MUKOWISCYDOZA

MUKOWISCYDOZA

Natalia Rak
Olga Pluta



Mukowiscydoza (z ang. cystic fibrosis, CF, zwłóknienie
torbielowate) jest najczęściej występującą chorobą
genetyczną u ludzi. Przyczyną tej ogólnoustrojowej choroby
jest mutacja genu CFTR (cystic fibrosis transmembrane
conductance regulator), prowadząca do produkcji
nieprawidłowego białka regulującego przepływ jonów
chlorkowych przez komórki nabłonka, Ze względu na
zmniejszone wydzielanie jonów Cl

-

i związana z tym

wzmożona resorpcję zwrotną jonów Na

+

śluz staje się mniej

uwodniony i zwiększa się jego lepkość.



. Natężenie objawów choroby zależy m.in. od rodzaju mutacji
genu. Obecnie wykryto ponad 1,5 tysiąca mutacji w obrębie
genu mukowiscydozy.



Jest to choroba dziedziczona autosomalnie u rasy białej.
Występuje u jednego na 2,5-4 tysiące noworodków. Znacznie
częściej spotyka się ludzi z tylko jednym nieprawidłowym
genem CFTR – 1 na 25 osób.

CF z objawami ze strony układu

CF z objawami ze strony układu

oddechowego E84.0

oddechowego E84.0

Najczęstsze stany i objawy kliniczne



Przewlekły kaszel



Nawracające zapalenie płuc i oskrzelików



Astma wczesnodziecięca



Przewlekle zakażenie dróg oddechowych



Nawracająca niedodma i rozdęcie- zmiany w RTG



Polipy nosa



Przewlekle zapalenie zatok przynosowych



Rozstrzenie oskrzeli



Krwioplucie

Zasady leczenia choroby oskrzelowo

Zasady leczenia choroby oskrzelowo

płucnej

płucnej

a) wspomaganie mechanizmów ewakuacji wydzieliny

oskrzelowej (stosowanie fizjoterapii, leków
mukolitycznych, rozszerzających oskrzela)

b) leczenie zakażenia bakteryjnego (stosowanie

antybiotyków)

c) leczenie przeciwzapalne

Zaleca się unikanie kontaktów pomiędzy chorymi ze

względu na niebezpieczeństwo krzyżowych zakażeń
układu oddechowego.

Leki mukolityczne

Leki mukolityczne



Zawierają w swych cząstkach grupy sulfhydrylowe, które
rozbijają wiązania dwusiarczkowe, niszcząc struktury
glikoprotein- głównego składnika śluzu. W efekcie
powodują zmniejszenie jego lepkości i upłynnienie.



Leki podawane w formie inhalacji:

N-acetylocysteina
Ambroksol
Dornaza alfa

lepsze efekty

Hipertoniczny roztwór NaCl

stosowania



N-acetylocystina

Pochodna L-cysteiny. Zmniejszają lepkość wydzieliny

poprzez rozrywanie wiązań disiarczkowych w
polipeptydach śluzu i tworzenie wiązań hydrofilowych,
co powoduje zmniejszenie lepkości wydzieliny i jej
upłynnienie. Usprawnia również czynność nabłonka
oddechowego odpowiedzialnego za usuwanie
nadmiaru wydzieliny w drogach oddechowych.



Ambroksol

Rozrzedza i zmniejsza lepkość wydzieliny w drogach

oddechowych poprzez zwiększenie biosyntezy i
wydzielanie surfaktantu. Pobudza ruch rzęsek
nabłonka oddechowego, co powoduje usuwanie
zalegającej wydzieliny w drogach oddechowych.



Dornaza alfa

Dornaza alfa

Dornaza alfa (rhDNaza) to fosforylowane i

glikozylowane rekombinowane białko ludzkiej
deoksyrybonukleazy-1. Jest odpowiednikiem ludzkiego
enzymu, który rozcina pozakomórkowe DNA.
Hydrolizuje DNA zawarte w plwocinie i znacznie
zmniejsza jej lepkość.

Dornazę alfa można podawać jednocześnie ze

standardowymi lekami stosowanymi w
mukowiscydozie.



Hipertoniczny roztwór NaCl

Hipertoniczny roztwór NaCl

Hipertoniczny roztwór soli zastosowany w formie

terapii wziewnej zwiększa nawodnienie płynnej
wyściółki dróg oddechowych u osób z mukowiscydozą,
poprawiając tym samym transport śluzowo-rzęskowy.

Leki rozszerzające oskrzela

Leki rozszerzające oskrzela

(

(

β

β

2

2

-sympatykomimetyki)

-sympatykomimetyki)



Działanie: W wyniku szeregu reakcji dochodzi do
przerwania skurczu oskrzeli. Ponadto pobudzają one
aktywność ruchową rzęsek, dzięki czemu usprawniają
usuwanie śluzu oraz hamują wydzielanie mediatorów
zapalnych.



Leki krótko działające(3-6h) z reguły podaje się przed
planowanym wysiłkiem fizycznym, fizjoterapią oraz przed
wziewnym podaniem antybiotyku lub hipertonicznych
roztworów NaCl. Są to również leki pierwszego rzutu w
doraźnym leczeniu ostrego skurczu oskrzeli np.:

-terbutalina, salbutamol, fenoterol



Leki długo działające(12-24h) stosowane zawsze z
glikokortykosteroidami w leczeniu dlugoterminowym np.:

-clenbuterol, formoterol, selmaterol

Antybiotyki

Antybiotyki

AMINOGLIKOZYDY



Antybiotyki aminoglikozydowe są często stosowane dożylnie,
rzadziej domięśniowo, do leczenia zapaleń płuc i oskrzeli u
chorych na mukowiscydozę. Ich dużą zaletą jest silne działanie
bakteriobójcze na trzy gatunki bakterii, najczęściej wywołujące
te zapalenia: pałeczkę ropy błękitnej (Pseudomonas
aeruginosa), gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus),
pałeczkę grypy (Haemophilus influenzae). Do tej grupy
antybiotyków należą np.



tobramycyna, gentamycyna, amikacyna,, netilmycyna,
meropenem



Ze względu na dość łatwe nabywanie odporności przez bakterie
zaleca się u chorych stosowanie aminoglikozydów w
skojarzeniu z drugim antybiotykiem z innej grupy. Dwulekowa
antybiotykoterapia jest skuteczniejsza i zmniejsza szanse na
powstanie oporności bakterii na leki.

Antybiotyki wziewne

Antybiotyki wziewne

Najczęściej stosowane leki:
-kolistyna, gentamycyna, tobramycyna

Mechanizm działania tobramycyny- podobnie jak innych

aminoglikozydów polega na blokowaniu syntezy białek

bakteryjnych. Antybiotyk ten wiąże się nieodwracalnie z

miejscem A rybosomu, uniemożliwiając bakterii włączenie

nowych aminokwasów do powstającego białka. Działa

głównie przez zaburzenie syntezy białka, prowadząc do

zmian przepuszczalności błony komórkowej, postępującego

niszczenia otoczki komórkowej i wreszcie do śmierci

komórki.



Tylko niewielka ilość antybiotyku podanego wziewnie

wchłania się z układu oddechowego do krwiobiegu. Z tego

powodu wziewna antybiotykoterapia wiąże się ze znacznie

mniejszym prawdopodobieństwem wywołania poważnych

objawów ubocznych. Dodatkową zaletą inhalacji jest

osiąganie wysokiego stężenia leku w miejscu zakażenia..



Najlepsze efekty uzyskuje się u chorych przewlekle
zakażonych pałeczką ropy błękitnej (Pseudomonas
aeruginosa). Inhalacje z tobramycyny lub kolistyny
wykonywane przez wiele miesięcy, a nawet lat,
prowadzą do zmniejszenia szybkości postępu zmian
oskrzelowo-płucnych, wolniejszego tempa
pogarszania wskaźników spirometrycznych,
zmniejszenia częstości leczenia szpitalnego.

TOBI - wziewna tobramycyna. TOBI to handlowa

nazwa leku do stosowania inhalacyjnego u chorych na
mukowiscydozę.

Działanie uboczne

Działanie uboczne

inhalacji

inhalacji

Najczęściej występujące objawy niepożądane to:



chrypka,



duszność.



Szczególnie ważnym powikłaniem jest skurcz oskrzeli
prowadzący do utrudnienia oddychania i duszności. U
części chorych podanie leków rozszerzających oskrzela,
przed inhalacją z antybiotyku zapobiega duszności i
umożliwia kontynuację leczenia. Jednak część chorych,
ze względu na znaczną duszność, nie może
kontynuować inhalacji z antybiotyku.

Leki przeciw zapalne

Leki przeciw zapalne

Glikokortykosteroidy podawane systemowo (doustnie,

dożylnie) działają przeciw obrzękowo, zmniejszają
wydzielanie śluzu, hamują adhezją i aktywacją
leukocytów, zmniejszaja syntezę cytokin prozapalnych i
mediatorów, w tym pochodnych kwasu arachidonowego.



U dzieci nie zaleca się ich stosowania, ponieważ
wywołują równocześnie zbyt dużo działań ubocznych.

Wziewne glikokortykosteroidy



Nie powinny być rutynowo stosowane u chorych na
mukowiscydozę w nadziei na poprawę stanu
czynnościowego lub zmniejszenia liczby zaostrzeń.
Stosowanie ich u większości chorych jest niecelowe ze
względu na brak dostatecznych korzyści i istniejące
ryzyko działań niepożądanych. Są one przydatne
natomiast u osób ze współistniejącą astmą.

Skutki uboczne

Skutki uboczne

stosowania GKS

stosowania GKS



zahamowanie czynności nadnerczy



działanie immunosupresyjne



zmiany nastroju: euforia



bezsenność,



skłonność do poirytowania i agresji, reakcje psychotyczne.



zmniejszenie objętości i upośledzenie funkcji hipokampa poprzez oddziaływanie
na receptory glikokortykosteroidowe zlokalizowane w OUN, a także wskutek
polekowego zwiększenia stresu oksydacyjnego w tej części mózgowia oraz wpływ
na układ dopaminergiczny i neurotensynergiczny,



zaburzenia gospodarki węglowodanowej, wzrost poziomu cukru we krwi, cukrzyca



zaburzenia elektrolitowe − zatrzymywanie wody i jonów sodu w organizmie
prowadzące do obrzęków, wzrost ciśnienia tętniczego, utrata jonów potasu



utrata wapnia, znaczne obniżenie uwapnienia kości, mogące prowadzić do
osteoporozy i złamań



zaburzenia gospodarki lipidowej i białkowej



otyłość typu Cushinga



wrzody żołądka powodowane zahamowaniem wytwarzania prostaglandyn,
pobudzających wydzielanie ochronnego śluzu w żołądku



osłabienie siły mięśni, miopatia



zaburzenia wzrostu u dzieci, jaskra



zaburzenia funkcji powiązanych z hormonami płciowymi, zaburzenia
miesiączkowania



Piśmiennictwo:



Czasopismo Polskiego Towarzystwa Walki z
Mukowiscydozą- „mukowiscydoza” nr 27,26,23,21,20



Farmakologia i toksykologia-Mutschler (2009)



Źródła internetowe:

www.mukowiscydoza.pl