Dotyk w
pielęgnowaniu
Iwona Kluczek
Istota kontaktu
dotykowego
najstarsze, pierwotne zachowanie
społeczne
niewerbalna forma porozumiewania się
podstawa relacji pomiędzy bliskimi
Dotyk
Jeden z najważniejszych zmysłów. Jego
organem jest cała powierzchnia skóry,
w której znajduje się ok. 5mln.
zakończeń nerwowych, pełniących rolę
odbiorców czucia dotyku.
Najistotniejszym instrumentem dotyku
w pielęgnowaniu jest dłoń.
Funkcje zmysłu dotyku
Odbieranie bodźców – polega na
subiektywnej ocenie bodźców
pobudzających receptory , z których
impulsy przewodzone są do ośrodka
neuronów wyższego rzędu, czyli kory
projekcyjnej ( czuciowej).
Odbieranie stanowi podstawę czucia
m.in. dotyku
Dostarczanie wrażeń – to zamierzone
lub niezamierzone pobudzanie receptorów
czucia we własnej skórze ciała lub innego
człowieka.
Komunikowanie - jest świadomym
pobudzaniem receptorów w celu uzyskania
informacji bezpośrednio o skórze człowieka,
stanie czucia powierzchownego, a
pośrednio o objawach istotnych dla
zgromadzenia
danych o określeniu stanu psychicznego
pacjenta. Z drugiej strony poprzez
dotyk można człowiekowi
zakomunikować swoją obecność,
bliskość, zwłaszcza w kontaktach z
osobami z zaburzeniami wzroku i
słuchu.
Terapia dotykiem
To celowe i planowe działanie polegające
na stymulacji receptorów czuciowych
celem zwiększenia ich wrażliwości.
Dotyk w pielęgnowaniu:
nieodłączny element wszystkich działań
podejmowanych przez pielęgniarkę na rzecz
podmiotu
pielęgniarka jest osobą obca dla pacjenta
jednak w kontakcie z chorym przekracza
granicę sfery intymnej chorego zastrzeżonej
tylko dla osób bliskich
pacjent poddając się pielęgnowaniu ,
dobrowolnie rezygnuje z prawa nietykalności w
zamian za usługi na rzecz jego zdrowia i życia.
zakres i charakter informacji jakie
pielęgniarka może uzyskać poprzez dotyk
są pomocne w stawianiu diagnozy
pielęgniarskiej
podczas dotyku pielęgniarka otrzymuje
wiedzę o funkcjonowaniu biologicznym i
psychicznym pacjenta, a także stopniu jego
wrażliwości, co rzutuje na indywidualny
proces pielęgnowania chorego
Podstawy teoretyczne
dotyku w pielęgniarstwie:
Anatomia i fizjologia człowieka – nauki
opisujące budowę i funkcje skóry, w tym zmysł
dotyku, czucie dotyku, bodźce dotykowe,
receptory dotyku oraz kory mózgowej
Teorie pielęgnowania – interakcyjne teorie
pielęgnowania , w których założeniach istotą
pielęgnowania jest interpersonalne
komunikowanie się między pielęgniarką a
pacjentem, a jego szczególną formą jest
dotyk.
Cele kontaktu
dotykowego w
pielęgnowaniu:
Nawiązanie , wspomaganie kontaktu
interpersonalnego z pacjentem i/lub
jego rodziną.
Gromadzenie informacji do określenia
stanu pacjenta.
Wykonywanie czynności
pielęgnacyjnych.
Zmniejszenie lęku i niepokoju.
Przez dotyk pielęgniarka
ma możliwość:
nawiązania, wspomagania kontaktu z
pacjentem np. podanie ręki pacjentowi,
pogłaskanie po głowie dziecka
diagnozowanie stanu pacjenta np. stanu
skóry, wrażliwości receptorów na dotyk
pielęgnowanie pacjenta poprzez działania
obejmujące także jego najintymniejszą sferę
wspierania i dodawania otuchy, łagodzenia
lęku i niepokoju, np. trzymanie za rękę
łagodzenie dolegliwości bólowych np.
masowanie, rozcieranie
Rodzaje dotyku:
pielęgnacyjno- opiekuńczy
proceduralny
ochronny
Dotyk pielęgnacyjno-
opiekuńczy
Świadome , celowe i planowe działania
pielęgniarki podejmowane na rzecz
pacjenta, poprzez bezpośrednie
oddziaływanie na jego receptory
czucia, głównie : dotyku, ucisku,
temperatury i bólu.
Cele dotyku
pielęgnacyjno-
opiekuńczego:
wspomaganie nawiązania przez
pielęgniarkę kontaktu słownego z
pacjentem
pocieszenie pacjenta
wsparcie emocjonalne
uspokojenie w zdenerwowaniu,
niepokoju
zapewnienie poczucia bezpieczeństwa
Dotyk proceduralny
Świadome , celowe i planowe działania
pielęgniarki , polegające na
oddziaływaniu na receptory w skórze
pacjenta, których celami są:
diagnozowanie dla celów
pielęgnowania i leczenia
terapia
Cel diagnostyczny dotyku
proceduralnego
dotyk jako sposób uzyskania
bezpośrednich informacji o zakresie zmian
, objawów, ich rozległości, natężeniu oraz
ich ocena ( ilościowa i jakościowa )
dotyk jako sposób przygotowania do
badań o charakterze inwazyjnym, np.
przygotowanie okolicy ciała do badania,
pobierania materiałów do badań
laboratoryjnych
Przez dotykanie
pielęgniarka może
określić:
napięcie mięśniowe
wielkość narządów oraz zmiany kształtu, wielkość
organów i narządów
lokalizację i charakter bólu
stopień ciepłoty skóry w poszczególnych okolicach ciała
tętnienie naczyń
rozległość obrzęków
obecność otworów fizjologicznych i patologicznych w
skórze
zmiany położenia błony śluzowej
obecność zmian w skórze
rodzaj skóry : sucha, wilgotna, tłusta, szorstka
Cel terapeutyczny dotyku
proceduralnego
Realizowanie celu terapeutycznego
dotyku przejawia się w podejmowaniu
przez pielęgniarkę samodzielnych
działań, takich jak np. oklepywanie,
kompresy, okłady, oraz zleconych przez
lekarza np. nacieranie kremami,
maściami o charakterze leczniczym.
Dotyk ochronny
służy ochronie pacjenta np. przy
trzymanie przy wstawaniu z łóżka, oraz
pielęgniarki , np. unikanie
bezpośredniego dotykania rany.
W pielęgnowaniu istnieją sytuacje, w
których dotyk jest bardzo wskazany ,
lecz istnieją także takie , które nakazują
ostrożność w jego stosowaniu.
Poziomy dotyku
Dotyk jako niewerbalną formę
komunikowania się można analizować
na dwóch poziomach:
treści
relacji
Podobnie jak w klasyfikacji rodzajów
dotyku , kryterium tego podziału
stanowi cel dotyku.
Poziom treści
Określa zakres i charakter informacji
otrzymywanych i dawnych za
pośrednictwem dotyku. Przy analizie
zagadnienia nasuwają się pytania:
1.
Co pielęgniarka uzyskuje poprzez dotyk?
2.
Co pielęgniarka przekazuje dotykiem?
3.
Jakie informacje o pacjencie uzyskuje
pielęgniarka poprzez dotyk?
4.
Jakie informacje pielęgniarka przekazuje
pacjentowi dotykiem?
Poziom relacji
Wskazuje na aspekt emocjonalny dotyku w opiece
pielęgniarki nad pacjentem. Poziom ten
wyznacza:
1.
okolicę ciała dotykanego u pacjenta np. skóra
dłoni
2.
cechy dotyku np. szybkość , czas dotyku,
intensywność
3.
częstotliwość i celowość dotyku
4.
narzędzie dotyku i jego cechy np. rodzaj dłoni-
gładka, szorstka, ciepła oraz zaopatrzenie jej w
rękawiczkę
Ogólne zasady postępowania
przy wykorzystaniu dotyku
w pielęgnowaniu
1.
Poinformowanie pacjenta przed podjęciem
działań z wykorzystaniem kontaktu
dotykowego o celu, rodzaju i sposobie
wykonywania czynności diagnostycznych,
pielęgnacyjnych, terapeutycznych.
2.
Nawiązanie i utrzymywanie kontaktu
werbalnego ( słownego ) z pacjentem.
3.
Uzyskanie akceptacji i zgody pacjenta na
przekroczenie przestrzeni intymnej.
4. Stworzenie pacjentowi warunków
intymności i bezpieczeństwa
5. Wykonywanie zabiegów, czynności
diagnostycznych i pielęgnacyjnych w
pomieszczeniach zamkniętych, bez
udziału osób trzecich.
6. Wykonywanie czynności ostrożnie i
delikatnie, zwłaszcza jeśli muszą być
dokonane w rękawiczkach.
7. Uważne obserwowanie pacjenta w
trakcie podejmowanych działań
zawierających cechy dotyku.
8. Zanotowanie zaobserwowanych zmian
w funkcjonowaniu organizmu lub
zachowaniu pacjenta w jego
dokumentacji
Dziękuję za uwagę