PRZYRODNICZE ZAGOSPODAROWANIE

OSADÓW ŚCIEKOWYCH

Skład mineralny i organiczny osadów
z komunalnych oczyszczalni ścieków jest
zbliżony do glebowej substancji organicznej,
zwanej próchnicą. Dzięki temu możliwe jest
przyrodnicze wykorzystanie osadów
ściekowych.

Pod pojęciem przyrodniczego użytkowania
osadów ściekowych rozumie się stosowanie
tych osadów do:
• nawożenia użytków rolnych
• nawożenia gleb przeznaczonych do
użytkowania rolniczego i nierolniczego
• rekultywacji gleb zdegradowanych i
bezglebowych gruntów
• roślinnego utrwalania bezglebowych gruntów
narażonych na erozyjne działanie wody i wiatru
• agrotechnicznego przetwarzania na biomasę.

Główne zalety i wady przyrodniczego
wykorzystania osadów

Zalety:
• wykorzystanie właściwości nawozowych
zawartych w osadach
• wykorzystanie substancji organicznych
zawartych w osadach do wzbogacenia
warstwy humusowej gleby
• tani sposób zagospodarowania osadów.

Wady:
• duże nakłady inwestycyjne na instalacje
magazynowania osadów
• wykorzystanie uzależnione od znalezienia odbiorców
• brak wiedzy o zawartości organicznych
mikrozanieczyszczeń i patogenów w osadach i ich
wpływie na łańcuch pokarmowy
• perspektywa zaostrzenia przepisów dotyczących
jakości osadów ściekowych dopuszczonych do
wykorzystania
• możliwe uwalnianie odorów w procesie wprowadzania
osadów do gleby
• utrudnienia w zakresie kontroli przestrzegania
wymogów prawnych odnośnie jakości osadów (w
szczególności zawartości zanieczyszczeń).

Uwarunkowania techniczne przyrodniczego
zagospodarowania osadów związane są z
formą,
w której są aplikowane:
• osadów odwodnionych
• osadów nieodwodnionych
• osadów wysuszonych
• osadów po procesie kompostowania.

Stosowanie osadów nieodwodnionych wymaga
zastosowania odpowiedniej techniki
umożliwiającej wstrzykiwanie osadów
bezpośrednio do gleby.

Dokonanie właściwej oceny możliwości
wykorzystania osadów w rolnictwie wymaga
zebrania danych dotyczących charakterystyki
gleb oraz rodzaju upraw. Przy przyrodniczym
zagospodarowaniu analizą obejmuje się nie
tylko osady ściekowe, ale także glebę, na
której mają być one stosowane.

Ocena przydatności osadów ściekowych do
przyrodniczego wykorzystania wymaga
przeprowadzenia analizy osadów ściekowych
pod względem fizyko-chemicznym oraz
bakteriologicznym.

Analiza pozwala na wydzielenie dwóch grup
wskaźników charakteryzujących jakość osadów
ściekowych:
• wskaźniki podstawowe określające
zawartość substancji organicznych, azotowych,
fosforowych, potasowych w osadach
ściekowych
• wskaźniki specjalne, określające zawartość
elementów śladowych, które w określonych,
niekorzystnych warunkach przyrodniczej
utylizacji osadów mogą stwarzać potencjalne
zagrożenie środowiska.

W krajach Unii Europejskiej średni koszt
wykorzystania rolniczego osadów ściekowych
wynosi od 75 do 200 Euro/Mg suchego osadu,

w zależności od uwarunkowań lokalnych.

Tab. 6.1. Koszty eksploatacyjne poszczególnych
rodzajów metod (technologii)

Metoda unieszkodliwiania osadów

ściekowych

Koszt

(Euro/Mg)

Składowanie osadów ściekowych

40-300

Suszenie osadów ściekowych

150-400

Wykorzystanie osadów ściekowych

do rekultywacji gruntów

75-200

Wykorzystanie w rolnictwie osadów

ściekowych

75-200

Kompostowanie osadów ściekowych

120-400

Do uprawy mogą być wykorzystane prawie
wszystkie grunty, jednak prawidłową
wydajność plantacji (od 12 do 15 ton z ha/rok)
uzyskuje się na gruntach ornych III i IV klasy
bonitacyjnej (na gruntach klasy V pod
warunkiem, że ziemia jest wilgotna od marca
do października, lecz nie zabagniona i
odpowiednio nawożona); odczyn gleby (pH)
powinien być zawarty w przedziale 5,5-7,5.

Tab. 6.2. Wymagania dotyczące jakości osadów
ściekowych przeznaczonych do agrotechnicznego
przetwarzania na biomasę

Struktura

płynna, mazista,

ziarnista

Uwodnienie

%

bez ograniczeń

N

og

% s.m.

wzr

P

og

% s.m.

wzr

K

2

O

% s.m.

wzr

Zn

+2

mg/kg s.m. 5000

Cu

+2

mg/kg s.m. 2000

Ni

+2

mg/kg s.m. 500

Cd

+2

mg/kg s.m. 50

Pb

+2

mg/kg s.m. 1500

Cr

+3

mg/kg s.m. 2500

Hg

+1

mg/kg s.m. 25

Bakterie z

rodzaju

Salmonella

–

Pasożyty, jaja

robaków

szt./kg s.m. –

Tab. 6.3. Stopień mineralizacji związków azotowych w
glebach (%)

Lata po

zastosowaniu

nawożenia

Osad

wstępny

Osad

wstępny

i nadmierny

Osad

stabilizowany

beztlenowo

Osad

kompostowan

y

1. rok

20

40

30

10

2. rok

3

20

15

5

3. rok

3

10

8

3

4. rok

3

5

4

3

5. rok

3

3

3

3

5-10. rok

3

3

3

3

Tab. 6.4. Dopuszczalne ładunki metali ciężkich, które
mogą być wprowadzone na grunty rolne w okresie 10
lat

Metal

Dopuszczalny ładunek metalu

wprowadzony z osadami przez 10

lat (kg/ha)

Ołów

15

Kadm

0,15

Chrom

15

Miedź

12

Nikiel

3

Rtęć

0,1

Cynk

30