Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Na przełomie XIX i XX wieku, kiedy na świecie

miały miejsce masowe ruchy migracyjne, po raz

pierwszy

pojawiła

się

kwestia

integracji

imigrantów ze społeczeństwem ich przyjmującym.
Od tego czasu podejmowano niejednokrotnie

próby ujęcia tej problematyki w ramy teoretyczne,

które jednak następnie redefiniowano i zmieniano.

W konsekwencji, podobnie jak w wypadku wielu

innych pojęć w naukach społecznych, wokół

terminu „integracja” narosło wiele wątpliwości i

kontrowersji związanych z jego wieloznacznością i

niedookreślonością.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Integracja w Europie:

Od początku lat 70-tych zaczęto zwracać większą

uwagę na prawa imigrantów (cudzoziemców) oraz

podnosić znaczenie wartości tolerancji w sferze

publicznej.
Od lat 80-tych wiele oczekiwań związanych z

realizacją ich praw zaczęło być uwzględniane

stopniowo w rozwiązaniach prawnych i działaniach

administracji (w różnym stopniu i na różnych jego

szczeblach). Wszystkie projekty i działania polityczne

związane z realizacją tych praw zaczęły być
Wszelkie działania określano szerokim terminem

„wielokulturowość”, a hasło „wiele kultur, jedno

państwo” zastąpiło asymilacyjne wymagania.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Po 2001 roku zaczęto wątpić w skuteczność
polityki wielokulturowości.
czy to oznacza odwrót od „wielokulturowości”
w Europie jako sposobu reakcji na
różnorodność niesioną przez imigrantów?
Czy może to świadczyć o pojawieniu się i
wprowadzaniu nowej, bardziej asymilacyjnie
zorientowanej ideologii i polityki państwa
integracji imigrantów?

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Asymilacja –najstarsze pojęcie
W naukach społecznych używano to określenie w
znaczeniu

całkowicie

jednostronnego

procesu pozbycia się swojej kultury przez
osoby przyjeżdżające do nowego kraju.
Pierwszą

kompletną

definicję

„asymilacji”

przedstawiają Robert Park i Ernest Burgess
w roku 1921.
asymilacja jest jedyną możliwą i konieczną
drogą życia w społeczeństwie przyjmującym.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Późniejsza ewolucja pojęcia:

R. Park asymilacja jako proces lub procesy w których
ludzie o różnym pochodzeniu etnicznym i różnym
dziedzictwie kulturowym, zamieszkujący ten sam
teren, osiągają solidarność kulturową wystarczającą
przynajmniej do utrzymania trwania narodowego.
W roku 1945 W. Lloyd Warner i Leo Srole
zaproponowali koncepcję „asymilacji linearnej”
(straight-line

assimilation)-

asymilacja

jest

związana z awansem społeczno-ekonomicznym, a
kultury społeczeństwa przyjmującego i wysyłającego
wykluczają się.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Milton Gordon (1964) wyróżnił kilka
etapów asymilacji, podkreślając zależności
pomiędzy asymilacją, a mobilnością w górę
na

drabinie

statusu

społeczno-

ekonomicznego

1. „akulturacja”
2. „asymilacja strukturalna”
3. „asymilacja identyfikacyjna”

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Herbert J. Gans (1979) „wyboista droga
asymilacji” (bumpy line theory of assimilation) -
dynamika pokoleniowa i kryzys drugiego pokolenia.
Alejandro Portes i Min Zhou (1993)
„wielowymiarowa asymilacja” (segmented
assimilation) nielinearność procesu:

1)

wzrastająca kompetencja kulturowa i równoczesne
przystosowanie się do białej klasy średniej,

2)

kierunek przeciwny bieda i asymilacja do podklasy,

3)

gwałtowny awans ekonomiczny wraz z zachowaniem

wartości społeczności imigranckiej i solidarności z nią.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Wniosek:
Definicja asymilacji ewoluowała z rozumienia

jej jako jednostronnego procesu tłumaczącego

zjawisko tygla kulturowego, w którym zostają

„rozpuszczone”

kultury

mniejszościowe,

tworząc jedną, wspólną dla wszystkich

kulturę, do postrzegania tego procesu jako

dwustronnego

przystosowywania

się

imigrantów i społeczeństwa, przy zachowaniu

pewnych różnic.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Integracja

Integracja oznacza pomyślną

inkluzję nowej grupy do istniejącego
społeczeństwa, podczas której elementy
składowe społeczeństwa zostają zmienione
na skutek łączenia się ze sobą, nie tracąc
jednocześnie swojej tożsamości kulturowej,
w rezultacie czego powstaje nowe kulturowe
połączenie (cultural amalgam), które jest
żywotne, posiada własną energię oraz
wykracza ponad poprzednią jakość.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Definicje „polityczne”:

Parlament Europejski (2003), który definiuje ją

jako dwustronny proces oparty na wzajemnych
prawach i zobowiązaniach, który zapewnia pełne
uczestnictwo imigrantów w życiu społeczeństwa
przyjmującego.

Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji

(2003) integracja to dwustronny proces wzajemnej
adaptacji imigrantów i społeczeństwa przyjmującego
do siebie nawzajem w wymiarze ekonomicznym,
społecznym, kulturowym i politycznym

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Definicje „polityczne”:

W 2005 r. Europejska Rada ds. Uchodźców

i Wygnańców:

dwustronny, dynamicznym, długotrwały

proces rozpoczynający się już w pierwszym
dniu przyjazdu do nowego kraju pobytu, a
proces taki ma charakter wielowymiarowy,
bowiem

odnosi

się

do

ekonomicznej,

społecznej,

kulturowej,

obywatelskiej

i

politycznej sfery życia.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Cztery sposoby integracji:

- specjalizacja funkcjonalna − oznaczająca funkcjonowanie w

dwóch kulturach w zależności od dziedziny życia.

- transnacjonalizm (transkulturowość) − oznacza posiadanie

kompetencji dwukulturowych, „przerzucanie się” z funkcjonowania
w jednej kulturze w drugą,

- kreolizacja – określa posługiwanie się na co dzień w różnych

dziedzinach życia kodami obu kultur, w rezultacie czego powstaje
nowa jakość kulturowa, która zazwyczaj stanowi niespójną
mieszankę, ograniczoną przez kody każdej z kultur,

- synkretyzm − oznacza powstanie nowej jakości kulturowej

wychodzącej poza ograniczenia obu kultur. Imigrant swobodne
porusza się w obszarach tych kultur, dzięki czemu na fundamencie
ich syntezy „zbudowana” zostaje nowa jakość.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Integracja jako włączenie migranta w

społeczeństwo przyjmujące, ale często przy
zachowaniu swojej odrębności dotyczącej
odmiennej tożsamości, religii i kultury.

Aby integracja była możliwa, potrzebna

jest wola obu stron tego procesu i zgoda
co do wspólnych wartości pozwalających
utrzymać stabilizację w zróżnicowanym
społeczeństwie.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Spójność społeczna
Kolejnym pojęciem odnoszącym się do
problematyki przystosowania się imigrantów do
społeczeństwa przyjmującego jest termin
„spójność społeczna”.
Aby ją zapewnić muszą istnieć: .

1. brak społecznego wykluczenia,
2. interakcje i związki oparte na społecznym

kapitale,

3. wspólne wartości oraz wspólnota interpretacji

oparta na tożsamości grupowej.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Inne pojęcia:

Inkorporacja

częściowe etapy procesu przystosowania się

imigrantów do społeczeństwa przyjmującego:
umiejscowienie
interakcja
identyfikacja

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Teoria integracji migrantów jest stosunkowo

nową dyscypliną socjologii, która, zrodziła się w

latach dwudziestych XX wieku w szkole

chicagowskiej w USA.

W Stanach Zjednoczonych największy rozwój

teorii integracyjnych, przejmowanych m.in. w

Australii i Kanadzie.

W Europie, od momentu pojawienia się

problematyki integracji w dyskursie publicznym,

była ona rozpatrywana nie tyle od strony

teoretycznej, co praktycznej: zajmowano się

głównie empiryczną analizą stopnia integracji

imigrantów pod kątem wpływu przyjętej polityki

społecznej na ten proces.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Imigracja i koncepcje integracji w Stanach

Zjednoczonych:
Termin „imigrant” został po raz pierwszy w

historii USA użyty w roku 1787.
„Akt Naturalizacyjny” 1790 r.
Akt Wykluczenia Chińczyków” z roku 1882
przełomie XIX i XX w. rząd USA wprowadzał

następne akty prawne dążące do zaostrzonej

selekcji nowych imigrantów i ograniczenia ich

liczby, ta sytuacja do lat 60-tych. Następnie

zakaz dyskryminacji, lecz nadal system kwotowy.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Imigracja i koncepcje integracji w Australii
Wiek XIX „polityki białej Australii” („White Australia

Policy”).
Lata 1945-1972 wpływ koncepcji R. Parka.
zapewnienie homogeniczności rasowej społeczeństwa

(białej rasy) oraz prowadzenie polityki pełnej

asymilacji kulturowej do modelu anglosaskiego

(tzw.asymilacjonizm, z ang. assimilationism).
Następnie model wielokulturowy (Jerzy Zubrzycki)
latach 1972- 990 polityka silnie promując model

społeczeństwa

wielokulturowego

opartego

na

koncepcji pluralizmu etnicznego.

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Obecnie

obowiązuje

teoria

Stephena

Castlesa:
trzy

typy

idealne

polityki

inkorporacji

imigrantów:

wykluczenie

różnicujące

(differential

exclusion),
asymilacja
pluralizm (wielokulturowość).

Wybrane teorie asymilacji ,

integracji i

wielokulturowości

Imigracja i koncepcje integracji w Kanadzie
Pierwsza faza (lata 1700-1840) był okres pionierski
Faza druga otwarty dla imigrantów okres laissez-faire
(1841-1895)
Faza trzecia (1895-1950) wprowadzenie ścisłej kontroli
i ograniczenia kierunków oraz asymilacja
Faza czwarta (1950-1990) -polityka wielokulturowości
Obecnie polityka różnorodności i społeczeństwa
włączającego („diversity and inclusive society”)
określaną także mianem idei „międzykulturowej”
(intercultural), by podkreślić konieczność więzi między
różnymi grupami etnicznym.