Rola nauczyciela i

uczniów

ROLA WZAJEMNEGO STOSUNKU NAUCZYCIELA I UCZNIA W

NAUCZANIU I UCZENIU SIĘ

ROLA WZAJEMNEGO STOSUNKU NAUCZYCIELA I UCZNIA W

NAUCZANIU I UCZENIU SIĘ

Stosunek nauczyciela do ucznia jest istotnym składnikiem nauczania. Od
niego zależą nie tylko nie tylko zainteresowania i zamiłowania uczniów do
danego przedmiotu, ale także ich wyniki i konkretne wiadomości.
Stosunek uczniów do nauczyciela wpływa na ich przygotowanie do nauki. Z
przedmiotu nauczania, którego uczy lubiany nauczyciel, uczniowie chętnie i
świadomie przygotowują się dążąc do dobrego opanowania treści nauczania,
aby ni powstydzić się przed nim nieznajomością tematu.
Stosunek uczniów do nauczyciela wyraźnie wpływa także na przebieg lekcji.
Na godzinach lubianych nauczycieli wytwarza się klimat bardzo korzystny
dla uczenia się, uczniowie są zdyscyplinowani, przejawiają duże
zainteresowanie nauką, wielkie skupienie i aktywność, nie nudzą się cieszą
się, że mogą odpowiadać.
Tam, gdzie stosunek między nauczycielem i uczniem jest poprawny nie
dochodzi do konfliktu (lub tylko wyjątkowo), obie strony przejawiają radość z
wzajemnych kontaktów, lepiej, radośniej im się pracuje, przy mniejszym
napięciu osiągają lepsze wyniki, obie strony odczuwają emocjonalne
zadowolenie ze swoich osiągnięć.

ZALEŻNOŚĆ TYPU STOSUNKÓW MIĘDZY NAUCZYCIELEM A

UCZNIAMI OD CHARAKTERU PRACY NAUCZYCIELA

ZALEŻNOŚĆ TYPU STOSUNKÓW MIĘDZY NAUCZYCIELEM A

UCZNIAMI OD CHARAKTERU PRACY NAUCZYCIELA

Nauczyciel jest osobą, która kieruje grupą i wpływa na nią poprzez swoje działania i
zachowania. Między nauczycielem a uczniami kształtuje się pewien typ kontaktu, który
uzależniony jest między innymi od postępowania nauczyciela, jego stylu pracy.
W układzie uczeń – nauczyciel można wyróżnić pewne pozycje: pozycję ucznia i
pozycję nauczyciela, z którymi łączą się odpowiednie role pozostające ze sobą w
pewnej relacji. Stosunek wymienionych ról polega na nauczaniu i wychowaniu ze
strony nauczyciela i poddawaniu się tym zabiegom ze strony ucznia.
Powodzenie nauczyciela w pracy dydaktyczno – wychowawczej, zależy nie tylko od
jego wysiłków, lecz w dużej mierze od postawy, jaką zajmuje uczeń względem
nauczycielskich zabiegów i zaleceń: czy będzie je przyjmował chętnie, czy wykaże
obojętność bądź przeciwstawi się im i będzie stawiał opór, robił na przekór.

Kontakt ucznia i nauczyciela może mieć charakter „formalny”, kiedy to nauczyciel
ogranicza kontakty tylko do spraw lekcji, egzekwuje odrobioną lub nie odrobioną
lekcję, „rozlicza” ze spóźnień, nakazuje takie, czy inne działania społeczne, a normy
wprowadza poleceniem. Poza tym kontakt ten może być „rzeczowy”, polegający na
wymianie rzeczowych informacji i na współdziałaniu w tym zakresie oraz kontakt
„osobowy”, gdy nauczyciela z uczniami łączą więzy zrozumienia, życzliwości i
przyjaźni. Najwięcej możliwości w zakresie oddziaływań wychowawczych daje kontakt
osobowy, który można określić jako „nieformalny”. Ten typ układu stosunków
umożliwia nauczycielowi poznanie i zrozumienie ucznia, co z kolei prowadzi do
odpowiedniego doboru środków oddziaływania wychowawczego. Przy takim układzie
stosunków uczeń sam szuka kontaktu z nauczycielem, stwarzając w ten sposób
sytuację pozostawania pod wpływem nauczyciela.

STYL PRACY NAUCZYCIELA A CHARAKTER STOSUNKÓW

ŁĄCZĄCYCH NAUCZYCIELA I UCZNIA

STYL PRACY NAUCZYCIELA A CHARAKTER STOSUNKÓW

ŁĄCZĄCYCH NAUCZYCIELA I UCZNIA

Rozwój wiedzy dotyczącej kierowania zespołami ludzkimi stale się rozwija i
upowszechnia. Rozwinęła się teoria kierowania, która mówi o trzech stylach
kierowania:

• autokratycznym,

• liberalnym,

• demokratycznym.

Przejawy autokratycznego kierowania to: nie dopuszczanie członków grupy do udziału
w podejmowaniu decyzji, działanie bez porozumienia z grupą, rządzenie „żelazną
ręką”, bezkompromisowość, mówienie w sposób nie zachęcający do zadawania pytań,
odmawianie wyjaśnień zmienianie obowiązków członków bez uprzedniego omówienia
z nimi tych zmian, drobiazgowe określanie zadania i metody nie pozostawiające
członkom grupy pola do samodzielnego decydowania i przejawiania inicjatywy.

Przejawami postępowania demokratycznego są następujące cechy: członkowie grupy
biorą udział w podejmowaniu decyzji, kierownik (nauczyciel) stara się uzyskać
aprobatę grupy przed wprowadzaniem zmian, zwołuje grupę, aby przedyskutować
pewne sprawy, stale informuje grupę o zamiarach, postępach grupy, znajduje czas, aby
jej wysłuchać wita z uznaniem krytykę własnego postępowania, zachęca członków, aby
wyrażali swe pomysły i opinie, wprowadza w życie propozycje wysunięte przez grupę.

Styl liberalny natomiast polega na tym, iż nauczyciel nie przewodzi grupie, lecz
pozostawia jej całkowitą swobodę. Kierownik grupy nie radzi sobie i nie jest przez
grupę akceptowany, często nawet lekceważony.

Reasumując, poprzez odpowiedni styl pracy nauczyciel może kształtować pozytywny
stosunek do siebie i w ten sposób wyzwalać podatność uczniów na swoje poczynania
wychowawcze i dydaktyczne.

Główną rolą nauczyciela jest przekazywanie wiedzy, natomiast rolą ucznia
jest jej przyswajanie. Trzeba jednak pamiętać o takich aspektach w relacji
uczeń - nauczyciel, które na celu mają ukształtowanie osobowości,
wychowanie oraz nauczenie dziecka jak wykorzystać w praktyce
przyswojoną wiedzę.

Style nauczania oraz ich oddziaływanie w relacjach nauczyciel –
uczeń:

1. Styl zamknięty

(formalny lub frontalny) - W stylu tym, nauczyciel pełni

funkcję kierowniczą, występując jako ekspert, kontakty z uczniami cechuje
dystans; polega na:

• wyraźnym zdefiniowaniu bliższych oraz dalszych celów w nauczaniu oraz
skoncentrowaniu się przede wszystkim na celach operacyjnych;

• tworzeniu przez nauczyciela zadań, mających na celu ukierunkowanie
aktywności
uczniów;

• silnym monitorowaniu aktywności ucznia;

• ćwiczeniu nawyków;

• przedstawianiu modeli oraz zachęcaniu uczniów do ich naśladowania.

2. Styl ramowy

- indywidualne podejście do każdego ucznia.

Charakteryzuje go:

• zwracanie uwagi na zrozumienie przez konkretnych uczniów
prezentowanych treści;

• nacisk położony na wiedzę, która odnosi się do praktycznych
doświadczeń;

• nawiązywanie do koncepcji człowieka samorealizującego się.
Tutaj nauczyciel ma rolę wspomagającą uczniów w zdobywaniu przez nich
wiedzy. Głównym elementem są potrzeby oraz zainteresowania uczniów.

3. Styl negocjacyjny

- opiera się na założeniach, że wiedza tworzona jest na

skutek procesu interakcji między uczeniem i nauczycielem. Głównymi
cechami tego stylu są:

• traktowanie uczniów jako badaczy, korzystających z różnych źródeł;

• nastawienie się na wzajemne słuchanie;

• uczenie przez zadawanie pytań oraz przedstawianie problemów.

Rola nauczyciela sprowadza się tu do stwarzania swobodnej atmosfery, która
sprzyja przyswajaniu wiedzy oraz pobudzaniu uczniów do analitycznego i
krytycznego myślenia.

Przyjęcie stylu ramowego bądź negocjacyjnego wymaga od nauczyciela
zwiększenia wysiłku, który wkłada w działania dydaktyczne.

Komunikacja uczeń - nauczyciel
Obserwując procesy komunikacji interpersonalnej między nauczycielem i
uczniem można uzyskać istotne informacje dotyczące relacji jaka ich łączy.
Rola nauczyciela z samego już założenia jest dominująca w odniesieniu do
roli uczniów. Podczas komunikacji przejawiać może się to w następujących
sytuacjach:

• nauczyciel stanowi stronę, która inicjuje komunikację oraz decyduje
o sposobie jej
przebiegu;

• nauczyciel stanowi stronę dominującą biorąc pod uwagę czas
aktywności w trakcie
komunikacji. Z badań prowadzonych przez N.A. Flandersa wynika, że
w 68% czasu w

trakcie zajęć mówi nauczyciel, uczniowie zaś jedynie

w 12% (resztę czasu wypełnia

cisza bądź zamieszanie). Te proporcje

Flanders określił jako regułę 2/3.

Proces komunikacji między nauczycielem i uczeniem przedstawić można w
następujący sposób:

Kształtowanie się relacji w komunikacji między nauczycielem a uczniem
zależy w głównej mierze od gotowości nauczyciela na wprowadzanie relacji
partnerskich oraz traktowania swych uczniów w sposób podmiotowy, co
oznacza to przyznawania im prawa do własnych myśli, poglądów oraz
swobody wypowiedzi.

Czynnikami, które utrudniają przepływ informacji między uczniem a
nauczycielem są:

• chęć utrzymania porządku w klasie;

• wygoda nauczyciela;

• lęk przed utratą autorytetu.

MODELE KSZTAŁCENIA FUNKCJONUJĄCE W HISTORII DYDAKTYKI:

• przewaga roli nauczyciela;

• przewaga roli ucznia;

• zrównoważenie roli uczenia i nauczyciela (współdziałanie).

Rola nauczyciela, opierająca się na współdziałaniu, przejawia się
przede wszystkim w stosowaniu następujących strategii działania:
1. Jasne przedstawienie celów lekcji;
2. Ścisłe określenie zakresu nauki ( zadań, struktury );
3. Umieszczenie uczniów w grupach pracy zanim rozpocznie się lekcja;
4. Śledzenie skuteczności pracy w grupach; udzielanie pomocy odpowiadając
na pytania; dbanie o poszerzanie umiejętności podtrzymywania kontaktów
interpersonalnych przez uczniów czy też pogłębianie umiejętności pracy w
grupie;
5. Ocena osiągnięć uczniów ze zwróceniem uwagi na charakter wzajemnych
kontaktów w czasie pracy grupowej.

Nauczyciel powinien więc powoli odchodzić od roli instruktora, który jedynie
przekazuje wiedzę na rzecz osoby, która ułatwia uczenie się, która tworzy
środowisko wychowawcze, w którym znajduje się zarówno miejsce dla
wolności jak i pewnej dyscypliny, niezmiennie towarzyszącej każdemu
ludzkiemu działaniu.

NAUCZANIE SKONCENTROWANE WOKÓŁ UCZNIA:
Rola nauczyciela w klasie różni się w zależności od rodzaju i etapu zadania.

Asystent

- W roli tej nauczyciel pomaga uczniom w procesie uczenia się

poprzez tworzenie odpowiednich warunków do pracy. Rola ta pokrywa się z
innymi rolami jakie nauczyciel pełni w klasie.

Kontroler

- W roli tej nauczyciel przejmuje kontrolę nad zadaniem

postawionym przed uczniem. Typowym przykładem mogą być ćwiczenia, w
których uczeń musi automatycznie powtarzać za nauczycielem ćwiczoną
formę lub czytanie na głos w celu skupienia uwagi uczniów. W roli tej
nauczyciel także ma za zadanie przywrócenie dyscypliny w klasie, w trakcie
wykładów, udzielania instrukcji, czy zadawania pytań.

Organizator

- Jest jedną z najbardziej istotnych ról, w której nauczyciel

przygotowuje różnego rodzaju zadania i ćwiczenia. Wiąże się to z
udzielaniem uczniom informacji w jaki sposób dane zadanie ma być
wykonane, z podziałem na grupy/pary oraz z zakończeniem zadania w
odpowiednim czasie. Należy pamiętać o tym, że uczniowie powinni być
zaangażowani w organizację lekcji; przejawia się to w poinformowaniu
uczniów o tym co trzeba zrobić i dlaczego to trzeba zrobić, aby mogli oni
podejść do zadania z entuzjazmem, przygotowaniem oraz wiedzą o
przydatności przerabianego materiału.

Osoba Oceniająca

- Każdy uczeń, prędzej czy później, oczkuje ocenienia

jego umiejętności. W roli tej nauczyciel przedstawia uczniowi swoją opinię
odnośnie jego postępu w nauce, nagradza poprawność lub poprawia błędy
popełnione przez ucznia. Istotnym jest, aby uczeń wiedział za co jest
oceniany i w jaki sposób jest oceniany. Musi mieć on świadomość czego sie
od niego oczekuje i znać dokładnie próg, który musi osiągnąć oraz kryteria
oceny. Innym problemem, który nauczyciel może napotkać w tej roli, to
sprawiedliwość oceny i krytyki. Nauczyciel powinien być bardzo wrażliwy na
potencjalną reakcję ze strony uczniów.

Sufler

- w praktyce nauczyciel bardzo często występuje w tej roli,

szczególnie podczas zajęć konwersacyjnych. Uczniom często brakuje słów
lub gubią się w tym co powiedzieli i potrzebują bodźca, pomocy,
naprowadzenia na właściwy tor.

Uczestnik

- Rola bardzo często przyjmowana w różnego typu dyskusjach,

czy przy ćwiczeniu scenek/sytuacji (role-play). Nauczyciel może stać z boku i
obserwować pracę uczniów poprawiając błędy lub bezpośrednio
uczestniczyć w danym zadaniu, ku radości wielu uczniów.

Obserwator

- W roli tej nauczyciel może zaobserwować potencjalne

problemy swoich uczniów, jak również ich postęp. Rola ta jest bardzo
przydatna do późniejszej oceny uczniów, do poprawiania błędów i
wydawania opinii na temat poprawności wypowiedzi.

Źródło

- Rola ta nie oznacza, że nauczyciel musi wiedzieć wszystko o

przedmiocie, który wykłada. Nauczyciel bardziej ma za zadanie wskazanie
uczniom gdzie daną informację można znaleźć, co może się przyczynić do
rozwoju autonomii ucznia. W trakcie wykonywania zadań, studenci mogą
mieć pytania związane z tym co robią, mogą prosić o wyjaśnienie
słownictwa, zwrotów, a nauczyciel, z jego wiedzą i doświadczeniem, może
być ich najważniejszym źródłem informacji.

Korepetytor

- Czasami zachodzi potrzeba, szczególnie podczas pracy

indywidualnej uczniów, kiedy nauczyciel będzie udzielał instrukcje jednemu
uczniowi, bądź grupie uczniów. Z uwagi na duża liczebność klas, nauczyciel
nie często będzie miał możliwość wcielić się w rolę korepetytora. Pamiętać
jednak należy, że rola ta umożliwia osobisty kontakt z każdym uczniem, co
może mieć wpływ na motywację ucznia do nauki, jego samoocenę, poczucie
wartości, itp.