Powiat

państwa; Powiat



Powiat

to najstarsza jednostka samorządu

terytorialnego.



Powiaty

– jest ich 380



66 miast na prawach powiatu

– gmina o statucie

miasta, wykonująca zadania powiatu, czasami
potocznie zwane powiatami grodzkimi lub powiatami
miejskimi, np. Tarnów, Kraków,
Opole;



314 powiatów

– skupiających od kilku do kilkunastu

sąsiadujących ze sobą gmin, czasami potocznie
zwanych powiatami ziemskimi, np. powiat pabianicki
z siedzibą w Pabianicach, powiat
leżajski z siedzibą władz w
Leżajsku.

12

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Powiat

państwa; Powiat



Rada Ministrów w drodze rozporządzenia

tworzy, łączy, dzieli i znosi powiaty oraz

ustala ich granice.



Powiat

jest drugą po gminie jednostką

samorządu terytorialnego. Obejmuje

określone terytorium (obszary gmin, które

graniczą ze sobą), a także ludność na nim

zamieszkującą.



Mieszkańcy tworzą z

mocy prawa lokalną

wspólnotę samorządową.

13

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Powiat

państwa; Powiat



Powiat

posiadając osobowość prawną, wykonuje

zadania publiczne we własnym imieniu i na

własną odpowiedzialność.



Ustrój powiatu jest określony w jego

statucie.



Powiat

realizuje zadania publiczne o charakterze

lokalnym, których nie wykonują gminy.



Powiat

nie ma

uprawnień nadrzędnych ani

nadzorczych wobec

gminy.



Ustrój tej jednostki określa przede wszystkim

ustawa z dnia 5 czerwca 1998r. o

samorządzie powiatowym ,

a także

stanowiony przez radę powiatu

statut.

14

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Miasto na prawach

państwa; Miasto na prawach

powiatu

powiatu



Miasto na prawach powiatu

jest bardzo

specyficzną jednostką samorządu terytorialnego

w Polsce, niekiedy określana potocznie jako

powiat grodzki lub powiat miejski.



Miasto na prawach powiatu

jest gminą o

statusie miasta, wykonującą zadania powiatu.

We wszystkich miastach na prawach powiatu

władzę wykonawczą sprawuje prezydent miasta.



Ustrój i działanie organów miasta na prawach

powiatu,

w tym nazwę, skład i liczebność oraz

ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady

sprawowania nadzoru określa ustawa o

samorządzie powiatowym.

15

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Miasto na prawach

państwa; Miasto na prawach

powiatu

powiatu



Zgodnie z art. 91 ustawy prawo powiatu

przysługuje miastom, które w dniu 31

grudnia 1998r.

liczyły

więcej niż 100 000 mieszkańców

, a także

miastom,

które z tym dniem przestały być

siedzibami wojewodów,

chyba że na wniosek

właściwej rady miejskiej odstąpiono od

nadania miastu praw powiatu, oraz tym,

którym

nadano status miasta na prawach

powiatu przy dokonywaniu pierwszego

podziału administracyjnego kraju na powiaty.

16

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Miasto na prawach

państwa; Miasto na prawach

powiatu

powiatu



Konsekwencje nadania miastom praw powiatu

są następujące:

1.

organy w mieście na prawach powiatu (tj. rada
miasta i prezydent miasta) wykonują
kompetencje właściwe dla, odpowiednio, rady
gminy i rady powiatu oraz wójta (burmistrza) i
starosty;

2.

organ wykonawczy miasta na prawach powiatu jest
organem jednoosobowym;

3.

rada miasta nie wybiera organu wykonawczego i
nie może go odwołać;

4.

radni składają ślubowanie wg tekstu roty z art. 23a
u.o.s.g.

17

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Miasto na prawach

państwa; Miasto na prawach

powiatu

powiatu



W strukturze organizacyjnej miasta

posiadającego prawa powiatu pojawia się organ

niefunkcjonujący w typowej

gminie –

komisja bezpieczeństwa i porządku.



Odrębne miejsce w strukturze podziału

terytorialnego państwa zajmuje Warszawa.

Problematyka ustroju stolicy uregulowana

została w

ustawie z dnia 15 marca 2002r. o

ustroju miasta stołecznego Warszawy.

Zgodnie

z powyższym aktem prawnym Warszawa

stanowi

jedną gminę,

będącą jednocześnie

miastem na prawach powiatu.

18

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Województwo

państwa; Województwo



Od 1 stycznia 1999r. przestał obowiązywać

podział na 49 województw.



Nowa struktura wprowadzona

ustawą z

dnia 24 lipca 1998r. o wprowadzeniu

zasadniczego, trójstopniowego podziału

terytorialnego państwa

przewiduje

16

jednostek

(województw: : dolnośląskie,

kujawsko-pomorskie, lubelskie, lubuskie,

łódzkie, małopolskie, mazowieckie, opolskie,

podkarpackie, podlaskie, pomorskie, śląskie,

świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie,

wielkopolskie oraz

zachodniopomorskie).

19

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Województwo

państwa; Województwo



W ustawie wskazano jednocześnie

miasta

stanowiące siedziby wojewody

oraz

samorządu

województwa

(tylko w przypadku

dwóch

województw

- woj. lubuskiego oraz kujawsko-

pomorskiego – są to dwa różne miasta). W

województwie kujawsko-pomorskim siedzibą

wojewody jest Bydgoszcz, zaś sejmiku

województwa – Toruń, natomiast w województwie

lubuskim: wojewody – Gorzów Wielkopolski,

sejmiku województwa – Zielona Góra.



Do ustawy w formie załącznika dodano

wykaz

gmin

wchodzących

w skład poszczególnych

województw.

20

Zasadniczy podział terytorialny

Zasadniczy podział terytorialny

państwa; Województwo

państwa; Województwo



Utworzenie nowego lub zniesienie istniejącego

województwa wymaga

zmiany

ustawy z dnia 24

lipca 1998r. o wprowadzeniu zasadniczego,

trójstopniowego podziału terytorialnego

państwa.



Natomiast

Rada Ministrów, w drodze

rozporządzenia, może dokonać zmian granic

województw

związanych z tworzeniem,

łączeniem, dzieleniem lub znoszeniem powiatów

po zasięgnięciu opinii organów stanowiących

jednostek samorządu terytorialnego, których
zmiany dotyczą

(art. 5a

ustawy z dnia 24 lipca 1998r. o wprowadzeniu zasadniczego,

trójstopniowego podziału terytorialnego państwa.)

21

Podział pomocniczy

Podział pomocniczy



Podział pomocniczy uzupełnia

podział zasadniczy

lub podział specjalny i jest

tworzony dla organów terenowych realizujących

zadania przypisane podmiotom realizującym

zadania na podstawie ustalonego podziału

(zasadniczego czy też specjalnego).



Podział pomocniczy

może być

tworzony na

podstawie uchwały

jednostki podziału

zasadniczego,

jak i poprzez zawarcie

porozumienia

administracyjnego

pomiędzy podmiotami

administracji.

22

Podział pomocniczy

Podział pomocniczy



W świetle obowiązujących przepisów tworzenie

jednostek pomocniczych przewidziane jest

tylko

w gminach i w miastach na prawach powiatu.

Generalnie

jest to prawna możliwość a nie

obowiązek.

Obowiązek utworzenia jednostek pomocniczych

(dzielnic) przewidziany jest dla miasta stołecznego

Warszawy.



Przykładem tworzenia podziału pomocniczego

jest podział, który może być dokonywany w

obrębie gminy.

Gmina może tworzyć jednostki

pomocnicze:

1)

w gminach wiejskich –

sołectwa (czasem kolonie)

2)

w gminach miejskich –

dzielnice, osiedla



Jednostką pomocniczą może być

położone na terenie

gminy miasto.

23

Podział pomocniczy

Podział pomocniczy



Jednostkę pomocniczą

tworzy rada gminy

w drodze uchwały, po

przeprowadzeniu konsultacji z

mieszkańcami lub z ich inicjatywy.



Zasady tworzenia, podziału oraz znoszenia

jednostki pomocniczej określa

statut gminy.



Odrębną uchwałą rada gminy może

upoważnić organy wykonawcze jednostek

pomocniczych

do

załatwiania indywidualnych spraw z zakresu

administracji publicznej (art. 39 ust. 4 ustawy

o samorządzie gminnym).

24

Podział pomocniczy

Podział pomocniczy



Jednostka pomocnicza

nie jest

podmiotem

typu korporacyjnego, który stanowiłby

wyodrębniony, terytorialny związek

samorządowy.



Jednostkę pomocniczą gminy należy

traktować

jako podmiot

zorganizowany w obrębie jednostki podziału

zasadniczego,

który ma określone zadania do

realizacji.

25

Podział specjalny

Podział specjalny



Podział specjalny

(a w gruncie rzeczy szereg

rozmaitych podziałów specjalnych)

jest dokonywany na potrzeby działania

terenowych organów administracji publicznej o

kompetencjach szczególnych oraz dla innych

podmiotów, niż należące do sfery ustrojowej

administracji

(rządowej czy samorządowej), wykonujących

określone zadania publiczne.



Podział ten może być tworzony dla

samorządów

zawodowych, sądów, prokuratury, administracji

morskiej, urzędów miar itp.

26

Podział specjalny

Podział specjalny



Istniejąca obecnie różnorodność dokonywania

podziałów specjalnych pozwala wskazać –

uwzględniając

kryterium podmiotowe

–

sposób i cel dokonywania tych podziałów.



Podziały specjalne są dokonywane dla:

1)

Organów administracji rządowej

2)

Wymiaru sprawiedliwości (sądów i
prokuratury)

3)

Samorządów zawodowych

27

Podział specjalny

Podział specjalny



Sądy powszechne

mają w terenie strukturę

trójszczeblową,

odrębną od podziału zasadniczego.

Istnieją sądy apelacyjne, sądy okręgowe i sądy

rejonowe.



Sądy apelacyjne

działają na obszarach

obejmujących od 3 do 7 województw

sprzed 1998r.



Sądy okręgowe

działają na obszarze zbliżonym

wielkością do województw sprzed reformy z 1998r.,



zaś

sądy rejonowe

co do zasady działają w

jednostkach podziału utworzonych w 1975r. w

wyniku reformy podziału zasadniczego

polegającego na zniesieniu powiatów.

28

Podział specjalny

Podział specjalny



Również

prokuratura

działa w terenie na

trzech szczeblach.

Istnieją prokuratury

apelacyjne, prokuratury

okręgowe oraz prokuratury rejonowe.



Rejony jako jednostki podziału na potrzeby

sądów powszechnych i prokuratury nie są

tożsame terytorialnie.



Na obszarze kraju wyodrębniono więcej

rejonów na potrzeby

prokuratury niż na potrzeby sądów

powszechnych.

29

Podział specjalny

Podział specjalny



W strukturze

trójszczeblowej

działa

administracja wojskowa.



Jednostkami dla potrzeb

administracji

wojskowej

są

okręgi wojskowe

(w chwili

obecnej dwa – Pomorski Okręg Wojskowy oraz

Śląski Okręg Wojskowy),

wojewódzkie sztaby wojskowe

działają

w granicach województw (16)

oraz

wojskowe komendy

uzupełnień

(123) działają na obszarze

obejmującym swym zasięgiem najczęściej kilka

powiatów, ale też niekiedy – jak to ma miejsce,

np. w przypadku Łodzi, Poznania, Gdańska czy

Warszawy – część powiatu.



Natomiast

sądy wojskowe

mają strukturę

dwuszczeblową,

są 2

sądy okręgowe

i 10

wojskowych sądów garnizonowych.

30

Podział specjalny

Podział specjalny



W

jednoszczeblowej

strukturze działają

oddziały

Straży Granicznej.

W Polsce istnieje 12 oddziałów Straży Granicznej.

Ich właściwość terytorialna jest zróżnicowana.

Niektóre z nich obejmują część województwa np.

Pomorski Oddział Straży Granicznej z siedzibą

w Szczecinie obejmuje

część

województwa

oraz

obszar morskich wód

wewnętrznych,

inne pojedyncze województwa

(np. podlaskie),

jeszcze

inne

(np. Nadwiślański Oddział

Straży Granicznej z siedzibą w Warszawie) –

kilka

województw.

31

Podział specjalny

Podział specjalny



W

dwuszczeblowej

strukturze działa

administracja podatkowa – urzędy skarbowe

obejmują swoim zasięgiem obszar jednego

powiatu, zaś

izby skarbowe

obejmujące swoim

zasięgiem obszar jednego województwa;

W

jednoszczeblowej

strukturze działa

administracja

górnicza.

Na terenie kraju jest 11

okręgowych

urzędów górniczych

- okręgowe urzędy górnicze

obejmują zróżnicowane obszary obejmujące części

województw, powiatów, jednakże nie mogą

naruszać obszarów jednej gminy.



W

dwuszczeblowej

strukturze (w okręgach

i obwodach) działają

urzędy miar.

Dla

potrzeb

okręgowych urzędów miar

terytorium

państwa jest podzielone na 9 obszarów, natomiast

dla potrzeb

obwodowych urzędów miar

wyodrębniono 62 obwody.

32

Podział specjalny

Podział specjalny



Specyfika podziału terytorialnego dla potrzeb

administracji morskiej

oraz dla okręgowych

inspektorów rybołówstwa morskiego wyraża się

tym, iż obszary działania tej administracji

obejmują głównie wody morskie, w mniejszym

stopniu ląd.

Dyrektorzy urzędów morskich:

1.

Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni

2.

Dyrektor Urzędu Morskiego w Słupsku

3.

Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie



Na tych samych obszarach działają również

okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego

z

siedzibą w Gdyni, Słupsku i

Szczecinie.



Śródlądowe drogi wodne i inne wody śródlądowe

stanowią terytorium nienazwane przez

ustawodawcę, objęte właściwością

8 dyrektorów

urzędów żeglugi śródlądow

ej.

33

Podział specjalny

Podział specjalny



Przykłady wyznaczania podziałów

specjalnych dla

samorządów zawodowych:

-

w zakresie funkcjonowania samorządu

notarialnego – obszar

izby notarialnej

obejmuje okręg sądu apelacyjnego;

-

w zakresie funkcjonowania samorządu

adwokackiego – obszar

izby adwokackiej

obejmuje okręg sądu apelacyjnego.

34

Typy jednostek podziału

Typy jednostek podziału

terytorialnego Polski

terytorialnego Polski

35

PAŃSTWO

Powiaty

Województwa

Gminy

Jednostki

pomocnicze

gmin

Sołectwa w gminach

wiejskich

i miejsko-wiejskich

Miasta w gminach wiejskich

i miejsko-

wiejskich

Miasta w gminach wiejskich

i miejsko-

wiejskich

Powiaty grodzkie
(miasta na prawach
powiatu

)

Powiaty ziemskie

Gminy miejskie

Gminy miejsko-wiejskie

Gminy wiejskie

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !!!

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !!!

36