 | Pobierz cały dokument Rozmiar 183 KB |
Wstęp do
psychologii
społecznej
Metody badania
psychologii społecznej
Psychologia społeczna
• Psychologia społeczna – nauka empiryczna;
dział psychologii, którego przedmiotem jest
wpływ społeczny = mechanizmy na mocy
których to, co
robią
,
czują
lub
myślą
jedni
ludzie wpływa na to, co
robią
,
czują
lub
myślą
inni ludzie.
• Nie dajcie się oszukać przeciętni ludzie
“psychologowie z ulicy” (a często i z gabinetów
oraz uczelni wyższych) nie są psychologami
społecznymi
Specyfika psychologii społecznej
• indywidualizm – podstawową jednostką analizy i
wyjaśniania jest człowiek (a nie grupa)
• wzorowanie się na naukach przyrodniczych -
empiryzm, metody ilościowe, preferowanie
eksperymentu, rygoryzm metodologiczny, duża
liczba teorii, weryfikacyjny charakter badań.
• empiryzm- przywiązanie do rzetelnych i
powtarzalnych dowodów w postaci wyników badań
• sceptycyzm- podejrzliwy stosunek do wszystkich i
wszystkiego
metoda naukowa
obserwacje
teoria
hipotezy
przewidywania
Testy
empiryczne
Jeśli
potwierdze
nie
Jeśli niezgodność
modyfikacja hipotez
S
to
p
ie
ń
k
o
n
tr
o
li
Metody weryfikacji hipotez
• obserwacja naturalnie występujących zjawisk
• badania korelacyjne
• eksperymenty
• badanie modeli zwierzęcych
• symulacje komputerowe
obserwacja naturalnie występujących
zjawisk
systematyczna
(np. Patterson: następstwa agresji
w przedszkolu)
uczestnicząca
(np. Festinger, Schachter i Riecken
–koniec świata)
analizy archiwalne
(np. analiza czytanek
szkolnych, ogłoszeń matrymonialnych)
Rysunek 1.1. Odsetki kobiet i mężczyzn, którzy w ogłoszeniach matrymonialnych poszukują i oferują
cechy związane z zasobami materilanymi i z urodą (Wojciszke, Baryła i Downar, 2001)
63
22
31
46
16
48
61
45
0
10
20
30
40
50
60
70
80
kobiety
mężczyźni
kobiety
mężczyźni
od
se
te
k
og
ło
sz
eń
zasoby
uroda
POSZUKIWANIE
OFEROWANIE
Zalety obserwacji
nie zmienia naturalnego biegu
wydarzeń
stosunkowo mało podatna na
ograniczenia wiedzy badacza
Ograniczenia obserwacji
nie wszystko można zaobserwować
niektóre zjawiska są rzadkie lub
niepowtarzalne
słaba kontrola badacza nad sytuacją
badaną (np. w pewnych typach
sytuacji mogą pojawiać się tylko
pewne typy ludzi
podatna na tendencyjność
obserwatora
badania korelacyjne
• Systematyczny pomiar 2 lub więcej zmiennych
oraz badanie ich współzmienności (korelacji)
testy i kwestionariusze
skale szacunkowe
pytania z jakościowo zróżnicowanymi
kategoriami odpowiedzi (sondaże)
rozmowa usystematyzowana, wywiad,
wywiad retrospektywny (katamneza)
Brak korelacji
tarcza strzelnicza
Korelacje
W jaki sposób 2 zmienne mogą
współwystępować
?
zmienna X
zm
ie
n
n
a
Y
pozytywna
zmienna X
zm
ie
n
n
a
Y
negatywna
Rzeczywiste dane
5.00
10.00
15.00
20.00
25.00
Popęd płciowy
4.00
8.00
12.00
16.00
mężczyźn
i
kobiety
5.00
10.00
15.00
20.00
25.00
Popęd płciowy
Związek pomiędzy wiekiem, w którym osoba odbyła swój pierwszy kontakt
płciowy a siłą popędu płciowego mierzoną kwestionariuszowo (r około -0.27)
Zalety i wady metody
korelacyjnej
• Zalety metody korelacyjnej
pozwala (rzetelnie, trafnie) mierzyć wiele zjawisk
pozwala mierzyć wiele zmiennych równocześnie
• Ograniczenia
metody
korelacyjnej
(i
obserwacji)
niewrażliwa na pozorny charakter związku
niewrażliwa na interakcyjne oddziaływanie
zmiennych trzecich
• nie wykrywa kierunku zależności
przyczynowo-skutkowych
Korelacja nie oznacza
związku przyczynowo-
skutkowego
Sprzedaż wody mineralnej
L
ic
zb
a
r
o
zb
o
jó
w
Problem
korelacji
pozorny
ch
Dlaczego korelacja =
związek przyczynowo-
skutkowy?
A
B
B
A
C
B
A
eksperymenty
• Celowe, dowolne wywoływanie jakiegoś
zjawiska (kształtowanie jego natężenia) za
pomocą manipulowania jego domniemanymi
przyczynami.
• zjawisko badane = zmienna zależna
• przyczyny = czynniki = zmienne niezależne
• losowy przydział osób do porównywanych
grup = randomizacja
Badania Dolińskiego i Nawrata
– Eksperyment 1 (zgoda na wypełnienie kwestionariusza)
• Przechodzący ulicę – gwizdek 59
• Przechodzący ulicę – bez gwizdka
46
• Idący wzdłuż chodnika
41
– Eksperyment 2 (zgoda na wypełnienie kwestionariusza)
• Kartka za wycieraczką 62
• Kartka na drzwiach
37
• Brak kartki36
– Eksperyment 3 (zgoda na wypełnienie kwestionariusza)
• Reklama za wycieraczką
62
• Wezwanie na policję za wycieraczką
8
• Reklama na drzwiach
38
• Brak kartki32
Badania Dolińskiego i Nawrata
Eksperyment 4 (zgoda na udział w kweście)
• Oczekiwanie na wstrząsy elektryczne
38
• Oczekiwanie na wstrząsy, potem wycofanie
75
• Oczekiwanie na badanie koordynacji
53
Eksperyment 5 (złożenie datku pieniężnego)
Przechodzący ulicę – gwizdek
• Tylko prośba
39
• Prośba z uzasadnieniem pozornym 76
• Prośba z uzasadnieniem rzeczywistym
72
Przechodzący ulicę – bez gwizdka
• Tylko prośba
11
• Prośba z uzasadnieniem pozornym 15
• Prośba z uzasadnieniem rzeczywistym
58
Rodzaje eksperymentów
Z uwagi na sposób aranżacji:
eksperymenty naturalne
eksperymenty laboratoryjne
Z uwagi na charakter porównań:
manipulacje interindywidualne
– (różne osoby w warunkach eksperymentalnych
i kontrolnych porównania międzyosobnicze)
manipulacje intraindywidualne
– (te same osoby w warunkach
eksperymentalnych i kontrolnych
porównania wewnątrzosobnicze)
Ważne przy konstruowaniu
eksperymentu
• Trafność pomiaru zmiennej zależnej:
czy to co mierzysz, to rzeczywiście to
co chciałeś zmierzyć
• trafność zewnętrzna: czy wyniki
eksperymentu można zgeneralizować
na rzeczywistość poza laboratorium
• trafność wewnętrzna: czy efekt, który
uzyskałeś rzeczywiście wynika z twojej
manipulacji
Ważne przy konstruowaniu
eksperymentu 2
• Zmiany wynikające z upływu czasu a nie
z manipulacji
– np. spontaniczna poprawa, utrata
zainteresowania, zmęczenie
– autoselekcja uczestników – nie wszyscy
równie chętnie poddają się badaniom
• śmiertelność – uczestnicy badania
niestety odchodzą
Ważne przy konstruowaniu
eksperymentu 3
• Odgadywanie przez uczestników celu i
oczekiwanych wyników badania
• autoprezentaja uczestników jako źródło
błędów
• tendencja eksperymentatorów do
zwracania uwagi na wyniki, które są
zgodne z ich oczekiwaniami
Zalety eksperymentu
• pozwala
wykrywać
kierunek
zależności
przyczynowo-
skutkowych
duża kontrola (poznawcza) badacza nad
tym, co wpływa na co
duża możliwość powtarzalności badań, a
więc i społecznej kontroli
precyzyjne sprawdzenie wiedzy badacza;
sprzężenie zwrotne dla teorii
Ograniczenia eksperymentu
konstruktorem sytuacji jest badacz, a nie
badany człowiek
nie wszystkie zmienne są manipulowalne
(względy etyczne i techniczne)
skazuje na badanie wpływów krótkotrwałych
– Dylemat wpływu i kontroli w badaniach
psychologii społecznej: gdy rośnie wpływ
badacza na osobę badaną, spada jego kontrola
nad tym, co właściwie wpływa na jej
zachowanie (np. zależność podobieństwo-
atrakcyjność)
• Zarzut “sztuczności” eksperymentu
badanie modeli zwierzęcych
Wnioskowanie o prawidłowościach rządzących
psychiką i zachowaniem ludzi na podstawie
obserwacji zwierząt lub prawidłowości
rządzących ich zachowaniem np. procesy
uczenia się, efekty zatłoczenia
• zalety modeli zwierzęcych
pozwalają badać zależności w prostej postaci
znika część ograniczeń technicznych
znika część ograniczeń etycznych
• wady modeli zwierzęcych
duża różnica między gatunkami
specyfika człowieka – wiele zjawisk nie
występuje u zwierząt
symulacje komputerowe
Wnioskowanie o prawidłowościach rządzących
psychiką i zachowaniem na podstawie odtwarzania
przebiegu jakichś procesów i ich konsekwencji za
pomocą programów komputerowych.
• zalety symulacji
jedyna metoda przewidywania zachowania układów
złożonych
pozwalają na badanie zjawisk długotrwałych i często
powtarzających się
niewrażliwe na ograniczenia etyczne
wymagają od badacza jasnego sprecyzowania założeń
własnej teorii
• wady symulacji
nie stanowią rzeczywistego dowodu empirycznego
Odsetki osób ulegających próbom wpływu w różnych warunkach poszczególnych
eksperymentów składających się na program badań nad „huśtawką emocjonalną” (zacienione –
warunki ulgi)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Eksperyment 1 (zgoda na wypełnienie kwestionariusza)
Przechodzący ulicę – gwizdek
59
Przechodzący ulicę – bez gwizdka
46
Idący wzdłuż chodnika
41
Eksperyment 2 (zgoda na wypełnienie kwestionariusza)
Kartka za wycieraczką
62
Kartka na drzwiach
37
Brak kartki
36
Eksperyment 3 (zgoda na wypełnienie kwestionariusza)
Reklama za wycieraczką
62
Wezwanie na policję za wycieraczką
8
Reklama na drzwiach
38
Brak kartki
32
Eksperyment 4 (zgoda na udział w kweście)
Oczekiwanie na wstrząsy elektryczne
38
Oczekiwanie na wstrząsy, potem wycofanie
75
Oczekiwanie na badanie koordynacji
53
Eksperyment 5 (złożenie datku pieniężnego)
Przechodzący ulicę – gwizdek
Tylko prośba
39
Prośba z uzasadnieniem pozornym
76
Prośba z uzasadnieniem rzeczywistym
72
Przechodzący ulicę – bez gwizdka
Tylko prośba
11
Prośba z uzasadnieniem pozornym
15
Prośba z uzasadnieniem rzeczywistym
58
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(Źródło: Doliński i Nawrat, 1994)
| Pobierz cały dokument Rozmiar 183 KB |