28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

1

Podstawowe definicje

Część czynna

– przewód lub część przewodząca urządzenia lub instalacji elektrycznej,

która może się znaleźć pod napięciem w warunkach normalnej pracy, lecz nie pełni
funkcji przewodu ochronnego.

Część przewodząca dostępna

– część przewodząca instalacji elektrycznej dostępna

dla dotyku palcem probierczym wg PN/E-08507, która może być dotknięta i która
w warunkach normalnej pracy instalacji nie znajduje się pod napięciem, lecz
w wyniku uszkodzenia może się znaleźć pod napięciem.

Część przewodząca obca

– część przewodząca nie będąca częścią urządzenia ani

instalacji elektrycznej, która może się znaleźć pod określonym potencjałem, zwykle
pod potencjałem ziemi; zalicza się do nich metalowe konstrukcje, rurociągi,
przewodzące podłogi i ściany.

Części jednocześnie dostępne

– przewody lub części przewodzące, które mogą być

dotknięte jednocześnie przez człowieka lub zwierzę; mogą nimi być części czynne,
części przewodzące dostępne i obce, przewody ochronne i uziomy.

28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

2

Podstawowe definicje

Klasa ochronności

– umowne oznaczenie cech budowy urządzenia elektrycznego

wg PN/E-05031, określające możliwości objęcia go ochroną przeciwporażeniową
przed dotykiem pośrednim.

Stopień ochrony

– miara ochrony zapewnianej przez obudowy przed dostępem do

części niebezpiecznych, wchodzeniem obcych ciał stałych i/lub wnikaniem wody,
sprawdzona znormalizowanymi metodami.

Kod IP

– system kodowego oznaczenia stopni ochrony zapewnianej przez obudowy.

Obudowa

– element konstrukcyjny zapewniający ochronę przed niektórymi wpływami

otoczenia i przed dotknięciem bezpośrednim części czynnych z dowolnej strony.

Dotyk bezpośredni

– dotknięcie przez człowieka lub zwierzę części czynnych.

Dotyk pośredni

– dotknięcie przez człowieka lub zwierzę części przewodzących

dostępnych, które znalazły się pod napięciem w wyniku uszkodzenia izolacji.

28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

3

Podstawowe definicje

Ochrona przeciwporażeniowa

– zespół środków technicznych zapobiegających

porażeniom prądem elektrycznym ludzi i zwierząt w normalnych i zakłóceniowych
warunkach pracy urządzeń elektrycznych; w urządzeniach nn rozróżnia się ochronę
przed dotykiem bezpośrednim (ochronę podstawową), przed dotykiem pośrednim
(ochronę dodatkową) oraz ochronę uzupełniającą.

Ochrona przeciwporażeniowa przed dotykiem bezpośrednim

– zespół środków

technicznych chroniących przed zetknięciem się człowieka lub zwierzęcia
z częściami czynnymi oraz przed pojawieniem się napięcia na częściach
przewodzących nie znajdujących się pod napięciem w warunkach normalnej pracy
instalacji.

Ochrona przeciwporażeniowa przed dotykiem pośrednim

– zespół środków

technicznych

chroniących

przed

wynikłymi

z

uszkodzenia

ochrony

przeciwporażeniowej podstawowej, skutkami zetknięciem się człowieka lub
zwierzęcia z częściami przewodzącymi i/lub częściami obcymi.

28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

4

Podstawowe definicje

Obwód instalacji elektrycznej

– zespół elementów instalacji elektrycznej wspólnie

zasilanych i chronionych przed przetężeniami wspólnym zabezpieczeniem.

Połączenie wyrównawcze

– elektryczne połączenie części przewodzących

dostępnych i części przewodzących obcych, dokonane w celu wyrównania
potencjałów.

Przewód neutralny N

– przewód połączony bezpośrednio z punktem neutralnym

(zerowym) układu sieci i mogący służyć do przesyłania energii elektrycznej.

Przewód ochronny PE

– uziemiony przewód stanowiący element zastosowanego

środka ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej, nie podlegający obciążeniu
prądami roboczymi, do którego przyłącza się części przewodzące dostępne,
połączony z główną szyną uziemiającą.

Przewód uziemiający E

– przewód łączący zacisk uziemiający z uziemiającą.

Przewód wyrównawczy CC

– przewód zapewniający wyrównanie potencjałów

łączonych części.

28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

5

Układy sieciowe

Pierwsza litera

Druga litera

Trzecia i czwarta litera

Oznaczeni

e układu

sieci

T

(terre – ziemia)

Bezpośrednie

połączenie jednego

punktu (neutralnego)

układu sieci z ziemią

N

(neutralis - neutralny)

Bezpośrednie połączenie

dostępnych części

przewodzących

z uziemionym punktem

neutralnym układu sieci

C

(combine – łączyć, wiązać)
Funkcje przewodów N i PE

w całym układzie pełni jeden

przewód

TN-C

S

(separate - rozdzielać)

Funkcje przewodów N i PE w

całym układzie pełnią oddzielne

przewody

TN-S

C-S

Funkcje przewodów N i PE w

części układu pełni jeden

przewód,

a w pozostałej części – oddzielne

przewody

TN-C-S

T

Bezpośrednie połączenie

z ziemią podległych

ochronie dostępnych

części przewodzących

niezależnie od uziemienia

punktu neutralnego

układu sieci

Nie występują

TT

I

(isolate - izolować)

Wszystkie części

będące pod

napięciem są

izolowane od ziemi

Nie występują

IT

28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

6

Układy

sieciow

e

28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

7

Środki ochrony przeciwporażeniowej

28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

8

Ochrona dodatkowa

Sieci w układzie TN

Z

s

I

a

 U

o

Z

s

– impedancja pętli zwarcia

I

a

– prąd zapewniający zadziałanie urządzenia wyłączającego w określonym czasie

(0,2 s dla U

L

=25V i 0,4 s dla U

L

= 50V), dla urządzeń różnicowoprądowych I

a

= I

N

U

o

– napięcie znamionowe sieci względem ziemi

Sieci w układzie TT

R

A

I

a

 U

L

R

A

– suma rezystancji uziemienia uziomu i przewodu ochronnego części przewodzących

I

a

– prąd zapewniający zadziałanie urządzenia wyłączającego w określonym czasie

(0,2 s dla U

L

=25V i 0,4 s dla U

L

= 50V, w przypadku urządzeń przetężeniowych

o zależnej charakterystyce czasowo-prądowej dopuszczalny czas zadziałania
wynosi 5s), dla urządzeń różnicowoprądowych I

a

= I

N

U

L

– napięcie graniczne dopuszczalne w danych warunkach środowiskowych

28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

9

Ochrona dodatkowa

Sieci w układzie IT

1.

Żaden z przewodów czynnych ani przewód neutralny nie mogą być uziemione
bezpośrednio

2.

Wszystkie przewodzące części dostępne powinny być uziemione

3.

Rezystancje uziemień R

A

i największe wartości prądów jednofazowych powinny

spełniać warunek:

R

A

I

k1

 U

L

R

A

– suma rezystancji uziomu i przewodu ochronnego części przewodzących

I

k1

– prąd pojedynczego zwarcia z ziemią;

U

L

– napięcie graniczne dopuszczalne w danych warunkach środowiskowych

4.

Sieć IT powinna być wyposażona w urządzenia do kontroli stanu izolacji, które
powinny sygnalizować lub powodować wyłączenie sieci w przypadku
wystąpienia pojedynczego zwarcia. Powinny być spełnione warunki:

•

Z

s

 U

N

/I

a

- w sieciach IT bez przewodu neutralnego (Z

s

= Z

L

+Z

PE

+Z

L

)

•

Z

’s

 U

N

/ I

a

- w sieciach IT z przewodem neutralnym (Z

’s

= Z

L

+Z

PE

+Z

N

)

3

28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

1
0

Ochrona dodatkowa

Połączenia wyrównawcze miejscowe

Rezystancja

między

częściami

przewodzącymi

jednocześnie

dostępnymi i częściami przewodzącymi obcymi powinna spełniać
warunek:

R  U

L

/I

a

Gdzie:
U

L

– napięcie dopuszczalne dla danych warunków środowiskowych, równe

odpowiednio 50V lub 25V dla prądu przemiennego oraz 120V i 60V
dla prądu stałego

I

a

– prąd zadziałania urządzenia zabezpieczającego, przy czym:

- dla urządzeń przetężeniowych – prąd zadziałania w czasie nie dłuższym

niż 5s

- dla urządzeń różnicowoprądowych – znamionowy prąd wyzwalający I

N

28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

1
1

Połączenia wyrównawcze

główne

Zastosowanie połączeń wyrównawczych ma na celu ograniczenie do

wartości

dopuszczalnych

długotrwale

w

danych

warunkach

środowiskowych napięć występujących pomiędzy różnymi częściami
przewodzącymi.

Połączenia wyrównawcze główne realizuje się przez umieszczenie

w najniższej kondygnacji budynku głównej szyny uziemiającej, do
której są przyłączone:



przewody uziemiające,



przewody ochronne lub ochronno-neutralne,



funkcjonalne przewody uziemiające (w razie potrzeby),



metalowe rury oraz metalowe urządzenia wewnętrznych instalacji wody
zimnej i gorącej, ścieków, centralnego ogrzewania, gazu, klimatyzacji,
metalowe powłoki i pancerze kabli elektroenergetycznych itp.



metalowe elementy konstrukcyjne budynku, takie jak np. zbrojenia itp.

28.06.21 03:19 PM

Bezpieczeństwo w energetyce

1
2

Połączenia wyrównawcze

dodatkowe

W pomieszczeniach o zwiększonym zagrożeniu porażeniem (np.

łazienki, hydrofornie, pomieszczenia wymienników ciepła, kotłownie,
pralnie) oraz przestrzeniach, w których nie ma możliwości zapewnienia
ochrony przeciwporażeniowej przez samoczynne wyłączenie zasilania po
przekroczeniu

wartości

napięcia

dotykowego

dopuszczalnego

długotrwale na częściach przewodzących dostępnych, powinny być
wykonane połączenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe).

Połączenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe) powinny obejmować

wszystkie części przewodzące jednocześnie dostępne, takie jak:



części przewodzące dostępne,



części przewodzące obce,



przewody ochronne wszystkich urządzeń, w tym również gniazd
wtyczkowych i wypustów oświetleniowych,



metalowe konstrukcje i zbrojenia budowlane.