Miejsce podsektora samorządowego i

ubezpieczeń społecznych w systemie

finansów publicznych

Wykład 5.

Przesłanki decentralizacji finansów

publicznych

 zasięg lokalny (regionalny) usług publicznych

i społecznych

 zróżnicowanie przestrzenne

 efektywność zarządzania środkami publicznymi

 procesy globalizacji

 skuteczna kontrola społeczna

 aktywność wspólnot lokalnych i regionalnych

Argumenty na rzecz centralizacji

finansów publicznych

 jednolitość finansowania usług

publicznych

 jednolitość polityki w zakresie np. danin

publicznych

 konieczność finansowania zadań

publicznych o charakterze
ogólnokrajowym

Kryteria klasyfikacji modeli finansów

samorządu terytorialnego



forma państwa



państwa federalne (np. Niemcy, Belgia, Austria)



państwa unitarne



struktura podziału terytorialnego kraju

(jedno-, dwu- i trójszczeblowa organizacja samorządu terytorialnego)



jednoszczeblowa, np. Finlandia, Luksemburg



dwuszczeblowa, np. Dania, Irlandia



trójszczeblowa, np. Francja, Włochy, Grecja, Hiszpania



zakres decentralizacji

(wydatki samorządu terytorialnego do PKB i wydatków publicznych)



jakość decentralizacji

(udział podatków w dochodach JST)

Modele finansów

samorządu terytorialnego



model skandynawski

(podatki samorządowe stanowią 10-20% PKB i 20-50%

dochodów podatkowych)



model łaciński

(podatki samorządowe stanowią 4-6% PKB i 20% dochodów

podatkowych)



model hanowerski

(podatki samorządowe stanowią 2-3% PKB i 5-8% dochodów

podatkowych)

Modele finansów

samorządu terytorialnego - cd.

Podatki

Transfery

Opłaty

Model skandynawski

Szwecja

56

10

18

Dania

52

25

22

Finlandia

40

28

24

Model łaciński

Włochy

55

18

16

Francja

40

31

8

Hiszpania

30

27

16

Model hanowerski

Wielka Brytania

13

61

20

Holandia

7

73

2

Polska

13

69

9

Ewolucja finansów samorządu

terytorialnego

w Polsce

lata 1918—1939

•

niespójność (samorząd województwa istniał wyłącznie

w Poznańskiem i na Pomorzu i szczególny status woj.

śląskiego)

•

brak stabilności systemu finansów samorządu

terytorialnego

•

brak wyraźnego rozdziału źródeł dochodów państwa i

samorządu terytorialnego (dodatki, udziały)

•

prawo budżetowe samorządu terytorialnego

•

brak finansowego systemu wyrównawczego

•

powołanie Komunalnego Funduszu Pożyczkowo-

Zapomogowego (1927 r.)

Lata 1944–1950

 utworzenie Samorządowego Funduszu Wyrównawczego

(1948 r.)

 reforma dochodów samorządu terytorialnego
 przemiany polityczne

lata 1990–

2005

 finanse gmin
 reforma administracyjna 1998 i jej konsekwencje
 recentralizacja finansów publicznych (2000–2002)
 próby decentralizacji (

od 2004 roku

)

Ewolucja finansów

samorządu terytorialnego w Polsce – cd.

Cechy finansów

samorządu terytorialnego

 podmiot (koncepcje: naturalna, funkcjonalna)

 zasięg terytorialny

 metody gromadzenia dochodów

 kontrola i nadzór gospodarki finansowej jednostek

samorządu terytorialnego

 wydatkowanie środków publicznych związane z

funkcjonowaniem lokalnych i regionalnych usług
publicznych

Zasady organizacji

finansów samorządu terytorialnego

 subsydiarności
 adekwatności
 władztwa podatkowego JST w granicach ustaw
 zróżnicowania i elastyczności finansowania JST
 solidarności
 konsultacji
 ograniczonego stosowania dotacji celowych
 dostępu JST do rynku kapitałowego

Podsektor Ubezpieczeń Społecznych



ZUS



osoba prawna, dysponent środków funduszów ubezpieczeń
społecznych



przychody – odpisy funduszy (ustalenia coroczne ustawy
budżetowej)



Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
(nie ma osobowości prawnej)



Fundusz Rezerwy Demograficznej



Fundusz Emerytalno – Rentowy KRUS



Fundusz Prewencji i Rehabilitacji

Podsektor Ubezpieczeń Społecznych –

cd.



Przychody FUS:



składki nie podlegające przekazaniu na rzecz
otwartych funduszy emerytalnych



wpłaty z budżetu państwa na świadczenia, których
wypłaty zlecono ZUS



oprocentowanie rachunków i lokat



odsetki



dotacje z budżetu państwa



kredyty

Podsektor Ubezpieczeń Społecznych –

cd.



Fundusze w ramach FUS



emerytalny



rentowy



chorobowy



wypadkowy



rezerwowy

Podsektor Ubezpieczeń Społecznych –

cd.



Fundusz Rezerwy Demograficznej



środki wyłącznie na uzupełnienie niedoboru funduszu
emerytalnego z przyczyn demograficznych (środki na
rachunku funduszu emerytalnego w dniu 31.12
pomniejszone o kwotę wypłat świadczeń przypadających
na styczeń kolejnego roku)



gospodarka finansowa FRD

Podsektor Ubezpieczeń Społecznych - cd.



Fundusz Emerytalno-Rentowy KRUS –
ubezpieczenie społeczne rolników



przychody



dotacje budżetu państwa – udział ok. 81%



składki na ubezpieczenia emerytalno-

rentowe (finansują

8% wypłaconych rent i emerytur)

Budżet ogólny wspólnot Europejskich

Pojęcie



ujęcie materialne



roczny plan finansowy wspólnot



ujęcie podmiotowe



obejmuje dochody ogółem oraz dochody i wydatki:



Parlamentu Europejskiego



Rady



Komisji (95% wydatków WE)



Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości



Europejskiego Komitetu Ekonomiczno – Społecznego



Komitetu Regionalnego



Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich

Klasyfikacja dochodów budżetu ogólnego

Wspólnot Europejskich



dochody według kraju ich pochodzenia

(problem płatnika netto)



dochody według rodzajów dochodów

(środki własne UE)



udział we wpływach z ceł, opłat rolnych i cukrowych



środki obliczone na podstawie podatku VAT



środki obliczone na podstawie rocznego PKB