• Rola nauczyciela w zabawie

Nauczyciel jest inspiratorem aktywności dzieci, zwłaszcza zabawowej. Prowokuje dzieci do działania przez zadania wplatane w treść zabawy. Jest razem z dziećmi w różnych sytuacjach (nie tylko dydaktycznych). Pomysłowy, twórczy, „niespokojny pedagogicznie” organizuje warunki do aktywności dzieci. Zachęca do podejmowania działań trudnych, umożliwia podejmowanie decyzji o treści, metodzie i warunkach aktywności oraz przekazuje niezbędne informacje, pomagając dziecku „odnaleźć” się w świecie.

• Maria Kielar-Turska zauważa, że w relacjach dorosły – dziecko ważne jest, by zapewnić dziecku możliwość samodzielnego i swobodnego działania, przez co rozwijamy w nim poczucie sprawstwa. Daje ono dziecku satysfakcję i radość z tworzenia, pozwala uświadamiać konsekwencje swoich działań, uczy odpowiedzialności.

Nauczyciel jest inspiratorem aktywności dzieci, zwłaszcza zabawowej. Prowokuje dzieci do działania przez zadania wplatane w treść zabawy. Jest razem z dziećmi w różnych sytuacjach (nie tylko dydaktycznych). Pomysłowy, twórczy, „niespokojny pedagogicznie” organizuje warunki do aktywności dzieci. Zachęca do podejmowania działań trudnych, umożliwia podejmowanie decyzji o treści, metodzie i warunkach aktywności oraz przekazuje niezbędne informacje, pomagając dziecku „odnaleźć” się w świecie. W tym zakresie jednak, nauczyciel powinien jedynie prowokować dzieci do uczenia się i doświadczania, a nie nauczać i pouczać; powinien wychowywać do samodzielności i doceniać wysiłek dzieci.

• Jeżeli nauczycielowi i rodzicom zależy aby dziecko dobrze się rozwijało, to powinien zadbać aby bawiło się możliwie długo i im dłużej, tym lepiej. Może się to udać, gdy dorosły pochyli się nad bawiącym się dzieckiem, obdarzy je uwagą i spyta w co się bawi, a potem pochwali. Aby przedłużyć dziecku czas zabawy trzeba podsunąć mu kilka nowych przedmiotów pasujących do zabawy.

• Zdarza się, że nauczyciele organizują dla dzieci zabawy mające charakter sytuacji zadaniowych. Na przykład:
  - nauczyciel pyta dzieci: Czy chcecie się bawić klockami?
  - następnie mów: Proszę wyjąć z pudełka czerwone klocki, dzieci ochoczo wypełniają polecenie i czekają na zezwolenie zabawy;
  - wbrew oczekiwaniom , nauczyciel poleca: Policzcie ile jest klocków… odsuńcie dwa. Powiedzcie, ile zostało?
  Inny przykład. Nauczyciel zaprasza dzieci na środek sali, ustawia je w kole i zapowiada: Będziemy się teraz bawić. Następnie poleca: Lewa noga do przodu… Wróć… Prawa noga do przodu… Wróć… Klaśnij… To raczej fragment dyrektywne prowadzonej nauki tańca, niż zabawa.

• Rolą nauczyciela jest również organizowanie zewnętrznych i wewnętrznych warunków „dobrej zabawy”. Organizowanie warunków zewnętrznych to:

• zapewnienie w rytmie życia przedszkola czasu na własną aktywność dzieci, aby mogły one podjąć i rozwinąć zabawę bez obawy o to, że może zostać w każdym momencie przerwana,

• zapewnienie odpowiedniego miejsca i przestrzeni

• właściwe zorganizowanie przestrzeni tzn. takie ustawienie mebli, sprzętów i urządzeń, aby było miejsce na zabawy ruchowe, konstrukcyjne i tematyczne, na jazdę samochodem, na spacer z wózkiem i na budowlę z klocków (która mogłaby niekiedy zostać do dnia następnego),

• urządzanie i zmienianie stałych i okresowych kącików zabawowych  w uwzględnieniem propozycji i zainteresowań dzieci,

• dostarczanie dzieciom do zabawy różnorodnych materiałów, zabawek, przyborów i akcesoriów, w których gromadzeniu, wytwarzaniu i utrzymywaniu w porządku powinny same uczestniczyć.

• Trudniejsza jest rola nauczyciela nad zorganizowaniem wewnętrznych warunków "dobrej zabawy", rozumianych jako zasób wiadomości, doświadczeń i przeżyć związanych z otaczającą rzeczywistością. Dlatego zadaniem nauczyciela jest wzbogacenie tematyki, treści i formy zabawy, poprzez organizowanie spacerów, wycieczek, wykorzystywanie literatury dziecięcej i pomocy audiowizualnych.

• Na podstawie badań dotyczących organizacji warunków zabawy stwierdza się:
  1. Miejsce, czas i przestrzeń mają istotny wpływ na stopień ingerencji nauczyciela w zabawę. Jeżeli dzieci mają zapewnione te warunki występuje mniej ingerencji nauczyciela.
  2. Ilość zabawek, przyborów i materiałów decydują i mają wpływ na zgodną zabawę w grupie. Rola nauczyciela polega na rozwiązywaniu konfliktów i sprzeczek związanych z ilością zabawek.
  3. Stałe i zmienne kąciki zainteresowań decydują o aktywności dzieci i inspirują do zabaw spontanicznych.
  4. Zabawy spontaniczne dzieci sześcioletnich są bogate w treści i tematykę jeżeli nauczyciel systematycznie dostarcza im przeżyć i wiadomości.

• Włączenie się nauczyciela do zabawy ma na celu:

• podtrzymanie zabawy, ożywienie jej przebiegu, powiązanie różnych wątków tematycznych,  rozszerzenie jej treści i tematyki, ukazanie dalszych perspektyw zabawy, podsunięcie nowych możliwości działania,

• aktualizowanie w świadomości dzieci obowiązujących zasad postępowania, korygowania poczynań i zachowań,

• pobudzanie inicjatywy i pomysłowości, stawianie przed dziećmi nowych zadań  i problemów, udzielanie pomocy w pokonywaniu trudności, ukazywanie nowych możliwości wykorzystywania dostępnych materiałów,

• doraźne rozwiązywanie konfliktów, sprzeczek i nieporozumień, pomoc  w planowaniu zabawy i podziale ról.

• Nauczyciel daje wzór poprawnego zachowania, stara się w ten sposób wzbudzać refleksję, aktualizować w świadomości dzieci pewne normy i skłonić do zmiany postępowania. Nie stara się dyrygować, ograniczać i swobody czy narzucać własnej woli. Jest osobą, którą traktuje uczestników zabawy w sposób partnerski. Udział nauczyciela w zabawach dzieci starszych ma inny charakter. Dzieci już same potrafią dokonać podziału ról, wyboru miejsca, eksponatów. Nauczyciel nie narzuca swej woli jeśli dzieci nie przekraczają przyjętych sposobów zachowania, lecz pozostawia im prawo wyboru, kieruje i pomaga. Wychowawca chętnie słucha tego co mówią dzieci i obserwuje czym żyją. Toczącej się zabawie okazuje zainteresowanie, pociesza w niepowodzeniach, podtrzymuje dobry nastrój.  Udziela wyjaśnień rzeczowych oraz poucza jak się zachowywać.

•  Nauczyciel przedszkola jest osobą zawsze gotową do pomocy i odpowiedzialną za jej kierunek i wynik zabawy.

• Chętnie widzi własną twórczość i pomysłowość dzieci, pozwala im zmienić zamysły, dopuszcza odmiany ale zawsze dąży do tego, by w naturalny sposób włączyć do zabawy dzieci treści wychowawcze.

• Wnosząc wiele od siebie pozostawia dzieciom dużo swobody w dążeniu do własnych zamysłów, w przechodzeniu próby koleżeńskiej i konkurencji w gronie rówieśników.

• Pozostawia maksimum swobody do rozwoju własnej aktywności dzieci.

• Organizuje warunki realne, materialne, psychiczne, moralne w ten sposób, aby czynności dziecka w zabawie nabierały coraz bardziej humanistycznego charakteru, jaki się zawiera w ludzkiej pracy, która dzieciom zawsze imponuje, pociąga i którą chce naśladować w zabawach.

• Zagadnieniem jak kierować zabawą dzieci przedszkolnych, a zarazem uszanować jego własną aktywność badała Z. Topińska. Autorka wyraża przekonanie, że istotę owego kierowania stanowi „współdziałanie dorosłego z dzieckiem, aby oby ono o własnych siłach, zgodnie z procesem rozwoju, na miarę swych możliwości kształtowało społecznie pozytywne i pożądane cechy charakteru, stosunek do ludzi, by przyswajało wiedzę o otaczającym świecie” (Z. Topińska 1961).
  Kierować zabawą dziecka należy w taki sposób, aby jak najbardziej pobudzać jego pomysłowość, wyrabiać samodzielność, ćwiczyć wytrwałość i umiejętność pokonywania przeszkód