Dotyk w

pielęgnowaniu

Iwona Kluczek

Istota kontaktu
dotykowego



najstarsze, pierwotne zachowanie
społeczne



niewerbalna forma porozumiewania się



podstawa relacji pomiędzy bliskimi

Dotyk

Jeden z najważniejszych zmysłów. Jego

organem jest cała powierzchnia skóry,
w której znajduje się ok. 5mln.
zakończeń nerwowych, pełniących rolę
odbiorców czucia dotyku.
Najistotniejszym instrumentem dotyku
w pielęgnowaniu jest dłoń.

Funkcje zmysłu dotyku



Odbieranie bodźców – polega na
subiektywnej ocenie bodźców
pobudzających receptory , z których
impulsy przewodzone są do ośrodka
neuronów wyższego rzędu, czyli kory
projekcyjnej ( czuciowej).
Odbieranie stanowi podstawę czucia
m.in. dotyku



Dostarczanie wrażeń – to zamierzone
lub niezamierzone pobudzanie receptorów
czucia we własnej skórze ciała lub innego
człowieka.



Komunikowanie - jest świadomym
pobudzaniem receptorów w celu uzyskania
informacji bezpośrednio o skórze człowieka,
stanie czucia powierzchownego, a
pośrednio o objawach istotnych dla
zgromadzenia

danych o określeniu stanu psychicznego

pacjenta. Z drugiej strony poprzez
dotyk można człowiekowi
zakomunikować swoją obecność,
bliskość, zwłaszcza w kontaktach z
osobami z zaburzeniami wzroku i
słuchu.

Terapia dotykiem

To celowe i planowe działanie polegające

na stymulacji receptorów czuciowych
celem zwiększenia ich wrażliwości.

Dotyk w pielęgnowaniu:



nieodłączny element wszystkich działań
podejmowanych przez pielęgniarkę na rzecz
podmiotu



pielęgniarka jest osobą obca dla pacjenta
jednak w kontakcie z chorym przekracza
granicę sfery intymnej chorego zastrzeżonej
tylko dla osób bliskich



pacjent poddając się pielęgnowaniu ,
dobrowolnie rezygnuje z prawa nietykalności w
zamian za usługi na rzecz jego zdrowia i życia.



zakres i charakter informacji jakie
pielęgniarka może uzyskać poprzez dotyk
są pomocne w stawianiu diagnozy
pielęgniarskiej



podczas dotyku pielęgniarka otrzymuje
wiedzę o funkcjonowaniu biologicznym i
psychicznym pacjenta, a także stopniu jego
wrażliwości, co rzutuje na indywidualny
proces pielęgnowania chorego

Podstawy teoretyczne
dotyku w pielęgniarstwie:



Anatomia i fizjologia człowieka – nauki
opisujące budowę i funkcje skóry, w tym zmysł
dotyku, czucie dotyku, bodźce dotykowe,
receptory dotyku oraz kory mózgowej



Teorie pielęgnowania – interakcyjne teorie
pielęgnowania , w których założeniach istotą
pielęgnowania jest interpersonalne
komunikowanie się między pielęgniarką a
pacjentem, a jego szczególną formą jest
dotyk.

Cele kontaktu
dotykowego w
pielęgnowaniu:



Nawiązanie , wspomaganie kontaktu
interpersonalnego z pacjentem i/lub
jego rodziną.



Gromadzenie informacji do określenia
stanu pacjenta.



Wykonywanie czynności
pielęgnacyjnych.



Zmniejszenie lęku i niepokoju.

Przez dotyk pielęgniarka
ma możliwość:



nawiązania, wspomagania kontaktu z

pacjentem np. podanie ręki pacjentowi,

pogłaskanie po głowie dziecka



diagnozowanie stanu pacjenta np. stanu

skóry, wrażliwości receptorów na dotyk



pielęgnowanie pacjenta poprzez działania

obejmujące także jego najintymniejszą sferę



wspierania i dodawania otuchy, łagodzenia

lęku i niepokoju, np. trzymanie za rękę



łagodzenie dolegliwości bólowych np.

masowanie, rozcieranie

Rodzaje dotyku:



pielęgnacyjno- opiekuńczy



proceduralny



ochronny

Dotyk pielęgnacyjno-
opiekuńczy

Świadome , celowe i planowe działania

pielęgniarki podejmowane na rzecz
pacjenta, poprzez bezpośrednie
oddziaływanie na jego receptory
czucia, głównie : dotyku, ucisku,
temperatury i bólu.

Cele dotyku
pielęgnacyjno-
opiekuńczego:



wspomaganie nawiązania przez
pielęgniarkę kontaktu słownego z
pacjentem



pocieszenie pacjenta



wsparcie emocjonalne



uspokojenie w zdenerwowaniu,
niepokoju



zapewnienie poczucia bezpieczeństwa

Dotyk proceduralny

Świadome , celowe i planowe działania

pielęgniarki , polegające na
oddziaływaniu na receptory w skórze
pacjenta, których celami są:



diagnozowanie dla celów
pielęgnowania i leczenia



terapia

Cel diagnostyczny dotyku
proceduralnego



dotyk jako sposób uzyskania
bezpośrednich informacji o zakresie zmian
, objawów, ich rozległości, natężeniu oraz
ich ocena ( ilościowa i jakościowa )



dotyk jako sposób przygotowania do
badań o charakterze inwazyjnym, np.
przygotowanie okolicy ciała do badania,
pobierania materiałów do badań
laboratoryjnych

Przez dotykanie
pielęgniarka może
określić:



napięcie mięśniowe



wielkość narządów oraz zmiany kształtu, wielkość

organów i narządów



lokalizację i charakter bólu



stopień ciepłoty skóry w poszczególnych okolicach ciała



tętnienie naczyń



rozległość obrzęków



obecność otworów fizjologicznych i patologicznych w

skórze



zmiany położenia błony śluzowej



obecność zmian w skórze



rodzaj skóry : sucha, wilgotna, tłusta, szorstka

Cel terapeutyczny dotyku
proceduralnego

Realizowanie celu terapeutycznego

dotyku przejawia się w podejmowaniu
przez pielęgniarkę samodzielnych
działań, takich jak np. oklepywanie,
kompresy, okłady, oraz zleconych przez
lekarza np. nacieranie kremami,
maściami o charakterze leczniczym.

Dotyk ochronny

służy ochronie pacjenta np. przy

trzymanie przy wstawaniu z łóżka, oraz
pielęgniarki , np. unikanie
bezpośredniego dotykania rany.

W pielęgnowaniu istnieją sytuacje, w

których dotyk jest bardzo wskazany ,
lecz istnieją także takie , które nakazują
ostrożność w jego stosowaniu.

Poziomy dotyku

Dotyk jako niewerbalną formę

komunikowania się można analizować
na dwóch poziomach:



treści



relacji

Podobnie jak w klasyfikacji rodzajów

dotyku , kryterium tego podziału
stanowi cel dotyku.

Poziom treści

Określa zakres i charakter informacji

otrzymywanych i dawnych za
pośrednictwem dotyku. Przy analizie
zagadnienia nasuwają się pytania:

1.

Co pielęgniarka uzyskuje poprzez dotyk?

2.

Co pielęgniarka przekazuje dotykiem?

3.

Jakie informacje o pacjencie uzyskuje
pielęgniarka poprzez dotyk?

4.

Jakie informacje pielęgniarka przekazuje
pacjentowi dotykiem?

Poziom relacji

Wskazuje na aspekt emocjonalny dotyku w opiece

pielęgniarki nad pacjentem. Poziom ten
wyznacza:

1.

okolicę ciała dotykanego u pacjenta np. skóra
dłoni

2.

cechy dotyku np. szybkość , czas dotyku,
intensywność

3.

częstotliwość i celowość dotyku

4.

narzędzie dotyku i jego cechy np. rodzaj dłoni-
gładka, szorstka, ciepła oraz zaopatrzenie jej w
rękawiczkę

Ogólne zasady postępowania
przy wykorzystaniu dotyku
w pielęgnowaniu

1.

Poinformowanie pacjenta przed podjęciem
działań z wykorzystaniem kontaktu
dotykowego o celu, rodzaju i sposobie
wykonywania czynności diagnostycznych,
pielęgnacyjnych, terapeutycznych.

2.

Nawiązanie i utrzymywanie kontaktu
werbalnego ( słownego ) z pacjentem.

3.

Uzyskanie akceptacji i zgody pacjenta na
przekroczenie przestrzeni intymnej.

4. Stworzenie pacjentowi warunków

intymności i bezpieczeństwa

5. Wykonywanie zabiegów, czynności

diagnostycznych i pielęgnacyjnych w
pomieszczeniach zamkniętych, bez
udziału osób trzecich.

6. Wykonywanie czynności ostrożnie i

delikatnie, zwłaszcza jeśli muszą być
dokonane w rękawiczkach.

7. Uważne obserwowanie pacjenta w

trakcie podejmowanych działań
zawierających cechy dotyku.

8. Zanotowanie zaobserwowanych zmian

w funkcjonowaniu organizmu lub
zachowaniu pacjenta w jego
dokumentacji

Dziękuję za uwagę