Diagnozowanie

potrzeb społeczno-

wychowawczych

Wykład 1

dr Hanna Tomaszewska

Pojęcie diagnozy

→

rozróżnienie, osądzanie (z jęz. greckiego)

W medycynie:

• ustalanie patologicznego stanu organizmu

na podstawie objawów

• określanie stanu zdrowia osoby

Diagnoza

„Rozpoznanie jakiegoś stanu rzeczy i

jego tendencji rozwojowych na

podstawie jego objawów, w oparciu o

znajomość ogólnych prawidłowości”.

Ziemski, 1973

Diagnoza społeczna

• Po raz pierwszy w 1917 roku - Mary

Richmond →social diagnosis

• Diagnoza społeczna – określenie cech

zjawisk społecznych na podstawie badań

empirycznych (Nowa Encyklopedia

Powszechna PWN)

Polscy pedagodzy – teoretycy

diagnozy (1/3)

JANUSZ KORCZAK

pedagogika jako nauka praktyczna

na wzór medycyny

↓

diagnoza objawów i rozumienie

znaczenia objawów

"Czym gorączka, kaszel, wymioty dla

lekarza, tym uśmiech, łza, rumieniec

dla wychowawcy. Nie ma objawu bez

znaczenia. Trzeba notować i

zastanawiać się nad wszystkim,

odrzucać co przypadkowe, łączyć, co

pokrewne, szukać kierujących spraw".

Korczak, 1919

Polscy pedagodzy – teoretycy

diagnozy (2/3)

HELENA RADLIŃSKA

Pedagogika społeczna i praca socjalno-

wychowawcza

↓

diagnoza środowiska społecznego

ukierunkowana na program pomocy

jednostce i rodzinie

Polscy pedagodzy – teoretycy

diagnozy (3/3)

ALEKSANDER KAMIŃSKI

Diagnoza grupy + diagnoza środowiska

+ diagnoza jednostki = niezbędne

elementy diagnozy pedagogicznej

"Ukierunkowanie rozpoznania na te

społeczne uwarunkowania losów

jednostki, które znajdują wyraz w jej

najbliższym środowisku - przede

wszystkim w rodzinie, a także w

szkole, miejscu pracy, środowisku

sąsiedzkim”.

Kamiński, 1974

„Opis danego złożonego stanu rzeczy,

wyjaśnienie jego genezy lub

przyczyn, wyjaśnienie jego znaczenia

i ustalenie etapu jego rozwoju, a

także ocenę możliwości zmiany tego

stanu rzeczy lub jego utrzymania w

kierunku pożądanym pedagogicznie”.

Mazurkiewicz, 1995

Diagnoza rozwinięta

(Ziemski, 1973)

Identyfikacyjna

Genetyczna

Znaczenia

Fazy

Prognostyczna

Rodzaje typy/diagnozy (1/2)

• poznawcza a decyzyjna

• zogniskowana a całościowa

• indywidualna/rodziny/grupy/środowisk

a/

instytucji

Rodzaje typy/diagnozy (2/2)

• wstępna, operacyjna, rezultatów

działania i końcowa

• autodiagnoza

• pozytywna a negatywna

• prognostyczna

Diagnoza pedagogiczna

• Dydaktyczno-wychowawcza

• Opiekuńczo-wychowawcza (socjalno-

wychowawcza)

• Resocjalizacyjna

Czy możliwa diagnoza

społeczna?

•

Wątpliwości na gruncie pracy socjalnej,

wychowawczej i resocjalizacji

•

Pojęcie diagnozy nieadekwatne dla opisu działań

wychowawcy, pracownika socjalnego, animatora

•

Funkcjonowanie społeczne, potrzeby i kompetencje

nie dają się „badać” i opisać za pomocą

symptomów

Odejście od pojęcia

diagnoza

W literaturze angielskojęzycznej

↓

assessment

– oszacowanie, ocenianie,

wycenianie, mierzenie; przybliżone

określenie ilości lub jakości

W literaturze francuskojęzycznej

↓

évaluation

– ocena, oszacowanie, wycena

Krytyka pojęcia diagnozy

DIAGNOZA SPOŁECZNA

– MODEL LEKARSKI

OCENIANIE W

PROCESIE POMAGANIA

Diagnoza to rozpoznanie

jakiejś choroby poprzez jej

symptomy; obraz kliniczny

Te same symptomy nie

oznaczają tych samych

problemów; odmienne

symptomy mogą oznaczać

ten sam problem – brak

obrazu klinicznego

Problemy w funkcjonowaniu

społecznym = choroba

społeczna, która da się

leczyć

Problemy w funkcjonowaniu

społecznym to nie choroba,

nie ma recepty

Krytyka diagnozy społecznej

DIAGNOZA SPOŁECZNA

– MODEL LEKARSKI

OCENIANIE W

PROCESIE POMAGANIA

Postępowanie

diagnostyczne w

pedagogice, psychologii,

pracy socjalnej =

postępowanie medyczne

Postępowanie

diagnostyczne w procesie

pomagania jest zupełnie

odmienne od postępowania

medycznego

Diagnoza jako punkt

wyjścia poprzedza leczenie

Ocena jest niezależna od

etapu działania; towarzyszy

cały czas

Leczenie możliwe

niezależnie od pacjenta

Konieczność

zaangażowania klienta,

negocjacja form i kierunku

zmian

Zadania osoby, niosącej pomoc

a) „Nosiciel zmian”, strona aktywna

b) Wspomaga, przyspiesza, umacnia

zmiany

c) Określa cele i kierunek zmiany

Zadania osoby, niosącej

pomoc

d) Zaangażowanie, zmotywowanie klienta

f) Doprowadzenie do postawienia hipotez/y roboczej

g) Hipoteza świadczy o zrozumieniu i akceptacji

klienta; zazwyczaj znajduje potwierdzenie w

faktach

Cechy oceny

•

Koncentracja na trudnościach, które należy rozwiązać –

zbieranie informacji niezbędnych do podjęcia działania

•

Proces ciągły i dynamiczny – pogłębianie znajomości

sytuacji klienta; ciągła ewolucja

•

Zawsze prowizoryczna, tymczasowa, „nigdy nie na

zawsze”, stała aktualizacja

•

Automatyzm, nieświadomość i intuicyjność oceniania

Cechy oceny

•

Opiera się na procesie rozumienia: intelektualnego

i emocjonalnego

•

Nieunikniona subiektywność – odmienna selekcja

faktów, inne akcenty, inne odniesienia teoretyczne

i doświadczenia

•

Konieczność uświadomienia sobie uprzedzeń i

trudności; obiektywizowanie oceny

•

Aspekt ideologiczny oceny

Cykl działania

celowościowego

Co wpływa na zawartość

oceny?



Instytucja, z którą związany jest
pracownik



Cele, kompetencje i forma prawna
instytucji



Rodzaj zgłoszonego życzenia lub
problemu, który należy rozwiązać



Od kogo wyszła inicjatywa pomocy;
dobrowolność czy przymus



Podopieczny i jego oczekiwania



Osoba, grupa, rodzina



Wspólne czy rozbieżne cele i oczekiwania



Odniesienia teoretyczne i wykształcenie
pracownika



Miejsce, czas i kierunek edukacji



Osobiste preferencje



Wyznawany system wartości

Co wpływa na zawartość

oceny?

Diagnozowanie potrzeb

• Proces towarzyszący wszelkim

działaniom podejmowanym przez
osobę niosącą pomoc

• Działalność celowościowa
• Cel → pozytywna zmiana,

POMOC

• Zorganizowana

Diagnozowanie potrzeb

• Wydanie opinii z pozycji eksperta, ale

zaangażowanie klienta →
koncentracja na jego potrzebach i
oczekiwaniach

• Podstawa decyzji i zrozumienia
• Punkt wyjścia dla pozostałych działań

i ocena przebiegu oraz rezultatów
działań

Zasady diagnozowania potrzeb

(1/2)

1. Dążenie do pełnego rozpoznania

sytuacji

2. Oceniający charakter diagnozowania

3. Koncentracja na pozytywnym

wymiarze diagnozowania

Zasady diagnozowania potrzeb

(2/2)

4.

Dążenie do samopoznania,

autodiagnozowania jednostek, grup i
środowisk

5. Łączenie kilku metod i sposobów

diagnozowania

6. Diagnozowanie jako dialog

7. Kontekst środowiska

społecznego/wychowawczego

Bibliografia:

1.Jarosz Ewa, Wysocka Ewa, Diagnoza

psychopedagogiczna, 2006.

2. Lepalczyk Irena, Badura S., Elementy

diagnostyki pedagogicznej,1987.

3. de Robertis Cristina, Metodyka działania w

pracy socjalnej, Katowice: Śląsk 1998.

4. Marynowicz-Hetka Ewa, Instytucjonalna pomoc

dziecku i rodzinie, „Diagnozy i propozycje”, 1988.

5. Ziemski Stefan, Problemy dobrej diagnozy,

1973.