23.06.21

1

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

TEMAT:

BUDŻET PAŃSTWA.
POLITYKA FISKALNA

23.06.21

2

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

CEL - ZAPOZNAĆ Z:



pojęciami i funkcją budżetu państwa;



dochodami budżetu państwa i podatkami;



wydatkami budżetu państwa;



deficytem budżetowym i długiem
publicznym.

23.06.21

3

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

LITERATURA:



Praca zbiorowa pod red. R. Milewskiego,
Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa 2006.



D.

Begg,

S.

Fischer,

R.

Dornbusch,

Makroekonomia, PWN, Warszawa 2003.

23.06.21

4

POJĘCIE BUDŻETU



Budżet państwa

jest to plan

finansowy zawierający dochody i
wydatki państwa związane z
realizacją

przyjętej

polityki

społeczno

–

gospodarczej

i

obronnej.

23.06.21

5

POJĘCIE BUDŻETU



Jest sporządzony na okres roku oraz
zatwierdzony

przez

władzę

ustawodawczą. Po czym staje się
aktem prawnym umożliwiającym
organom

wykonawczym

gromadzenie

dochodów

budżetowych

oraz

dokonywanie

wydatków.

23.06.21

6

FUNKCJE BUDŻETU

Najistotniejsze funkcje budżetu to:



funkcja

fiskalna

–

polega

na

gromadzeniu dochodów budżetowych
(głównie z podatków) umożliwiających
utrzymanie aparatu państwowego oraz
realizację określonych zadań;



Polityka fiskalna (budżetowa) to decyzje
państwa dotyczące wydatków i podatków

23.06.21

7

FUNKCJE BUDŻETU

funkcja redystrybucyjna

- umożliwia

dokonywanie pożądanych zmian w

podziale dochodu narodowego jak

np.

zmniejszenie

dysproporcji

w

poziomie

rozwoju

gospodarczego

różnych

regionów,

niwelowanie

nadmiernego zróżnicowania dochodów

różnych

grup

społecznych

i tworzenie warunków bezpieczeństwa

socjalnego dla grup najuboższych.

23.06.21

8

FUNKCJE BUDŻETU



funkcja

stymulacyjna

–

polega

na

oddziaływaniu

dochodów

i

wydatków

budżetu państwa na życie społeczno –
gospodarcze.

System

podatkowy

oraz

wydatków budżetowych może np. wpływać
na poziom dochodu narodowego i zmiany
strukturalne
w

gospodarce,

kształtować

poziom

akumulacji i tempo wzrostu gospodarczego,
regulować poziom i kierunki konsumpcji.

23.06.21

9

FUNKCJE BUDŻETU



W

sferze

społecznej

polityka

fiskalna może np. pobudzać lub
hamować

przyrost

naturalny,

ograniczać lub łagodzić społeczne
skutki bezrobocia, osłabiać lub
wzmacniać bodźce do pracy.

23.06.21

10

FUNKCJE BUDŻETU

Zasady polityki budżetowej:

1.

Zasada

rocznego

planowania

budżetowania – plan dochodów i
wydatków budżetowych obejmuje okres
roku (rok budżetowy nie musi pokrywać
się z rokiem budżetowym);

2.

Zasada zupełności – budżet obejmuje
wszystkie dochody i wydatki państwa;

23.06.21

11

FUNKCJE BUDŻETU

3. Zasada jedności – budżet państwa

powinien tworzyć całość (wszystkie
dochody i wydatki państwa powinny być
ujęte w jednym zestawieniu, mogą być
sporządzane jako odrębne dokumenty);

4. Zasada jawności – budżet powinien być

podany

do

publicznej

wiadomości

zarówno w trakcie tworzenia jak i jego
uchwalania, wykonania i kontroli;

23.06.21

12

FUNKCJE BUDŻETU

4. Zasada równowagi budżetowej –

dążenie do tego, żeby bieżące dochody z
podatków

(innych

źródeł)

były

wystarczające do pokrycia: płatności za
dobra i usługi finansowane przez rząd,
płatności

transferowych

i

innych

wydatków budżetowych

23.06.21

13

FUNKCJE BUDŻETU



Deficyt budżetowy (zasada równowagi
budżetowej) to nadwyżka wydatków
państwa nad dochodów budżetowymi.

Deficyt budżetowy państwa = G - NT



Nadwyżka

budżetowa

–

nadwyżka

wpływów podatkowych (innych dochodów
państwa ponad sumę wydatków)

23.06.21

14

BUDŻET PAŃSTWA

DEFICYT

NADWYŻKA

RÓWNOWAGA

W

yd

a

tk

i

p

a

ń

st

w

a

,

p

o

d

a

tk

i

n

e

tt

o

2

0

0

Dochód, produkcja

Wydatki państwa = 200

Deficyt budżetu

= całkowite wydatki państwa – całkowite wpływy z podatków – lub

Deficyt budżetu

= G – podatki netto (NT – podatki – wydatki transferowe)

Niski dochodu

= deficyt budżetowy

Wysoki poziom dochodu

= nadwyżka budżetowa

23.06.21

15

FUNKCJE BUDŻETU

Dzięki

redystrybucji

środków

z

budżetu

centralnego do budżetów lokalnych możliwe

staje się:



pokrycie wydatków, do których władze lokalne

są ustawowo zobowiązane (budowa dróg,

ochrona porządku publicznego);



ukierunkowanie działalności lokalnej na zgodnie

z założeniami polityki społeczno – gospodarczej

państwa;



zmniejszanie dysproporcji między różnymi

regionami kraju.

23.06.21

16

PODATKI



Podatki to przymusowe, bezzwrotne i
nieodpłatne

świadczenia

pieniężne

pobierane przez państwo na podstawie
przepisów prawnych w celu uzyskania
dochodów

na

pokrycie

wydatków

państwowych.



Płatnikami podatków są osoby fizyczne i
prawne

23.06.21

17

PODATKI

Podatki uzasadnione są głównie

koniecznością:

1.

pozyskania

pieniędzy

na

finansowanie

wydatków sektora publicznego;

2.

dokonywania redystrybucji dochodów między

różne sektory gospodarki i grupy ludności

dysponujące różnych dochodami;

3.

ograniczania

konsumpcji

niektórych

produktów (alkohol, papierosy);

4.

wykorzystania ich jako narzędzia polityki

antycyklicznej i antyinflacyjnej.

23.06.21

18

PODATKI

Ze

względu

na

przedmiot

opodatkowania wyodrębnia się trzy

rodzaje podatków:



podatki

dochodowe

–

(podatki

bezpośrednie) pobierane od dochodów

osobistych ludności (wynagrodzenia za

pracę

zlecone,

pracę,

odsetki

od

posiadanego kapitału, renty, emerytury)

oraz od dochodów osób prawnych

(przedsiębiorstw, instytucji);

23.06.21

19

PODATKI



podatki konsumpcyjne

– podatki od

wydatków (podatki pośrednie) – nakładane
na produkty i usługi będące przedmiotem
obrotu np. podatek od wartości dodanej,
akcyza, cło itp.



podatki

majątkowe

–

płacone

od

posiadanego majątku (kapitału) oraz od
przenoszenia praw do majątku (spadki).



Inny podział podatków – bezpośrednie i
pośrednie

23.06.21

20

PODATKI

Obciążenia podatkowe mogą być naliczane:



proporcjonalne

– wszyscy podatnicy

płacę ten sam procent swoich dochodów
(obowiązuje jedna stopa podatkowa);



progresywne

– im wyższe dochody tym

wyższa stopa podatkowa tzn. równoległe
funkcjonowanie kilku stóp procentowych;

23.06.21

21

PODATKI



regresywne

– wraz ze wzrostem dochodu

nakładane są mniejsze stawki podatkowe.



Kolejność podatków:

1.

Podatek od towarów i usług (ponad 30 %).

2.

Podatek od dochodów osobistych ludności

(ok. 26 %).

3.

Składki na ubezpieczenia społeczne (ok. 25

%).

4.

Podatki od dochodów przedsiębiorstw (ok.

10 %)

23.06.21

22

PODATKI

Polityka podatkowa w odniesieniu do firm

wynika z:

1.

Państwo pozostawia firmom swobodę w zakresie

aktywności

gospodarczej

(ograniczając

fiskalizm).

2.

Dochody budżetowy przeznaczone są m.in. Na

realizację polityki społecznej, stąd podatki w

większym zakresie obciążają ludność.

3.

Redystrybucja dochodów - progresja podatkowa,

system ulg i zwolnień podatkowych, zasady

opodatkowania dóbr i usług wpływają na

kształtowanie się realnych dochodów ludności

23.06.21

23

Współcześnie zakłada się, że dobry system

podatkowy powinien opierać się na tym, że:



podatki powinny być sprawiedliwe i nie

powinny przekraczać możliwości podatnika;



wysokość podatków powinna być z góry

określona;



sposób i warunki płatności powinny być

wygodne dla płatnika;



koszty poboru podatku powinny być niskie, a

podatki nie powinny wpływać hamująco na

aktywność i przedsiębiorczość podatników.

23.06.21

24

WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA

Wyodrębnia się trzy grupy wydatków

budżetowych:



wydatki związane z tradycyjnym pełnieniem
przez państwo takich funkcji jak:

obrona

narodowa,

administracja

i

wymiar

sprawiedliwości;



wydatki

związane

z

realizacją

celów

społecznych jak: oświata, kultura, ochrona
zdrowia, świadczenia socjalne itp.;

23.06.21

25

WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA



wydatki związane z

pełnieniem funkcji

interwencyjnych

w

gospodarce

(oddziaływanie

na

inwestycje

produkcyjne i infrastrukturalne, subsydia

dla

rolnictwa,

przedsiębiorstw

państwowych

i prywatnych oraz wydatki transferowe,

które

wpływają

stabilizująco

na

koniunkturę np. świadczenia społeczne.

23.06.21

26

WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA



Cechy charakterystyczne wydatków
publicznych:

1.

Wzrost wydatków publicznych.

2.

Wysoki stopień inercji.

3.

Problem zmniejszania wydatków na cele
społeczne.

4.

Obsługa długu publicznego.

23.06.21

27

PODATKI I WYDATKI PAŃSTWA



W analizie wydatków i podatków należy
rozróżnić wielkość G a wydatkami
transferowymi.



Państwo jako ostateczny nabywca części
DN Y, gdyż:

Y = C + I + G



Wydatki

transferowe

powiększają

dochody podmiotów, które je otrzymują

23.06.21

28

AKTYWNA I PASYWNA POLITYKA
FISKALNA



Aktywna

polityka

fiskalna

–

to

świadomy

interwencjonizm

państwa,

które wykorzystuje instrumenty fiskalne:
zwiększenie (ograniczenie) wydatków np.
roboty publiczne, zmiana stawek i zasad
opodatkowania,

zmiana

zasad

subwencjowania firm, w tym określenie
sposobu,

zakresu

i

terminów

wykorzystania tych instrumentów.

23.06.21

29

AKTYWNA I PASYWNA POLITYKA
FISKALNA



Pasywna

polityka

fiskalna

–

wykorzystanie

właściwej

niektórym

instrumentom wrażliwości na zmiany DN,
zatrudnienia

i

innych

wielkości

ekonomicznych.



Automatyczne stabilizatory koniunktury –
ich uruchomienie wymaga interwencji
państwa – automatyzm polega na:

23.06.21

30

AKTYWNA I PASYWNA POLITYKA
FISKALNA

1.

Po ich akceptacji przez rząd zaczynają działać
samoczynnie, bez wprowadzania korekt (ze
względu na zmiany sytuacji gospodarczej).

1.

Siła i zakres oddziaływania zależą od
aktywności gospodarczej państwa (podatki od
dochodów

ludności

i

firm,

podatków

pośrednich, zasiłków i innych świadczeń
społecznych,

różnych

programów

pomocowych itp.)

23.06.21

31

DEFICYT BUDŻETOWY I DŁUG
PUBLICZNY



G

państwa może być finansowane z:

podatków,

pożyczek,

sprzedaż

części

majątku,

dodatkowa

emisja

pieniędzy,

kredyty zagraniczne.



Pokrycie wydatków publicznych najczęściej
odbywa się poprzez pożyczki zaciągane u
ludności lub w firmach, bankach (innych
instytucjach finansowych) –

efekt to dług

publiczny

23.06.21

32

DEFICYT BUDŻETOWY I DŁUG
PUBLICZNY



Dług

publiczny

jest

finansowym

zobowiązaniem państwa z tytułu
zaciągniętych pożyczek oraz innych
form działalności, w wyniku których
państwo płaci odszkodowanie (np.
orzeczenia sądu).