Odleżyny

Odleżyny

problem

problem

profilaktyka

profilaktyka

nowoczesne leczenie

nowoczesne leczenie

Definicja

Definicja

Odleżyna

Odleżyna

jest to obszar miejscowego

jest to obszar miejscowego

uszkodzenia skóry i niżej położonych

uszkodzenia skóry i niżej położonych

tkanek, powstały na skutek oddziaływania:

tkanek, powstały na skutek oddziaływania:



ucisku,

ucisku,



sił ścinających,

sił ścinających,



tarcia,

tarcia,

lub kombinacji wyżej wymienionych

lub kombinacji wyżej wymienionych

czynników

czynników

.

.

European Pressure Ulcer Advisory Panel

European Pressure Ulcer Advisory Panel

Mechanizmy rozwoju

Mechanizmy rozwoju

odleżyn

odleżyn

Kompresja

Kompresja

(A)

(A)

Siły ścinania

Siły ścinania

(B)

(B)

Tarcie

Tarcie

Czynniki ryzyka odleżyn

Czynniki ryzyka odleżyn



Ograniczona aktywność fizyczna

Ograniczona aktywność fizyczna



stan nieprzytomności, długotrwałe unieruchomienie

stan nieprzytomności, długotrwałe unieruchomienie



Przewlekłe schorzenia współistniejące

Przewlekłe schorzenia współistniejące



Neurologiczne (urazy kręgosłupa, neuropatie

Neurologiczne (urazy kręgosłupa, neuropatie

obwodowe,

obwodowe,

demencja)

demencja)



Schorzenia sercowo-naczyniowe, miażdżyca zarostowa

Schorzenia sercowo-naczyniowe, miażdżyca zarostowa



Schorzenia układu oddechowego

Schorzenia układu oddechowego



Cukrzyca

Cukrzyca



Stan odżywienia

Stan odżywienia

–

–

niedożywienie i otyłość

niedożywienie i otyłość



Stan skóry

Stan skóry

-

-

urazy, infekcje, nadmierna suchość lub

urazy, infekcje, nadmierna suchość lub

wilgotność

wilgotność



Wiek podeszły

Wiek podeszły



Nietrzymanie moczu i stolca

Nietrzymanie moczu i stolca





maceracja

maceracja

skóry

skóry



Brak czucia bólu

Brak czucia bólu

-

-

schorzenia, leki

schorzenia, leki

Najczęstsze

Najczęstsze

miejsca

miejsca

powstawania

powstawania

odleżyn

odleżyn

Tył głowy

Tył głowy

Ucho

Łopatk

a

Kręg

Żebro

Łokieć

Kość krzyżowa

Guz kulszowy

Krętarz

większy

Kłykcie:
przyśrodkowy

i boczny

Kostka

Pięta

Miejsce

Miejsce

powstania

powstania

odleżyny zależy

odleżyny zależy

od pozycji, w

od pozycji, w

której pacjent

której pacjent

najczęściej

najczęściej

przebywa

przebywa

Stopień zaawansowania

Stopień zaawansowania

odleżyn

odleżyn

European Pressure Ulcer Advisory

European Pressure Ulcer Advisory

Panel

Panel

Odleżyna I

o

trwałe zaczerwienienie

Stopień zaawansowania

Stopień zaawansowania

odleżyn

odleżyn

Odleżyna II

o

obrzęk, pęcherze, uszkodzenie naskórka,

Stopień zaawansowania

Stopień zaawansowania

odleżyn

odleżyn

Odleżyna III

o

uszkodzenie pełnej grubości skóry i tkanki

podskórnej,

nie przekracza powięzi

Stopień zaawansowania

Stopień zaawansowania

odleżyn

odleżyn

Odleżyna IV

o

martwica obejmuje skórę właściwą, tkankę podskórną,

powięzie i mięśnie, może sięgać do kości

Typy odleżyn

Typy odleżyn



Odleżyny zwykłe

Odleżyny zwykłe



Etiologia: niedokrwienie z ucisku

Etiologia: niedokrwienie z ucisku



Różnica temperatur

Różnica temperatur

ok. 2,5

ok. 2,5

º

º

C

C



Czas wymagany do wyleczenia

Czas wymagany do wyleczenia

ok. 6 tygodni

ok. 6 tygodni



Odleżyny miażdżycowe

Odleżyny miażdżycowe



Etiologia: współistnienie zaburzeń ukrwienia

Etiologia: współistnienie zaburzeń ukrwienia

i ucisku

i ucisku



Różnica temperatur

Różnica temperatur

ok. 1

ok. 1

º

º

C i mniej

C i mniej



Czas wymagany do wyleczenia

Czas wymagany do wyleczenia

ok. 16 tygodni

ok. 16 tygodni



Odleżyny terminalne

Odleżyny terminalne

Ocena ryzyka

Ocena ryzyka

rozwoju odleżyn

rozwoju odleżyn

Skala Norton

Dutch Consensus Prevention of
Bedsores CBO

Skala Waterlow

Skala Braden

Mini Nutritional Assesment

Skale

oceny

ryzyka

odleżyn

Ocena

stanu

odżywieni

a

Skala oceny ryzyka rozwoju

Skala oceny ryzyka rozwoju

odleżyn NORTON

odleżyn NORTON

<14 pkt -

<14 pkt -

↑

↑

ryzyko

ryzyko

Czynniki

Czynniki

ryzyka

ryzyka

4 pkt.

3 pkt.

2 pkt.

1 pkt.

Stan
fizykalny

Dobry

Dobry

Dość

Dość

dobry

dobry

Średni

Średni

Bardzo

Bardzo

ciężki

ciężki

Stan
świadomości

Pełna

Pełna

przytomno

przytomno

ść

ść

i

i

świadomo

świadomo

ść

ść

Apatia

Apatia

Zaburzenia

Zaburzenia

świadomoś

świadomoś

ci

ci

Stupor lub

Stupor lub

śpiączka

śpiączka

Zdolność
przemieszcz
ania się

Chodzi

Chodzi

samodziel

samodziel

nie

nie

Chodzi z

Chodzi z

asystą

asystą

Porusza się

Porusza się

tylko na

tylko na

wózku

wózku

Stale

Stale

pozostaje w

pozostaje w

łóżku

łóżku

Stopień
samodzielno
ści

Pełna

Pełna

Ograniczo

Ograniczo

na

na

Bardzo

Bardzo

ograniczon

ograniczon

a

a

Całkowita

Całkowita

niesprawno

niesprawno

ść

ść

Czynność
zwieraczy

Pełna

Pełna

sprawność

sprawność

zwieraczy

zwieraczy

Sporadyczn

Sporadyczn

e moczenie

e moczenie

Zazwyczaj

Zazwyczaj

nie trzyma

nie trzyma

moczu

moczu

Całkowite

Całkowite

nietrzyman

nietrzyman

ie moczu i

ie moczu i

stolca

stolca

Profilaktyka – ogólne

Profilaktyka – ogólne

zasady

zasady



Prawidłowa pielęgnacja skóry

Prawidłowa pielęgnacja skóry



Zmiana ułożenia pacjenta

Zmiana ułożenia pacjenta



Udogodnienia

Udogodnienia



Poduszki i materace p/odleżynowe

Poduszki i materace p/odleżynowe



Dieta

Dieta



pełnowartościowa –

pełnowartościowa –

(wit.C,A; cynk)

(wit.C,A; cynk)



uzupełnienie niedoborów - dietą

uzupełnienie niedoborów - dietą

Metody leczenia

Metody leczenia

zachowawczego

zachowawczego

1.

Odciążenie miejsca występowania

Odciążenie miejsca występowania

odleżyny

odleżyny

/zastosowanie metod opisanych jako profilaktyka/

/zastosowanie metod opisanych jako profilaktyka/

2.

2.

Wyrównanie niedoborów

Wyrównanie niedoborów

/anemia, pokarmowe, witaminy i mikroelementy/

/anemia, pokarmowe, witaminy i mikroelementy/

3

3

.

.

Oczyszczenie rany

Oczyszczenie rany

/mechaniczne, chemiczne, enzymatyczne,

/mechaniczne, chemiczne, enzymatyczne,

chirurgiczne/

chirurgiczne/

4. Opatrunki

4. Opatrunki

a. tradycyjne

a. tradycyjne

b.

b.

nowej generacji

nowej generacji

/aktywne/

Udogodnienia - przykłady

Udogodnienia - przykłady

Podpórka pod kończynę

Kółko podtrzymujące

stopę

Kółko podtrzymujące

stopę

Podkłady miejscowe

Łatwoślizgi – redukcja sił tarcia i

Łatwoślizgi – redukcja sił tarcia i

ścinania

ścinania

Łatwoślizgi - podkłady wykonane ze specjalnych materiałów, najczęściej

powlekanych, cienkich nylonów.

Cechy charakterystyczne: duża śliskość po jednej stronie

duża przyczepność materiału po stronie przeciwnej

Materace

Materace

Materace przeciwodleżynowe

Materace przeciwodleżynowe

statyczne

statyczne



gąbka poliuretanowa, grubość > 12 cm

gąbka poliuretanowa, grubość > 12 cm



rozkładają ciężar ciała na dużą

rozkładają ciężar ciała na dużą

powierzchnię,

powierzchnię,



rozpraszają ucisk

rozpraszają ucisk



w niewielkim stopniu zmniejszają ucisk,

w niewielkim stopniu zmniejszają ucisk,

działanie profilaktyczne ograniczone

działanie profilaktyczne ograniczone

Statyczne materace

Statyczne materace

p/odleżynowe

p/odleżynowe

przykładowy model zasada

przykładowy model zasada

działania

działania

Materac z łuski

gryki

zmniejszają ciśnienie

zmniejszają ciśnienie

powodowane przez

powodowane przez

ucisk < 20 mm Hg

ucisk < 20 mm Hg

Materace ... cd

Materace ... cd

Materace przeciwodleżynowe

Materace przeciwodleżynowe

dynamiczne (zmiennociśnieniowe)

dynamiczne (zmiennociśnieniowe)



zmienne punkty podparcia,

zmienne punkty podparcia,



stały masaż,

stały masaż,



wspomaganie dopływu krwi do tkanek

wspomaganie dopływu krwi do tkanek



Automatyczna, płynna regulacja

Automatyczna, płynna regulacja

ciśnienia zależnie od wagi i pozycji –

ciśnienia zależnie od wagi i pozycji –

ciśnienie automatycznie zmniejszane nad

ciśnienie automatycznie zmniejszane nad

wyniosłościami

wyniosłościami

Dynamiczne materace

Dynamiczne materace

zmiennociśnieniowe

zmiennociśnieniowe

przykładowe modele

przykładowe modele

zasada

zasada

działania

działania

Metody leczenia

Metody leczenia

zachowawczego

zachowawczego

1.

Odciążenie miejsca występowania

Odciążenie miejsca występowania

odleżyny

odleżyny

/zastosowanie metod opisanych jako profilaktyka/

/zastosowanie metod opisanych jako profilaktyka/

2.

2.

Wyrównanie niedoborów

Wyrównanie niedoborów

/anemia, pokarmowe, witaminy i mikroelementy/

/anemia, pokarmowe, witaminy i mikroelementy/

3

3

.

.

Oczyszczenie rany

Oczyszczenie rany

/mechaniczne, chemiczne, enzymatyczne,

/mechaniczne, chemiczne, enzymatyczne,

chirurgiczne/

chirurgiczne/

4. Opatrunki

4. Opatrunki

a. tradycyjne

a. tradycyjne

b.

b.

nowej generacji

nowej generacji

/aktywne/

Dieta

Dieta



uzupełnienie niedoborów – dietą

uzupełnienie niedoborów – dietą



wysokobiałkowa

wysokobiałkowa

(1,5 – 2,0g białka /kg

(1,5 – 2,0g białka /kg

masy ciała)

masy ciała)



wysokokaloryczna

wysokokaloryczna

(3-4 tys. kcal/dobę)

(3-4 tys. kcal/dobę)



pełnowartościowa –

pełnowartościowa –

(wit.C,

(wit.C,

mikroelementy – cynk)

mikroelementy – cynk)



odżywki przemysłowe

odżywki przemysłowe

Metody leczenia

Metody leczenia

zachowawczego

zachowawczego

1.

Odciążenie miejsca występowania

Odciążenie miejsca występowania

odleżyny

odleżyny

/zastosowanie metod opisanych jako profilaktyka/

/zastosowanie metod opisanych jako profilaktyka/

2.

2.

Wyrównanie niedoborów

Wyrównanie niedoborów

/anemia, pokarmowe, witaminy i mikroelementy/

/anemia, pokarmowe, witaminy i mikroelementy/

3

3

.

.

Oczyszczenie rany

Oczyszczenie rany

/mechaniczne, chemiczne, enzymatyczne,

/mechaniczne, chemiczne, enzymatyczne,

chirurgiczne/

chirurgiczne/

4. Opatrunki

4. Opatrunki

a. tradycyjne

a. tradycyjne

b.

b.

nowej generacji

nowej generacji

/aktywne/

Oczyszczanie rany

Oczyszczanie rany



Mechaniczne /przemycie 0.9% NaCl)

Mechaniczne /przemycie 0.9% NaCl)



Enzymatycznie

Enzymatycznie

/bezpieczny dla zdrowej tkanki/

/bezpieczny dla zdrowej tkanki/



Fibrolan

Fibrolan



Iruxol Mono

Iruxol Mono



Chemicznie

Chemicznie

/działanie drażniące ochrona

/działanie drażniące ochrona

zdrowej skóry/

zdrowej skóry/



H

H

2

2

O

O

2

2



Povidone iodine

Povidone iodine



Bactogras

Bactogras

/roztwór chlorhexydyny/

/roztwór chlorhexydyny/

Metody leczenia

Metody leczenia

zachowawczego

zachowawczego

1.

Odciążenie miejsca występowania

Odciążenie miejsca występowania

odleżyny

odleżyny

/zastosowanie metod opisanych jako profilaktyka/

/zastosowanie metod opisanych jako profilaktyka/

2.

2.

Wyrównanie niedoborów

Wyrównanie niedoborów

/anemia, pokarmowe, witaminy i mikroelementy/

/anemia, pokarmowe, witaminy i mikroelementy/

3

3

.

.

Oczyszczenie rany

Oczyszczenie rany

/mechaniczne, enzymatyczne, chemiczne,

/mechaniczne, enzymatyczne, chemiczne,

chirurgiczne/

chirurgiczne/

4. Opatrunki

4. Opatrunki

a. tradycyjne

a. tradycyjne

b.

b.

nowej generacji

nowej generacji

/aktywne/



Przymoczki

Przymoczki

:

:

0,9% NaCl (10%NaCl)

0,9% NaCl (10%NaCl)



Wspomaganie gojenia

Wspomaganie gojenia



Solcoseryl /żel, maść – w fazie epitalizacji/

Solcoseryl /żel, maść – w fazie epitalizacji/



Metanabol

Metanabol



Ochrona skóry

Ochrona skóry



Anticubit – balsam,

Anticubit – balsam,



0,5% krem propolisowy,

0,5% krem propolisowy,



Decubitol – aerozol

Decubitol – aerozol



Balsamy przyspieszające ziarninowanie i

Balsamy przyspieszające ziarninowanie i

epitalizację

epitalizację

alantoina, maść tranowa, echinacynowa,

alantoina, maść tranowa, echinacynowa,

rywanolowa, maść Bepanthen

rywanolowa, maść Bepanthen

Opatrunki „tradycyjne”

Opatrunki „tradycyjne”

BŁONY PÓŁPRZEPUSZCZALNE

BŁONY PÓŁPRZEPUSZCZALNE

Właściwości

Właściwości

:

:

1. cienkie, elastyczne i przeźroczyste błony

1. cienkie, elastyczne i przeźroczyste błony

poliuretanowe,

poliuretanowe,

2. pozwalają na parowanie z powierzchni rany,

2. pozwalają na parowanie z powierzchni rany,

3. wodo- i bakterioochronne

3. wodo- i bakterioochronne

4. chronią przed mechanicznym podrażnieniem

4. chronią przed mechanicznym podrażnieniem

5. doskonałe dopasowanie do kształtu ciała

5. doskonałe dopasowanie do kształtu ciała

6. nie wymagają częstej zmiany (7 – 14 dni)

6. nie wymagają częstej zmiany (7 – 14 dni)

Zastosowanie

Zastosowanie

:

:

odleżyny I i II

odleżyny I i II º

opatrunki pomocnicze w głębokich ranach

opatrunki pomocnicze w głębokich ranach

Przykładowe modele

Przykładowe modele

:

:

Opsite, Tegaderm, Bioclusive,

Opsite, Tegaderm, Bioclusive,

Hydrofilm

Hydrofilm

Opatrunki „aktywne”

Opatrunki „aktywne”



Hydrokoloidy

Hydrokoloidy



Hydrożele

Hydrożele



Opatrunki aktywowane płynem

Opatrunki aktywowane płynem

Ringera

Ringera

HYDROKOLOIDY

HYDROKOLOIDY

Właściwości

Właściwości:

1. zapewniają wilgotne środowisko – lekko
kwaśny odczyn
2. nie przyklejają się do rany;
3. aktywność fibrynolityczna, naczyniotwórcza
i

oczyszczająca

4. łagodzenie bólu / PgE2/

Zastosowanie:

plastry, pasta / II, III, IVº /

Przykładowe modele: Granuflex, Hydrocoll,

Comfeel

HYDROŻELE

HYDROŻELE

Właściwości

:

1. zawierają ok. 95% wody,

2. utrzymują wysoką wilgotność rany,
3. pobudzają proces ziarninowania
4. dobre właściwości oczyszczające

(uwodnienie tk.

martwiczej)

Zastosowanie

Zastosowanie:

płytki - odleżyny II, III, IV º
żele - jamy odleżynowe czyste lub wypełnione
martwicą

Rodzaje: IntraSite-Gel, Aqua-gel, Nu-gel, Hydrosorb

OPATRUNKI

OPATRUNKI

ABSORBCYJNE

ABSORBCYJNE

OPATRUNKI ALGININOWE

OPATRUNKI ALGININOWE

Właściwości

Właściwości:

1. zbudowane z naturalnych

polisacharydów,

otrzymywanych z glonów

morskich

2. mają duże właściwości pochłaniające

– pod wpływem

wysięku tworzą żel

3. utrzymują środowisko wilgotne
4. Pobudzają wzrost fibroblastów,

przyspieszają

procesy krzepnięcia

Zastosowanie

Zastosowanie:

płytki – czyste, wydzielające odleżyny

II, III i IVº

sznur – głębokie jamy odleżynowe

Rodzaje

Rodzaje: Kaltostat, Sorbalgon, Tegagel



POSTĘPOWANIE BĘDZIE

POSTĘPOWANIE BĘDZIE

UZALEŻNIONE OD ETAPU

UZALEŻNIONE OD ETAPU

GOJENIA SIĘ RANY

GOJENIA SIĘ RANY

Etapy gojenia

Etapy gojenia



Wysięk

Wysięk



procesy fagocytozy, uwalniane

procesy fagocytozy, uwalniane

enzymy powodują oczyszczenie rany i

enzymy powodują oczyszczenie rany i

usuwanie zniszczonych tkanek

usuwanie zniszczonych tkanek



Ziarninowanie

Ziarninowanie



wzrost komórek makrofagów i

wzrost komórek makrofagów i

fibroblastów, ilość wysięku zmniejsza

fibroblastów, ilość wysięku zmniejsza

się, powstaje nowa tkanka – ziarnina

się, powstaje nowa tkanka – ziarnina



Naskórkowanie

Naskórkowanie



migrujące z brzegów rany komórki

migrujące z brzegów rany komórki

naskórka pokrywają ziarninę

naskórka pokrywają ziarninę

Schemat postępowania leczniczego

Schemat postępowania leczniczego

ETAP

ETAP

GOJENIA

GOJENIA

CHARAKTE

CHARAKTE

R ZMIAN

R ZMIAN

WYSIĘ

WYSIĘ

K

K

ZADANIE

ZADANIE

POSTĘPOWANIE

POSTĘPOWANIE

Faza

Faza

zapalna

zapalna

Martwic

Martwic

a

a

sucha

sucha

mały

mały

brak

brak

Rozpuścić

Rozpuścić

nekrozę

nekrozę

Oczyścić ranę

Oczyścić ranę

oczyszczenie chirurg.,

oczyszczenie chirurg.,

enzymatyczne, hydrożele,

enzymatyczne, hydrożele,

hydrokoloid pasta+ płytka,

hydrokoloid pasta+ płytka,

opatrunki złożone,

opatrunki złożone,

alginian+streptokinaza

alginian+streptokinaza

Martwica
rozpływna

Rana z
wysiękiem

obfity

obfity

Oczyścić ranę

Oczyścić ranę

Odprowadzenie

Odprowadzenie

nadmiaru

nadmiaru

wysięku

wysięku

hydrokoloidy, alginiany

hydrokoloidy, alginiany

opatrunki poliuretanowe (allevyn

opatrunki poliuretanowe (allevyn

cavity) alginiany (sznur), złożone,

cavity) alginiany (sznur), złożone,

hydrokoloidy płytka lub pasta

hydrokoloidy płytka lub pasta

Faza

Faza

prolifer

prolifer

acji

acji

Rana z
wysiękiem

Ziarnino-
wanie

obfity

obfity

średni

średni

mały

mały

Pobudzenie

Pobudzenie

rozwoju naczyń

rozwoju naczyń

włosowatych

włosowatych

+

+

odprowadzenie

odprowadzenie

nadmiaru

nadmiaru

wysięku

wysięku

ochrona

ochrona

ziarniny

ziarniny

opatrunki poliuretanowe, alginiany,

opatrunki poliuretanowe, alginiany,

opatrunki złożone, hydrokoloidy

opatrunki złożone, hydrokoloidy

hydrożele, hydrokoloidy, opatrunki

hydrożele, hydrokoloidy, opatrunki

złożone

złożone

Naskórko
-
wanie

Rana
częściowo
pokryta
naskórkie
m

mały

mały

brak

brak

pobudzenie

pobudzenie

epitalizacji

epitalizacji

+ ochrona

+ ochrona

tworzącego się

tworzącego się

naskórka

naskórka

hydrokoloid super cienki,

hydrokoloid super cienki,

hydrożele,

hydrożele,

błony półprzepuszczalne

błony półprzepuszczalne

Metody alternatywne...

Metody alternatywne...



Stymulacja elektryczna

Stymulacja elektryczna

/Dermapuls/ -

/Dermapuls/ -

fibroblastów

fibroblastów



Komory hiperbaryczne

Komory hiperbaryczne

/ produkcji kolagenu/

/ produkcji kolagenu/



Przeszczepy skórno-mięśniowe

Przeszczepy skórno-mięśniowe



Egzogenne czynniki wzrostu

Egzogenne czynniki wzrostu

/fibroblastów,

/fibroblastów,

płytkowy/

płytkowy/



Inne metody eksperymentalne

Inne metody eksperymentalne



Ultradźwięki

Ultradźwięki



Światło

Światło



Miejscowe stosowanie: cukru, miodu, witamin,

Miejscowe stosowanie: cukru, miodu, witamin,

cynku, magnezu, aluminium, złota, żelu z aloesu,

cynku, magnezu, aluminium, złota, żelu z aloesu,

ekstraktu z drożdży, insuliny

ekstraktu z drożdży, insuliny