Teatr Starożytnej

Grecji

Narodziny teatru

Geneza teatru antycznego

wiąże się z kultem boga
Dionizosa – boga narodzin i
śmierci, winnej latorośli,
urodzaju i wina.

WIZERUNKI DIONIZOSA

WIZERUNKI DIONIZOSA

Najstarszymi wizerunkami były proste słupy, na

które nakładano brodatą maskę i ubierano je w

powłóczyste szaty.

Później powszechny stał się wizerunek nagiego

młodzieńca z przerzuconą skórą jelonka.

Często przedstawiano go w wieńcu z bluszczu lub

z liści winorośli, z tyrysem (zielony pręt

zakończony szyszką), z kiścią winogron lub

dwuusznym pucharem (kantaros). Wypoczywa w

cieniu albo jedzie na wozie zaprzężonym w lwy

lub tygrysy. Zwykle ma przy sobie panterę,

lamparta, tygrysa

i często poi je winem z dzbana.

Maska Dionizosa

Dionizos

Dionizos z winną latoroślą

Dionizos z winną latoroślą

KULT DIONIZOSA

W starożytnej Grecji odbywały się dwa

W starożytnej Grecji odbywały się dwa

najważniejsze święta ku czci boga

najważniejsze święta ku czci boga

Dionizosa –

Dionizosa – Wielkie

Wielkie

i

i

Małe

Małe

Dionizje

Dionizje

.

.

Wielkie Dionizje



Odbywały się w miastach pod koniec marca i na

Odbywały się w miastach pod koniec marca i na

początku kwietnia, początkowo przez 5 później 6

początku kwietnia, początkowo przez 5 później 6

dni.

dni. Miały charakter podniosłego misterium.



Pierwszego dnia składano ofiary z kozła

Pierwszego dnia składano ofiary z kozła

Dionizosowi, towarzyszył temu śpiew chłopięcego

Dionizosowi, towarzyszył temu śpiew chłopięcego

chóru.

chóru. Ulicami spacerowali ludzie uwieńczeni

bluszczem. Każdy niósł kubek albo dzban wina,

przepijano do siebie, witano się świętym okrzykiem

Euoe, nucono wesołe i rubaszne piosenki.

Nazajutrz o świcie ruszała procesja z Leajonu,

małej świątyni Dionizosa. Prastary drewniany

posąg boga niesiono do kaplicy za miastem, skąd

wieczorem przy świetle pochodni odprowadzano go

z powrotem do Lenajonu

Małe Dionizje



Odbywały się jesienią



Obchodzone były na wsiach



Miały charakter wesołej,

ludowej zabawy



Nawet niewolnicy mieli tego

dnia całkowitą swobodę.

KORYFEUSZ

KORYFEUSZ

Z

Z

dytyrambu

dytyrambu

, czyli

, czyli

chóralnej pieśni z

chóralnej pieśni z

towarzyszeniem tańca

towarzyszeniem tańca

ku czci Dionizosa, z

ku czci Dionizosa, z

czasem wyodrębniono

czasem wyodrębniono

tzw.

tzw.

DIALOG

DIALOG

KORYFEUSZA

KORYFEUSZA

(przewodnika chóru) z

(przewodnika chóru) z

chórem.

chórem.

Koryfeusz

Koryfeusz

dał

dał

początek pierwszemu

początek pierwszemu

aktorowi.

aktorowi.

GENEZA GATUNKÓW

DRAMATYCZNYCH



Doniosłe Wielkie Dionizje dały

Doniosłe Wielkie Dionizje dały

początek

początek

tragedii

tragedii

.

.



Wesołe Małe Dionizje -

Wesołe Małe Dionizje - komedii.

Budowa Tragedii Antycznej

PROLOGOS

PROLOGOS

(wstęp) – zawierał zapowiedź

(wstęp) – zawierał zapowiedź

treści tragedii

treści tragedii

PARADOS

PARADOS

– wejście na scenę chóru, który

– wejście na scenę chóru, który

informował, jak doszło do konfliktu

informował, jak doszło do konfliktu

EPEISODIA

EPEISODIA

(epizody) – wydarzenia; było

(epizody) – wydarzenia; było

zazwyczaj 5 epeisodionów, w

zazwyczaj 5 epeisodionów, w

4.występował punkt kulminacyjny

4.występował punkt kulminacyjny

STASIMONY

STASIMONY

– komentarze chóru

– komentarze chóru

EXODOS

EXODOS

– ostatnia pieśń chóru; na wyjście

– ostatnia pieśń chóru; na wyjście

Podstawowe zasady

dramatu antycznego

1.

Zasada trzech jedności – miejsca,
czasu i akcji.

2.

Zasada decorum, czyli
odpowiedniości stylu do gatunku.

3.

Zasada nie przedstawiania
bezpośrednio scen krwawych.

4.

Zasada niezmienności charakteru
postaci.

AKTORZY

AKTORZY

Skąd się
wzięli??

Kim byli

??

Początkowo na scenie

Początkowo na scenie

w ogóle nie występowali aktorzy, tylko chór i

w ogóle nie występowali aktorzy, tylko chór i

jego przewodnik - Koryfeusz.

jego przewodnik - Koryfeusz.

Aktorzy byli wprowadzani na scenę stopniowo:

Aktorzy byli wprowadzani na scenę stopniowo:

- pierwszego wprowadził

- pierwszego wprowadził

legendarny

legendarny Tespis

Tespis

- drugiego –

- drugiego – Ajschylos

Ajschylos

- trzeciego –

- trzeciego – Sofokles

Sofokles

Ponadto :

• byli nimi tylko mężczyźni;
• grali w maskach, aby jedna osoba

mogła

występować

jako

różne

postacie tragedii;

• grali na koturnach, aby byli lepiej

widoczni dla wszystkich widzów;

Maski

•

Aktor miał do swojej dyspozycji jedną
z czterech masek:

•

masce śmiechu

•

masce płaczu

•

masce gniewu

•

masce strachu

Chór

Chór w tragedii to widz i świadek losów

bohatera,

współczujący

z

nim,

wysnuwający

z

jego

przeżyć

rozważania o życiu ludzkim i stosunku
człowieka do bóstwa. Śpiewał on
razem, lub rozdzielał się na dwie
połowy, odzywające się na przemian,
albo dawał się słyszeć pojedynczy głos
przewodnika chóru, czyli koryfeusza.

Wielcy tragicy

greccy

Eurypides

• Żył w latach 480-407/406 p.n.e.
• jeden z najwybitniejszych

dramaturgów starożytnej Grecji.
Napisał przeszło 90 sztuk, z czego
zachowało się 17 tragedii i jeden
dramat satyrowy.

Ajschylos

• Żył w latach 525 p.n.e. – 456 p.n.e.)
• powszechnie uważany za

rzeczywistego twórcę tragedii greckiej
- wprowadził na scenę drugiego
aktora, przyczynił się do rozwoju
dialogu i akcji scenicznej, ograniczył
rolę chóru, wprowadził do tragedii
akcję dziejącą się poza sceną.

Sofokles

• żył w latach 496 – 406 p. n. e.
• urodził się w Kolonos i w tym mieście

spędził większość swojego życia

• napisał 123 sztuki, 24 razy osiągnął

pierwszą nagrodę w zawodach tragików

• wprowadził na scenę trzeciego aktora i

rozbił trylogię, tak jak w każdej ze sztuk,

wystawionych

podczas

świąt

dionizyjskich,

przedstawiał

odrębną

fabułę

•

Środek teatru stanowiła

Środek teatru stanowiła ORCHESTRA

ORCHESTRA

(

(

tanecznia),na której chór, liczący do

tanecznia),na której chór, liczący do

piętnastu osób, wykonywał rytmiczne

piętnastu osób, wykonywał rytmiczne

ruchy i śpiewy.

ruchy i śpiewy.

•

Za orchestrą znajdowała się scena zwana

Za orchestrą znajdowała się scena zwana

PROSCENIUM

PROSCENIUM

, na której występowali

, na której występowali

aktorzy.

aktorzy.

•

Za proscenium znajdowała się

Za proscenium znajdowała się SCENE –

SCENE –

ściana, dzięki której głosy odbijały się

ściana, dzięki której głosy odbijały się

i rozchodziły na całą widownię.

i rozchodziły na całą widownię.

Służyła ona też za garderobę i miejsce do

Służyła ona też za garderobę i miejsce do

wieszania dekoracji.

wieszania dekoracji.

Pierwsza widownia

Widzowie, którzy początkowo oglądali

Widzowie, którzy początkowo oglądali

przedstawienia siedząc na trawie, z

przedstawienia siedząc na trawie, z

czasem zajęli miejsca na kamiennych

czasem zajęli miejsca na kamiennych

lub drewnianych ławach

lub drewnianych ławach

wznoszących się stopniowo w górę.

wznoszących się stopniowo w górę.

Zwane one były

Zwane one były THEATRONEM

THEATRONEM

.

.

Schemat budowy

•Dziękuję za uwagę



• Przygotowała Anna Dubicka