Wprowadzenie do

Wprowadzenie do

Psychologii

Psychologii

Myślenie

mgr Stefan Kwiatkowski

Myślenie

Myślenie

Myślenie – łańcuch operacji umysłowych, za pomocą których

przetwarzamy

informacje

zakodowane

w

spostrzeżeniach,

wyobrażeniach i pojęciach.



operacje umysłowe biorące udział w myśleniu nie są bezpośrednio
obserwowalne



obejmuje tak różnorodne procesy, jak: planowanie, przewidywanie,
projektowanie, odkrywanie, ocenianie, rozumienie czy wnioskowanie



dzięki myśleniu człowiek lepiej poznaje rzeczywistość, tworzy plany i
projekty, dokonuje odkryć, formułuje oceny i wnioski



wytwory myślenia to m.in.: nauka, technika, literatura, muzyka

Czym się różni myślenie od spostrzegania i pamięci?
Spostrzeganie

–

polega

na

recepcji

(odbiorze)

informacji

dopływających ze świata zewnętrznego

Pamięć – umożliwia przechowywanie i reprodukcję tych informacji
Myślenie – umożliwia przetwarzanie tych informacji

Informacje jako materiał

Informacje jako materiał

myślenia

myślenia

W strukturze czynności myślenia można wyróżnić trzy elementarne

składniki:

1.

Informacje o świecie, które są materiałem myślenia (tym, co jest
przetwarzane w myśleniu) – informacje te mogą być zakodowane w
spostrzeżeniach, wyobrażeniach (odtwórczych [dotyczą rzeczy już
uprzednio spostrzeganych] i wytwórczych [obrazy przedmiotów i zjawisk
nie spostrzeganych uprzednio, np. pegaz]) lub w pojęciach (matrycowych i
naturalnych)

2.

Operacje – elementarne transformacje umysłowe, za pomocą których
przetwarzamy materiał myślenia. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje
operacji:



Analiza – polega na myślowym podziale całości na części lub na
wyodrębnieniu cech przedmiotów i zjawisk (np. rozłożenie maszyny na
części)



Synteza – łączenie w myśli różnych części w nowe całości (np. łączenie
wyobrażeń różnych organizmów żywych w takie istoty jak pegaz czy
centaur)

3.

Reguły (metody, taktyki, strategie) – to, co wpływa na uporządkowanie
kolejnych operacji; dzięki regułom łańcuch operacji ma prawidłowy
charakter. Reguły te to algorytmy i heurystyki

Myślenie

Myślenie

Mózg człowieka (a co za tym idzie również jego zdolności poznawcze)

jest lepiej rozwinięty niż u jakiegokolwiek zwierzęcia. Przewaga ta
jest szczególnie widoczna w wypadku tworzenia pojęć, które jest
zarówno elementem rozwoju mowy, jak i procesów rozwiązywania
problemów.



dopiero gdy człowiek rozumie dane pojęcie, może przyswoić
wiedzę, uporządkować ją i przy użyciu reprezentacji poznawczych
rozwiązywać złożone problemy



istoty żywe mają szansę na rozwiązanie problemu tylko wtedy, gdy
dysponują istotnymi dla jego zrozumienia pojęciami

Pojęcia to tzw. „cegiełki myślenia” – pozwalają nam organizować

naszą wiedzę w sposób systematyczny. Nigdy nie możemy ich
obserwować bezpośrednio.

Powstawanie i zastosowanie

Powstawanie i zastosowanie

pojęć

pojęć

Wyróżniamy:

1.

Pojęcia matrycowe – są dobrze określone. Dominują w nauce, a
szczególnie w matematyce, fizyce i biologii. Można je zdefiniować
jako poznawczą reprezentację skończonej liczby wspólnych cech,
które w jednakowym stopniu przysługują wszystkim desygnatom
(egzemplarzom) danej klasy.



np. pojęcie „trójkąt” stanowi koniunkcję następujących właściwości:
figura płaska, zamknięta, o bokach prostych i o trzech kątach.

2.

Pojęcia naturalne – dominują w życiu potocznym człowieka. Są one
mniej określone i mniej jednoznaczne (niż pojęcia matrycowe).
Definiuje się je jako reprezentację poznawczą, odzwierciedlającą
zespół wspólnych cech, które w różnym stopniu przysługują
desygnatom (egzemplarzom) danej klasy.



można zatem mówić o typowych i nietypowych (mniej typowych)
egzemplarzach pojęcia



np. badania (Rosch) wykazały, że dla większości ludzi drozd jest o
wiele bardziej typowym egzemplarzem pojęcia „ptak” niż struś czy
kura

Powstawanie i zastosowanie

Powstawanie i zastosowanie

pojęć

pojęć

Człowiek musi porządkować wydarzenia, zjawiska i obiekty ze swojego

otoczenia w kategorie po to, by poradzić sobie z ich ogromną
różnorodnością (nie ma przedmiotów identycznych, a przecież nie
jesteśmy w stanie reagować na każdą rzecz w zupełnie inny sposób).



w każdej kategorii ujmowane są obiekty i zjawiska, które mają
przynajmniej jedną, ale przeważnie więcej wspólnych cech



niekiedy trafne i jednoznaczne przyporządkowanie zjawisk
naturalnych do określonej kategorii może przysparzać trudności



Przykład: porządkowanie figur geometrycznych



figury można sortować na różne sposoby, opierając się na różnych
ich cechach np. okrągły vs kanciasty, duży vs mały, czerwony vs
zielony



każda cecha tworzy kategorię, do której należy przyporządkować
wszystkie figury charakteryzujące się ustaloną, zdefiniowaną cechą



oczywiście daną kategorię można zdefiniować przez więcej, niż tylko
jedną cechę (np. figury, które są jednocześnie kanciaste i duże –
duże trójkąty, duże romby itp.)

Powstawanie i zastosowanie

Powstawanie i zastosowanie

pojęć

pojęć

Pojęcia to też kategorie! (przypomnienie)
Zakłada się, że u człowieka utworzenie pojęcia następuje wtedy, gdy

zareaguje on na wspólne (tzn. tworzące kategorię) cechy zjawisk,
różniących się poza tym od siebie.



np. kategorię przedmiotów służących do siedzenia człowiek
nazywa „krzesłami”



ALE! tzw. „krzesła” mogą być bardzo różnorodne i wskazanie ich
cechy wspólnej może okazać się bardzo trudne

Powstawanie i zastosowanie

Powstawanie i zastosowanie

pojęć

pojęć

Powstawanie i zastosowanie

Powstawanie i zastosowanie

pojęć

pojęć

Porządkowanie pojęć poprzez porównanie z przykładami typowymi
Mając na uwadze trudności w znalezieniu jednoznacznie wspólnych cech

przy klasyfikowaniu zdarzeń dnia codziennego Eleonore Rosch zaczęła

prowadzić badania nad nowymi możliwościami ich porządkowania.



Niektóre kategorie są bardzo nieostre:



Czy kura to ptak?



Czy pomidor to owoc, czy warzywo?



Kiedy ludzie byli proszeni o podanie przykładu owocu, odpowiedzi

„pomarańcza” czy „jabłko” udzielali o wiele częściej niż „pomidor” czy

„melon”



Podczas procesu tworzenia pojęcia powstają tzw. prototypy (typowe

przykłady) – najbardziej typowi reprezentanci danej kategorii (np. dla

kategorii „ptak” prototypem będzie „wróbel” czy „rudzik”, a nie „struś”

czy „kiwi”)



Podczas uczenia się nie zwracamy jednakowej uwagi na wszystkie

występujące cechy – największą uwagę zwracamy na takie cechy, które

występują częściej i mogą służyć odróżnieniu od innych zjawisk (np.

„ptak” ma pióra i umie latać)

Który z tych ptaków jest najbardziej

Który z tych ptaków jest najbardziej

typowy?

typowy?

Powstawanie i zastosowanie

Powstawanie i zastosowanie

pojęć

pojęć

Wartość informacyjna pojęć
„Widzisz pod powierzchnią wody ciemny, duży kształt, który płynie w

Twoją stronę. Po chwili zauważasz charakterystyczną trójkątną
płetwę grzbietową i już wiesz, że to rekin.”

Co robisz?

a)

Czekasz aż podpłynie bliżej – może okaże się przyjaźnie nastawiony

b)

Uciekasz

c)

Wołasz swoich znajomych, żeby podpłynęli bliżej

d)

Ignorujesz go

Po sklasyfikowaniu tego, co zostało odebrane jako przykład

znanego pojęcia, udostępnione zostają dalsze informacje.
Jest to możliwe, ponieważ zachowane w pamięci pojęcia są ze
sobą wzajemnie powiązane.

Powstawanie i zastosowanie

Powstawanie i zastosowanie

pojęć

pojęć

Collins i Quillian badali związki pomiędzy przechowywanymi w

pamięci pojęciami reprezentującymi zjawiska i przedmioty.

Na

podstawie

swoich

eksperymentów

(m.in.

stwierdzanie

prawidłowości i nieprawidłowości twierdzeń z zakresu wiedzy
ogólnej, np. „Czy ryba oddycha?”) stworzyli hierarchię
uwzględniającą nie tylko cechy charakterystyczne pojęć, ale
również ich wzajemne powiązania (relacje nadrzędności i
podrzędności).



hierarchia ta umożliwia człowiekowi odkrywanie cech jakiegoś
pojęcia, które wcale nie są z nim bezpośrednio związane – dzięki
temu wiemy więcej o danym zjawisku czy przedmiocie, niż
umożliwia to spostrzeganie w konkretnej sytuacji (np. widzimy
rekina i wiemy, że powinniśmy zacząć uciekać)

Powstawanie i zastosowanie

Powstawanie i zastosowanie

pojęć

pojęć

Pojęcie własnej osoby –

Pojęcie własnej osoby –

Pojęcie JA

Pojęcie JA

Pojęcie JA – zawartość naszego JA, to znaczy spostrzegane przez nas

własne myśli, przekonania i cechy osobowości



inaczej mówiąc jest to pojęcie o sobie samym



pojęcie JA wyłania się u dziecka w wieku mniej więcej dwóch lat



człowiek ma tyle społecznych JA, ile jest jednostek, które go
rozpoznają i które noszą w swoich umysłach jakiś jego obraz



cechy, które sobie przypisujemy są względnie trwałe – dzięki temu
zachowujemy jedność własnego JA



Pojęcie JA (pojęcie własnej osoby) ma decydujący wpływ na
zachowanie



np. jeśli w pojęciu JA jakiejś osoby znajduje się określenie „niezdolny”,
to osoba ta będzie unikała sytuacji, które stawiają przed nią
podwyższone wymagania; jeśli taka osoba osiągnie sukces to będzie
bardziej skłonna przypisać go szczęściu niż swym umiejętnościom czy
wiedzy



jedność własnego JA może zostać zagubiona w wyniku zaburzeń
osobowości



„Trzy twarze Ewy”

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

Sytuacja problemowa – sytuacja, w której danej osobie mimo

widocznych starań nie udaje się osiągnąć określonego celu



zarówno szympansy Kohlera, jak i koty Thorndike’a były
postawione w sytuacji problemowej



Proces rozwiązywania problemów można podzielić na etapy, ale
będzie w tym coś sztucznego, ponieważ te etapy są w
rzeczywistości ze sobą ściśle powiązane. Przejście do następnego
etapu wcale nie oznacza, że napotkawszy jakieś trudności nie
wrócimy do etapu poprzedniego, żeby ponownie przemyśleć
sprawę.

Przykład: Problem producentów chipsów – po otwarciu opakowania

okazywało się, że chipsy są pokruszone a więc cel, jakim było
dostarczenie konsumentom towaru bez zarzutu, nie mógł zostać
uznany za osiągnięty.

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

Na początku każdej sytuacji problemowej należy zadać sobie

dwa kluczowe pytania:

1.

Co jest? (jaka jest sytuacja) – np. klienci są niezadowoleni, bo
chipsy docierają do nich pokruszone

2.

Co należy osiągnąć? (jaki jest cel) – np. sprawić, by klienci byli
zadowoleni z towaru

Jest to tzw. analiza sytuacji i celu.

To, czy człowiek zrozumie sytuacje problemową zależy, szczególnie w

wypadku problemów złożonych, przede wszystkim od tego, na co
zwróci uwagę (procesy uwagi są selektywne – nie obejmują
wszystkiego). Dlatego niezmiernie ważne jest to, które z
rozmaitych

aspektów

sytuacji

problemowej

wydadzą

się

poszukującemu istotne (np. w przypadku pokruszonych chipsów
ważniejsza jest ich „łamliwość” niż ich kolor).

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

Kiedy sytuacja problemowa zostanie już właściwie zrozumiana, można

przystąpić do szukania sposobów jej rozwiązania.



należy wystrzegać się błędu, polegającego na przystąpieniu do
szukania rozwiązań bez właściwego zrozumienia problemu



im więcej starań doprowadzających do zrozumienia problemu, tym
szybciej przebiegają kolejne etapy procesu jego rozwiązywania



np. eksperci (osoby doświadczone w danej dziedzinie) nie spieszą
się ze zrozumieniem problemu, a ich uwagę przykuwają sprawy
zasadnicze, natomiast nowicjusze poświęcają zrozumieniu mniej
czasu, koncentrując się przy tym na cechach powierzchownych –
Komu udaje się wcześniej stworzyć właściwą reprezentacje
problemu?

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

Poszukiwanie możliwych rozwiązań



Przykład: Problem pociągu i ptaka

Wyróżniamy dwie reguły sterujące czynnościami umysłowymi człowieka:

1.

Reguły algorytmiczne



Algorytm – to niezawodny przepis, który określa, jaki skończony ciąg

operacji należy wykonać kolejno, aby rozwiązać wszystkie zadania danej

klasy



Algorytmy mają trzy cechy:



są niezawodne – gwarantują rozwiązanie każdego zadania danej klasy



są dobrze określone – wskazują jednoznacznie jaki skończony łańcuch

operacji należy wykonać w danym zadaniu



są przepisami masowymi – za ich pomocą rozwiązujemy nie jedno, lecz

całą klasę zadań



algorytmami są m.in. wzory matematyczne, czy przepisy kulinarne – mówią

nam jasno co i w jakiej kolejności powinniśmy zrobić, aby osiągnąć cel



podstawową wadą algorytmów jest to, że są one czasochłonne i wymagają

wysiłku



Przykład: Gdybyśmy mieli znaleźć wyraz, który można ułożyć z liter

BDEEEERB, to sprawdzając wszystkie możliwe kombinacje (zgodnie z

algorytmem) stracilibyśmy mnóstwo czasu

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

2.

Reguły heurystyczne



Heurystyki – zawodne zasady, reguły, taktyki i intuicje, które nie
gwarantują rozwiązania danego zadania, oszczędzają czas i wysiłek,
wykorzystując jednocześnie doświadczenie jednostki



są często stosowane w sytuacjach problemowych, dla których nie
istnieje tylko jedno rozwiązanie (np. „Jak dojadę do pracy, jeśli padł
mi samochód?” – rozwiązań jest wiele) – w takich sytuacjach wybiera
się, jeśli to możliwe, przede wszystkim takie metody postępowania,
które sprawdziły się w przeszłości, z nadzieją, że i tym razem
doprowadzą do prawidłowego i stosunkowo szybkiego rozwiązania
problemu (np. „Ostatnim razem kiedy zepsuł mi się samochód
pojechałem tramwajem i udało mi się zdążyć na czas.”)



Heurystyki mają trzy cechy:



są zawodne – nie gwarantują, że problem zostanie rozwiązany;
istnieje jednak podział na heurystyki słabe i mocne



są mniej określone niż algorytmy – nie zawsze wskazują dokładnie,
jaki łańcuch operacji należy wykonać (swoboda w kolejności operacji)



są bądź ogólne (można je stosować do większości zadań) bądź
szczegółowe (są adekwatne tylko w określonych zadaniach, np.
reguły szachowe)

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów



Przykład heurystyki: „Gdy wybrany kierunek poszukiwań
rozwiązania okaże się bezowocny, porzuć go bez żalu.”



Przykład heurystyki: tzw. analiza środka i celu – stosując tę
heurystykę na każdym etapie procesu rozwiązywania problemu,
szuka się środków, które mogłyby skrócić odległość pomiędzy
istniejącą sytuacją a pożądanym celem



Przykład heurystyki: Wykorzystanie możliwości porównania
reprezentacji obrazowych – tę metodę wykorzystał producent
chipsów (zwrócenie uwagi na podobieństwo kształtu i wielkości
chipsów i liści drzew)

Badania wykazują, że myślenie jest czynnością heurystyczną – jest

sterowane przez heurystyki.

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

Ocena możliwych rozwiązań
Kiedy znajdziemy rozwiązanie problemu, musi ono zostać ocenione,

pod kątem tego, czy rzeczywiście nadaje się do rozstrzygnięcia
danej sytuacji problemowej.



w niektórych sytuacjach można łatwo określić, czy rozwiązanie jest
właściwe



jednakże w wypadku zadań, które wymagają wielu twórczych
rozwiązań, dokonanie ich oceny może wymagać nawet większej
ilości czasu i wysiłku niż ich znalezienie

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

Czy wcześniejsze doświadczenia mogą nam utrudnić poszukiwanie

rozwiązania?

Badania wykazują, że szanse rozwiązania problemu się zwiększają, jeśli ma

się doświadczenia dotyczące podobnych problemów. Ale w określonych
okolicznościach wystąpić może także skutek odwrotny.

1.

Fiksacja funkcjonalna – zjawisko, które polega na tym, że specyficzna
funkcja przedmiotu utrudnia zastosowanie go w nowy sposób (dany
przedmiot jest zbyt silnie związany z określoną, przypisaną mu funkcją).
Występowanie tego zjawiska zawęża nasze spojrzenie na problem.



np. mało kto wpada na to, że nożem do smarowania pieczywa można
odkręcić/przykręcić wiele rodzajów śrub lub na to, że … kosz na śmieci
może zastąpić kojec



Eksperyment Karla Dunckera (psycholog postaci)



Na uczestników doświadczenia czekały na stole następujące
przedmioty: świeczka, pudełko pinezek i pudełko zapałek. Zadania
polegało na pionowym przymocowaniu świeczki do ściany, tak by po
zapaleniu nie kapał z niej wosk.

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów



Osoby badane w eksperymencie Duckera miały duży problem z
rozwiązaniem tego zadania, ponieważ pudełko było dla nich przede
wszystkim pojemnikiem na przedmioty a nie półką.



Inna wersja eksperymentu wykazała, że kiedy osoby badane
znajdowały na stole pinezki leżące luzem i puste pudełko, łatwiej
było im wpaść na właściwe rozwiązanie.



Wniosek: Gdy w danej sytuacji problemowej wiąże się przedmiot z
określoną funkcją, to znaczy ma się trudności z innym niż znane
spostrzeganiem przedmiotów, należy zrobić sobie przerwę lub
„przespać sprawę”. Wiele istotnych odkryć i wynalazków dokonano
nie w fazie najwyższej koncentracji, lecz właśnie w fazie
odprężenia (spacer, film, a nawet sen).

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

2. Błędne nastawienie – rozwiązując problem człowiek nastawia się

na określony kierunek poszukiwań. Nastawienia te, wytworzone w
toku uczenia się, są dość sztywne i ciężko jest je zmienić. Wybór
błędnego

nastawienia

jest

najważniejsza

przeszkodą

w

racjonalnym rozwiązywaniu problemów.



błędne nastawienie można porównać do popadnięcia w rutynę,
która trzyma człowieka przy dotychczas praktykowanych
metodach, nawet jeśli oznaczają one nadkładanie drogi



Eksperyment Abrahama Luchinsa



Osobom biorącym udział w tym eksperymencie rozdano po kilka
naczyń o różnej pojemności, z poleceniem odmierzenia określonej
ilości wody

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

problemów

problemów



Wszystkie zadania można rozwiązać przy pomocy wzoru B – A – 2C,
ale w przypadku zadań 6 i 7 łatwiej będzie zastosować
odpowiednie wzory A – C (6)

A + C (7).



Luchins wykazał, że ludzie w różnym wieku i o różnym poziomie
inteligencji są „ślepi” na takie proste rozwiązania i – p ile przedtem
zajmowali się zdaniami 1-5 – wolą metody bardziej skomplikowane
(które w przeszłości doprowadziły ich do sukcesu).



Można zapobiec błędnemu nastawieniu, zmieniając rodzaj ćwiczeń,
tzn. wybierając ćwiczenia możliwie najbardziej urozmaicone.

Wnioski:
Zależność od funkcji oraz nastawienie to bez wątpienia

korzystne zjawiska przy rozwiązywaniu wielu codziennych
zadań, ale z drugiej strony przeszkadzają one oryginalnym i
twórczym pomysłom.

Metody badania myślenia

Metody badania myślenia

1.

Metody eksperymentalne



myślenie jest czynnością umysłową, której nie możemy
zaobserwować

bezpośrednio,

ale

dzięki

opracowaniu

odpowiednich sytuacji eksperymentalnych, psycholog zdobywa
wiele cennych informacji o przebiegu czynności myślenia, o jej
fazach itp.



szczególną wartość eksperymentalną mają zadania wielofazowe,
które wymagają aktywności zewnętrznej, polegającej na stawianiu
pytań, wykonywaniu różnorodnych prób itp. Jednym z nich jest gra
„Dwadzieścia pytań” – w dwudziestu pytaniach badany ma wykryć
jakieś pojęcie, a na podstawie kolejności i rodzaju stawianych
pytań oraz wykonywanych prób psycholog może określić fazy
procesu myślenia, może poznać hipotezy, jakie człowiek formułuje
w toku czynności myślenia itp.



Technika głośnego myślenia – w czasie rozwiązywania zadania
badany opisuje głośno przebieg czynności myślenia



łamigłówka z zapałkami – jak z 6 zapałek ułożyć 4 trójkąty
równoboczne o boku długości zapałki?

Metody badania myślenia

Metody badania myślenia

2. Modelowanie myślenia



konstruowanie modeli cybernetycznych bądź matematycznych, i
badanie, w jakim stopniu opisują one formalną strukturę czynności
myślenia



psychologowie konstruują programy komputerowe, które symulują
(odtwarzają) rzeczywiste myślenie człowieka

3. Badania historyczne i kulturowe



badanie

zależności

istniejących

pomiędzy

osiągnięciami

naukowymi i artystycznymi w danej epoce a warunkami
zewnętrznymi oraz osobowością twórcy

Dwa rodzaje myślenia

Dwa rodzaje myślenia

1.

Myślenie sensoryczno-motoryczne (konkretne) – w tym
rodzaju myślenia zasadniczą rolę spełniają spostrzeżenia, które
dostarczają informacji o aktualnej sytuacji. Aby dokładniej poznać
tę sytuację, człowiek wykonuje czynności eksploracyjne, a więc
zbliża się do przedmiotów, próbuje nimi manipulować. Dzięki
procesom motorycznym poznaje on lepiej sytuacje problemową.



ten typ myślenia dominuje u zwierząt i małych dzieci



dzięki temu typowi myślenia ludzie dorośli rozwiązują zadania
praktyczne, jakie występują w pracy robotnika budowlanego czy
gospodyni domowej

2.

Myślenie abstrakcyjno-pojęciowe (pojęciowe) – w toku tego
myślenia człowiek operuje pojęciami, które często są bardzo
abstrakcyjne. W początkowych fazach tego rodzaju myślenia
znaczną rolę mogą odgrywać wyobrażenia.



człowiek dorosły myśli przede wszystkim za pomocą pojęć

Myślenie

Myślenie

Podziału myślenia można też dokonać na podstawie wyniku czynności

myślenia:

1.

Myślenie reproduktywne – polega na zastosowaniu uprzednio zdobytej
wiedzy w nowych zadaniach, na wykorzystaniu poznanych metod
rozwiązywania zadań i problemów w nowych warunkach.



np. zastosowanie wzoru matematycznego do rozwiązania zadania,
przetłumaczenie tekstu z obcego języka



nazywane jest myśleniem typu S (ponieważ polega na wykonywaniu
znanych reakcji w nieznanych sytuacjach bodźcowych)

2.

Myślenie produktywne – polega na tworzeniu informacji zupełnie
nowych dla podmiotu. Wynik tego myślenia wzbogaca wiedzę człowieka o
nieznane dotychczas treści. W ramach tego rodzaju myślenia wyróżniamy:



Myślenie twórcze – wynik myślenia jest nowy nie tylko dla podmiotu, ale
jest też obiektywnie nowy – wzbogaca dotychczasową wiedzę
nagromadzoną przez pokolenia (np. napisanie oryginalnej powieści,
znalezienie lekarstwa na raka)



Myślenie nietwórcze – wynik działania jest nowy dla podmiotu, ale jest
już znany innym ludziom (np. samodzielne wykrycie prawa Archimedesa,
które jest już powszechnie znane)