Psychopatologia człowieka

dorosłego

definicja zaburzenia psychicznego

klasyfikacja

etiologia i leczenie

dr hab.J.M. Rakowska

Co to jest psychopatologia?

Psychopatologia to dziedzina wiedzy z pogranicza
psychologii i medycyny

● Opisuje i

● Kategoryzuje
zjawiska psychiczne odbiegające od normy

Działy –
●psychopatologia ogólna opisuje objawy
● szczegółowa klasyfikuje łączy objawy w syndromy =

jednostki nozologiczne, podaje etiologię i sposób leczenia

tych jednostek chorobowych

● rozwojowa analizuje czynniki biologiczne , psychologiczne i

środowiskowe w różnych okresach życia człowieka, które

wiążą

się

z

powstawaniem

zjawisk

psychicznych

odbiegających od normy

Norma to wzorzec , który dotyczy

● zachowania
● przebiegu procesów psychicznych
● osobowości
● rozwoju

Jak są ustalane wzorce normalności?

1. Norma ilościowa funkcjonowania psychologicznego

to wzorzec przeciętnego poziomu funkcjonowania w

danym zakresie, np. przeciętny poziom objawów

depresji jest wynikiem pomiaru

2. Norma społeczno – kulturowa to wzorzec zachowania
uznanego w danej kulturze za pożądany
• wyrażone są w kodeksie prawnym
• wyrażone są w kodeksie moralnym np. kodeks

zawodowy

3. Norma teoretyczna
• wzorzec zachowania podany w teoriach osobowości

Kryteria normalności w teoriach osobowości

1. pozytywna postawa wobec własnej osoby

– poczucie tożsamości

2. zdolność do rozwoju i samorealizacji
3. zdolność do integracji doświadczeń
4. autonomia - niezależność od wpływów i

samoregulacja

5. realistyczne postrzeganie rzeczywistości.
6. radzenia sobie z wymaganiami; zdolność

do adaptacji w zmieniającym się świecie.

Jak odróżnić zachowanie nienormalne od

normalnego?

Nie istnieje cecha wspólna dla wszystkich zachowań

nienormalnych

(Nie istnieje warunek konieczny nienormalności)

Nie istnieje cecha różnicująca, występująca tylko w

przypadkach nienormalności a nie występująca w

żadnym normalnym przypadku.

(Nie istnieje warunek wystarczający nienormalności)

Nienormalność definiuje się na podstawie
występowania co najmniej jednej cechy odróżniającej

zachowanie odbiegające od normy

Kryteria definiowania zjawisk psychicznych

jako nienormalne są subiektywne i arbitralne

(1) niemożność zaspokojenia potrzeb
(2) niemożność obrony własnej osoby przed
niebezpieczeństwami
(3) cierpienie towarzyszące ich przejawianiu
(4) nieprzystosowanie
(5) naruszanie norm społecznych,
(6) budzenie poczucia dyskomfortu u obserwatora.
(7) nieracjonalność
(8) nieprzewidywalność zachowań i brak nad nimi

kontroli,

(9) rzadkość występowania i niekonwencjonalność

Kryteria definiowania zjawisk psychicznych

jako nienormalne można zgrupować w 3

grupy

Definiowanie zjawisk psychicznych jako patologiczne

opiera się na

1. negatywnych konsekwencji dla osoby je

przejawiającej, jak niemożność zaspokojenia

potrzeb

i

obrony

własnej

osoby

przed

niebezpieczeństwami,

cierpienie,

nieprzystosowanie;

2. negatywnych konsekwencji dla otoczenia, jak

naruszanie

norm

społecznych,

poczucie

dyskomfortu u obserwatora;

3.

nietypowość,

jak

nieracjonalność,

nieprzewidywalność i brak kontroli, rzadkość

występowania i niekonwencjonalność.

Podsumowując, Obiektywne wskaźniki

choroby psychicznej nie istnieją

Można przyjąć, że są 4 wskaźniki

zaburzenia psychicznego o
ograniczonej wartości

1.Statystyczna rzadkość występowania
2. Naruszanie norm społecznych
3.Zachowania nieprzystosowawcze –

szkoda wyrządzana sobie lub ludziom.

4.Osobiste cierpienie

Co to jest zburzenie psychiczne?

Przykład definicji

„zaburzenie ma miejsce, kiedy nie

udaje się wewnętrznym
mechanizmom człowieka sprawować
ich funkcji, zgodnie z ich naturą, co
szkodliwie wpływa na funkcjonowanie
człowieka wyznaczone przez
społeczne wartości” (Wakefild, 1992,
s. 373).

Co to jest zburzenie psychiczne?

Przykład definicji według DSM-IV

• Wzór zachowania
• związany z cierpieniem i upośledzeniem
• w jednym lub więcej obszarach

funkcjonowania

• nie jest kulturowo uprawnioną reakcją

na wydarzenie

• odzwierciedla psychologiczne lub

biologiczne dysfunkcje

Rozumienie zaburzeń jako odrębnych od

normalności jest podstawą kategoryzowania

1. Dymensjonalne podejście przyjmuje, że
objawy zaburzeń psychicznych są wyolbrzymionymi uczuciami

lub zachowaniami, których wszyscy ludzie doświadczają.

Różnica między normą i nienormalnością jest ilościowa
Rozróżnienie między normalnością a nienormalnością jest

arbitralne.

2. Kategorialne podejście przyjmuje, że zaburzenia

psychiczne reprezentują jakość odrębną od normalności.

Różnica między zaburzeniem a normalnością jest jakościowa.
Klasyfikowanie zaburzeń jest oparte na podejściu

kategorialnym.

Systemy DSM-IV i ICD-10 są kategorialne.
Rozróżnienie między normalnością a nienormalnością jest

arbitralne.

Systemy klasyfikacji zachowania odbiegającego od

normy

• Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń

Zachowania (ICD-10)

Opracowana przez Światową Organizację Zdrowia

(1992)

• Podręcznik Diagnostyczny i Statystyczny

Zaburzeń Psychicznych (DSM-IV)

Opracowany przez Amerykańskie Towarzystwo

Psychiatryczne (1994)

Zasada konstruowania operacyjnych kryteriów

diagnostycznych dla każdego zaburzenia w DSM-IV

lub ICD-10

●1 lub 2 podstawowe objawy (czas występowania np. ostatnie

1-2 tygodnie)

● Kilka innych objawów współwystępujących

● Objawy, które nie powinny wystąpić

Konstrukcja diagnozy zaburzenia w DSM-IV

Oś 1 = diagnoza zaburzenia + 4 dodatkowe osie = dodatkowe

informacje diagnostyczne

● Oś 1,2, 3 – określa kliniczny stan danej osoby

●Oś 1 – podstawowe rodzaje zaburzeń. Podobne, jak klasyfikacji ICD-10

● Oś 2 – trwałe stany - upośledzenie umysłowe i zaburzenia osobowości

(paranoidalne, schizoidalne , antyspołeczne, i narcystyczne – całe życie trwające

nieprzystosowawcze zachowania. Mogą się przyczyniać do powstania zaburzeń osi

1.

● Oś 3 – dolegliwości medyczne, które mogą wywołać zaburzenie psychiczne osi 1.

ból stały spowodowany chorobą medyczną powoduje depresję

● Oś 4 – stresory - problemy rodzinne, ekonomiczne, zawodowe i prawne np. złe

relacje rodzinne = problemy z podstawową grupą wsparcia, mające wpływ na

powstanie zaburzenia osi 1.

● Oś 5 – całościowa ocena funkcjonowania. Na skali 100-punktowej
100punktów =funkcjonuje wielu dziedzinach aktywności życiowej, potrafi się uporać z

każdym problemem, ludzie ceną jego towarzystwo. Brak objawów.

1punkt=ryzyko, że skrzywdzi siebie lub innych, bo jest stale agresywny, Lub

zaniedbuje higienę osobistą, Lub podejmuje próby samobójcze

Przykład diagnozy według DSM-IV

Os 1 Fobia społeczna
Os 2 Zaburzenie osobowości zależnej
Os 3 Brak dolegliwości fizycznych
Os 4 Uzależnienie od matki. Brak wsparcia od ojca i

siostry

Os 5. Ogólne funkcjonowanie: 40
Objawy poważne (nie słyszy , gdy odczuwa lęk).

Wykazuje upośledzenie zdolności oceny

rzeczywistości =uważa, że ludzie go wykluczą z

grupy i unika rozmów ,z powodu lęku przed

wykluczeniem i nie komunikuje się z innymi. Nie

utrzymuje relacji z ludźmi. Nie rozwiązuje problemów

= nie załatwia spraw w dziekanacie lub u lekarza.

Główne grupy zaburzeń psychicznych wyróżnionych

ze względu na przyczyny w DSM-IV

1. Nieprawidłowe funkcjonowanie tkanki mózgowej. Trwałe lub odwracalne

zmiany organiczne w mózgu. Np. delirum - zaburzenia przytomności (majaczenie),

zaburzenia amnestyczne itd. otępienie – zaburzenie poznawcze typowe dla wieku

starszego, które dotyczą nieodwracalnego pogorszenia funkcjonowania

poznawczego i funkcjonowania psychicznego.

2. ODCHYLENIE OD NORMALNEGO ROZWOJU. Zaburzenia pojawiające się w

niemowlęctwie lub dzieciństwie lub w okresie dorastania. Polegają na upośledzeniu

procesów poznawczych. Np. opóźnienie umysłowe i upośledzenie uczenia się lub

zaburzone zachowania, jak zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem

uwagi.

3. UZYWANIE ŚRODKOW PSYCHOAKTYWNYCH. Pod wpływem środka

psychoaktywnego zmienia się funkcjonowanie psychiczne. Na przykład narkomania.

4. ZRÓDŁO W PSYCHICE LUB POWSTAJĄ POD WPŁYWEM DZIAŁANIA

CZYNNIKOW SPOLECZNYCH. Nie dające się wytłumaczyć stanem chorobowym

mózgu - lękowe, pod postacią somatyczną i dyssocjacyjne, psychoseksualne,

zaburzenia osobowości diagnozowane według osi 2. Ponadto głębokie zaburzenia

psychiczne, co do których nie udowodniono, że powstały w rezultacie określonych

zmian w mózgu, chociaż dużo badań świadczy o tym, że zaburzenia te mogą być

spowodowane nieprawidłowym funkcjonowaniem mózgu. Są nimi zaburzenia

nastroju, schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne (cechujące się

występowaniem urojeń (fałszywych przekonań) , halucynacji (fałszywego

spostrzegania), zaburzonego myślenia, czasowej lub trwałej utraty kontaktu z

rzeczywistością).

Rzetelność i trafność klasyfikowania według

systemów DSM-IV lub ICD -10

Rzetelność dotyczy stopnia , w jakim diagnozy stawiane przez 2

osoby są ze sobą zgodne.

Wysoka jest rzetelność diagnoz schizofrenii , zaburzeń nastroju,

zaburzeń lekowych. Rzetelność rozpoznania podtypów mała

(ICD-10;Sagitarus 1993).

Trafność określa stopień, w jakim można zróżnicować diagnozę A,

B i C.

Ocena dotyczy trafności zbieżnej. Oznacza, że wszyscy ludzie z

takim samym rozpoznaniem przejawiają pewne cechy wspólne,

inne niż objawy ujęte w kryteriach diagnostycznych.

Pogorszenie pamięci u ludzi za schizofrenią (Stirling, i in., 1997).
Pozytywna reakcja na leczenie litem ludzi z zaburzeniem

dwubiegunowym.

Niekorzystna prognoza osób, które zapadły na schizofrenię w

młodym wieku.

ETIOLOGIA –

modele wyjaśniania powstawania zaburzeń

psychicznych

genetyczny, biologiczny, psychologiczny i społeczny

■model genetyczny wyjaśnia, że czynniki genetyczne kształtują

podatność na wystąpienie zaburzeń psychicznych

■ model biologiczny wyjaśnia, że brak równowagi w działaniu

substancji chemicznych odpowiedzialnych za komunikację

między neuronami w mózgu, które regulują nastrój i zachowanie

oraz uszkodzenie mózgu powodują zaburzenia psychiczne

■ psychologiczny model wyjaśnia, że psychiczne procesy wpływają

na nastrój i zachowanie

■ społeczny - jak relacje w rodzinie wpływają na nastrój i

zachowanie

■ biopsychospołeczny model wyjaśnia, że genetyczne i

biochemiczne czynniki są czynnikami ryzyka. To, czy się rozwinie

zaburzenie zależy od tego, czy działają stresory w rodzinie lub

dalszym otoczeniu społecznym i czy osoba, na którą działa stres

ma wewnętrzne zasoby, aby poradzić siebie ze stresem

Etiologia

genetyczny model wyjaśniania występowania zaburzenia

dziedziczenie podatności na wystąpienie zaburzenia

psychicznego

● Dziedziczenie jako skutek działania genów przechodzących

z rodziców na dzieci powoduje podatność na wystąpienie

zaburzenia psychicznego.

● Interakcja podatności i stresu w życiu płodowym lub po

urodzeniu powoduje, że zaburzenie występuje.

Przy braku stresorów działanie genów się nie ujawni i zaburzenie

psychiczne nie wystąpi.

Jeśli jedno z bliźniąt jednojajowych (identyczne wyposażenie

genetyczne) choruje a drugie nie, oznacza to, że inaczej działało

na nie środowisko.

● Podatność biologiczna na wystąpienie zaburzenia ma dwa źródła:
(1) dziedziczenie jako skutek działania genów przechodzących z

rodziców na dzieci albo

(2) jest nabyta w wyniku oddziaływania środowiska: infekcje

wirusowe; uszkodzenie mechaniczne mózgu

● Stres to szkodliwe wydarzenie, które wchodzi w interakcję z

podatnością i ma funkcję wyzwalacza.

Etiologia

model genetyczny

podatność na wystąpienie zaburzenia na skutek dziedziczenia

genów + stres w życiu płodowym lub po urodzeniu

Stres przed urodzeniem
● ułożenie płodu w macicy i dostęp do składników pokarmowych i

tlenu.

● Szkodliwie działają: niedożywienie matki, alkohol spożywany przez

matkę stres matki

Brak lub niedobór określonych substancji chemicznych wpływa

szkodliwie na rozwój mózgu i sprawia, że ekspresja genów

następuje. Np. brak pewnych hormonów.

●Stres po urodzeniu
środowisko oddziaływa szkodliwie przez uraz fizyczny lub społeczny.
Stresory:
-Psychologiczne – psychiczny uraz w dzieciństwie powodujący

nieprzystosowawcze poznawcze reakcje na otoczenie

-Społeczne- trudne warunki ekonomiczne; brak wsparcia; konfliktowe

relacje

Genetyka zachowania

Genetyka zachowania bada różnice indywidualne w

zachowaniu, które w części są przypisywane genetycznemu

wyposażeniu.

Genetyczne wyposażenie składające się z odziedziczonych

genów to genotyp.

Genotyp jest nieobserwowalną konstytucją genetyczną.
Zachowanie obserwowalne, np. poziom lęku, to fenotyp.
▌Kiedy komórka rozrodcza żeńska łączy się z męską powstaje

zygota. Posiada ona 46 chromosomów. Każdy chromosom

składa się z genów, które przenoszą genetyczna informację

(DNA) z rodzica na dziecko▌.

Fenotyp jest rozumiany jako wytwór interakcji między

genotypem a warunkami środowiska.

Dziedziczone są predyspozycje, a nie same zaburzenia.
Różne kliniczne zespoły objawów są zaburzeniami fenotypu.

Genetyka zachowania

Sposoby badania genetycznej predyspozycji do

wystąpienia zaburzeń psychicznych

1. Porównuje się częstość występowania zaburzenia wśród krewnych osób z

zaburzeniem i wśród przeciętnej populacji. Jeśli predyspozycja genetyczna do

wystąpienia zaburzenia jest dziedziczona, to powinno ono częściej występować

wśród krewnych osób z zaburzeniem (50% genów wspólnych) niż wśród przeciętnej

populacji.

2. Porównuje się dzieci rodziców z zaburzeniami wychowanych przez

rodziców adopcyjnych z dziećmi z przeciętnej populacji. Eliminowanie

wpływu uczenia się zachowania zaburzonego od rodziców biologicznych.

Jeśli predyspozycja do wystąpienia zaburzenia jest dziedziczona, to dzieci rodziców z

zaburzeniami powinny częściej przejawiać to samo zaburzenie niż dzieci z

przeciętnej populacji.

3. Porównuje się pary bliźniąt. Jeśli predyspozycja do zaburzenia jest dziedziczona,

to zaburzenie powinno częściej występować wśród bliźniąt jednojajowych niż wśród

dwujajowych (jednojajowe są identycznie genetycznie, dwujajowe są w 50%

identyczne).

4. Szukanie genu odpowiedzialnego za predyspozycję. Bada się krew dzieci i

rodziców z zaburzeniem. Bada się gen, którego lokalizacja w chromosomie

jest znana, wśród chorych i zdrowych członków rodziny. Np. badano geny w

chromosomie 11 pod katem powodowania predyspozycji do zaburzenia

depresyjnego dwubiegunowego (Egeland, Hostetter 1983).

Albo robi się badania na zwierzętach w celu rozpoznania genów odpowiedzialnych za

działanie niektórych substancji biochemicznych zwanych neuroprzekaźnikami.

Dopiero potem szuka się podobnych genów u osób z zaburzeniami i członków ich

rodzin.

Etiologia

Model biologiczny wyjaśniania powstawania

zaburzeń psychicznych

Zaburzenia psychiczne są spowodowane przez

zaburzone procesy biologiczne w mózgu.

Mechanizmem zaburzenia jest zaburzona równowaga

nauroprzekaźników i hormonów w mózgu lub anomalie w

budowie mózgu – wtedy przekazywanie informacji między

neuronami jest zaburzone i wtedy mózg nie reguluje

prawidłowo percepcji, nastroju i zachowania.

Leczenie

• Farmakoterapia. Leki zwiększają lub zmniejszają

aktywność neuroprzekaźników, regulując brak równowagi.

• Neurochirurgia

Biochemia systemu nerwowego (zachowania)

komunikacja między neuronami

U podstaw zachowania leży działanie układu nerwowego. Rolę zasadniczą odgrywają komórki nerwowe w

mózgu zwane neuronami i komunikacja między nimi.

Wszystkie czynności psychiczne i fizyczne wymagają komunikacji w neuronach i między neuronami.

Komunikacja polega na przekazywaniu sygnałów elektrycznych i chemicznych. Jeśli komunikacja ta

jest zaburzona, zaburzone są zachowania.

Podstawowym sposobem komunikacji między neuronami jest wydzielanie neuroprzekaźników

(neurotransmisja). Są to substancje chemiczne zawarte w komórce

Gdy sygnał elektryczny dochodzi do neuronu następuje wyładowanie neuroprzekaźnika do szczeliny

synaptycznej oddzielającej jeden neuron od drugiego.

Neuroprzekaźniki zwiększają lub zmniejszają aktywność neuronu otrzymującego informację (neuron

postsynaptyczny).

Neuron odbiera informację przez receptory. Receptory są wyspecjalizowane w odbiorze różnego typu

neuroprzekaźnikow. Gdy receptor rozpoznaje neuroprzekaźnik, wtedy neuron reaguje i odbiera

informację

Jeśli receptor jest pobudzający, to neuroprzekaźnik zwiększa aktywność neuronu odbierającego

informację (postsynaptycznego). Jeśli receptor jest hamujący, to aktywność neuronu maleje.

Po przekazaniu informacji (impulsu nerwowego) z jednego neuronu do drugiego, neuroprzekaźnik jest

usuwany z przestrzeni między neuronami.

Najczęściej neuroprzekaźnik jest usuwany drogą ponownego wychwytu (z powrotem) przez neuron

wysyłający informację (presynaptyczny) albo drogą zlewania się z innymi substancjami poza

neuronem albo jest rozkładany przez enzymy.

Jeśli neuroprzekaźnik nie jest usunięty z przestrzeni między neuronami, powstają zaburzenia w

przepływie informacji przez mózg.

Nienormalne zachowanie może być spowodowane niedoborem lub nadmiarem neuroprzekaźników.
Nadmiar lub niedobór wynika z dwóch przyczyn:
1. trudności syntetyzowania neuroprzekaźnika lub jego ponownego wchłaniania po uwolnieniu.
2. receptory neuronu postsynaptycznego nie reagują na neuroprzekaźniki.

Biochemia systemu nerwowego (zachowania)

Neuroprzekaźniki

Kluczowymi neuroprzekaźnikami są: (1) noroepinefryna jest neuroprzekaźnikiem

obwodowego systemu sympatycznego, gdzie jest włączona w tworzenie stanów

pobudzenia; (2) serotonina i (3) dopamina w mózgu oraz (4) kwas gamma

-aminomasłowy GABA w mózgu, który hamuje impulsy nerwowe.

Ad.1 Wydzielanie noroepinefryny zwiększa się pod wpływem stresu. Wpływa na

nastrój i zachowanie. Nadmiar ma związek z występowaniem lęku i depresji

(Ninan 1999) oraz manii.

Ad.2. W niektórych obszarach mózgu wydzielanie dopaminy zwiększa się pod

wpływem stresu. Działa w mózgowym systemie nagradzania powodując emocje

przyjemności. Dopamina wpływa na uwagę, motywację, kieruje ruchami mięsni.

Nadmiar dopaminy ma związek ze schizofrenią. Pobudzenie jej przez substancję

psychoaktywną daje efekt przyjemności i ma związek uzależnieniami.

Ad.3. Serotonina wpływa na sposób przetwarzania informacji (Spoont 1992).

Niedobór serotoniny ma związek z występowaniem depresji i uzależnienia od

alkoholu. Leki przeciwdepresyjne działają zwiększając aktywność serotoniny

(hamując ponowne wychwytywanie serotoniny z przestrzeni synaptycznej).

Prozac zwiększa stężenie serotoniny w mózgu łagodząc depresję i lek.

Ad.4. Kwas gamma-aminomasłowy (GABA) jest hamującym neuroprzekaznikiem

aminokwasowym występującym w wielu częściach mózgu. Receptory GABA

odrywają rolę w lęku. Niedobór GABA jest związany z występowaniem lęku.

biologiczny model leczenia zaburzeń psychicznych

-Leki

Wszystkie leki stosowane w leczeniu chorób psychicznych zmieniają aktywność

neuroprzekaźników.

Leki psychoaktywne działają na czynności psychiczne na zasadzie naśladowania

substancji naturalnych. Działają na organizm w jednym lub kilku etapach procesu

neurotansmisji.

►Są leki zwiększające aktywność w danym systemie neuroprzekaźników (agoniści). Ich

działanie polega na pobudzeniu syntezy neuroprzekaźnika. Lub na ograniczeniu

jego powtórnego wychwytu, dzięki czemu zwiększa się dostępność

neuroprzekaźnika.

►Są leki zmniejszające aktywność neuroprzekaźnika (antagoniści) przez oddziaływanie

na jego syntezę lub przez blokowanie receptorów postsynaptycznych, aby

uniemożliwić do nich dostęp.

Jeśli niedobór lub nadmiar substancji biochemicznej leży u podłoża lub przyczynia się

do wystąpienia zaburzenia, należy poprawić brak równowagi.

Np. trankwilizatory, jak Valium redukują napięcie związane z lękiem, stymulując

neurony GABA , aby zahamować inne systemy nerwowe, które tworzą objawy lęku.

Leki przeciwdepresyjne, jak Prozac zwiększają przewodnictwo nerwowe w neuronach,

które używają serotoninę jako neurotransmiter, przez zahamowanie powtórnego

wychwytu serotoniny.

Leki antypsychotyczne, jak Thorazine używane w leczeniu schizofrenii redukują

aktywność neuronów, które używają dopaminę jako neuroprzekaźnika, przez

blokowanie ich receptorów.

Etiologia i leczenie

teoria uczenia się jako model wyjaśniania

powstawania zaburzeń psychicznych i leczenia

Koncepcja powstawania zachowania niedostosowanego. Zachowanie

niedostosowane jest wyuczonym nawykiem tak samo, jak zachowanie dostosowane ,

czyli normalne.

Zachowanie niedostosowane ma charakter albo (1) nawyku, który ukształtował się w

procesie uczenia się, np. lęk społeczny lub zachowanie antyspołeczne albo (2) braku

pożądanych nawyków; np. brak umiejętności komunikacji lub rozwiązywania

problemów lub zachowań prospołecznych. Trzy mechanizmy uczenia się kształtują

nawyk: (1) Warunkowanie sprawcze; (2) warunkowanie klasyczne; (3) naśladowanie.

Koncepcja modyfikacji zachowania niedostosowanego. Modyfikowanie

zachowania niedostosowanego polega albo (1) na oduczeniu nawyku niepożądanego

albo (2) na nauczeniu zachowania pożądanego. Do modyfikowania nawyków

używane są trzy mechanizmy uczenia się: warunkowanie sprawcze; (2)

warunkowanie klasyczne; (3) naśladowanie.

Techniki psychoterapeutyczne: (1) Uczenie brakujących umiejętności

interpersonalnych – społecznych, asertywności, komunikacji w małżeństwie, i

wychowawczych opiera się na zasadzie udzielania wzmocnień pozytywnych lub

negatywnych (warunkowanie sprawcze) i modelowania (naśladowanie); (2)

Oduczanie reagowania lękiem na określone przedmioty lub sytuacje odbywa się na

zasadzie warunkowania klasycznego – przez ekspozycję na sytuacje lękotwórcze; (3)

Oduczanie zachowań zagrażających życiu lub zdrowiu, jak picie alkoholu lub

pedofilia odbywa się na zasadzie warunkowania klasycznego – przez łączenie

nawyku z bodźcem awersyjnym i równoczesnym uczeniu nawyków pożądanych.

Relacja współpracy między pacjentem i terapeutą: porozumienie co do celu, zadań

terapii i więź emocjonalna tworzy warunki dla stosowania technik.

Etiologia i leczenie

teoria poznawcza jako model wyjaśniania

powstawania zaburzeń psychicznych i leczenia

Koncepcja powstawania zaburzonych emocji i zachowania.

Nieracjonalne przekonania dotyczące własnej osoby i ludzi, przez pryzmat

których człowiek interpretuje wydarzenia oraz deficyty poznawcze,

powodują reagowanie na wydarzenia niedostosowanymi emocjami i

zachowaniami.

Koncepcja modyfikacji zaburzonych emocji i zachowania. Zmiana

nieracjonalnych przekonań o sobie i ludziach lub myśli pochodnych od tych

przekonań, na racjonalne i uzupełnienie braków poznawczych, sprawia, że

człowiek reaguje na wydarzenia emocjami i zachowaniami dostosowanymi.

Techniki psychoterapeutyczne: (1) Identyfikacja nieracjonalnych

przekonań; (2) zakwestionowanie ich wartości z punktu widzenia logiki,

postępowania większości ludzi lub zdrowotnych konsekwencji; (3) Celowe

powtarzanie nowych przekonań w sytuacjach prowokujących do

wystąpienia przekonań nieracjonalnych, w celu utrwalenia; (4)

Uzupełnienie braków poznawczych – np. szkolenie w rozwiązywaniu

problemów.

Relacja współpracy między pacjentem i terapeutą: porozumienie co do celu,

zadań terapii i więź emocjonalna tworzy warunki dla stosowania technik.

Etiologia i leczenie

teoria psychoanalityczna jako model wyjaśniania

powstawania zaburzeń psychicznych i leczenia

Koncepcja powstawania zaburzeń psychicznych. Zaburzenia psychiczne powstają w

wyniku zaistnienia konfliktu wewnętrznego między potrzebami seksualnymi i

agresywnymi a lękiem przed karą lub poczuciem winy oraz działania psychologicznych

mechanizmów obronnych utajniających przed świadomością istnienie konfliktu. Objawy

zaburzonego zachowania są jednym z sposobów obrony przed uświadomieniem sobie

istnienia konfliktu.

Koncepcja leczenia zaburzeń psychicznych. Uświadomienie pacjentowi działania

psychologicznych mechanizmów obronnych, wzbraniających dostępu do konfliktu oraz

istnienia konfliktu pozwala na poznawcze opracowanie konfliktu i rozwiązuje go w ten

sposób. Gdy nie ma konfliktu ma też potrzeby utrzymywania objawów zaburzonego

zachowania jako obrony przed uświadomieniem sobie konfliktu.

Relacja pacjent-terapeuta narzędziem oddziaływania. Do uświadomienia konfliktu

wewnętrznego prowadzi analiza zachowania i uczuć pacjenta wobec terapeuty jako

wytworzonych pierwotnie wobec rodziców a na terapeutę jedynie przeniesionych po to,

aby nie zdawać sobie sprawy z istnienia konfliktu. Terapeuta analizuje własne reakcje

emocjonalne wobec pacjenta, które rozumie jako przejęte od pacjenta, i w ten sposób

pomocne w zrozumieniu uczuć pacjenta.

Techniki psychoterapeutyczne:

•

(1) Konfrontacja – ogólna informacja zwrotna dotycząca zachowania wobec rodziców

przeniesionego na terapeutę; (2) klaryfikacja - szczegółowa informacja zwrotna

dotycząca zachowania wobec rodziców przeniesionego na terapeutę; (3) interpretacja –

przypisanie znaczenia danemu zachowaniu pacjenta jako skierowanemu pierwotnie

wobec rodziców a obecnie jedynie przeniesionemu na terapeutę.

Relacja współpracy między pacjentem i terapeutą: porozumienie co do celu, zadań terapii

i więź emocjonalna tworzy warunek dla stosowania technik.

Etiologia i leczenie

Teoria humanistyczna jako model wyjaśniania

powstawania zaburzeń psychicznych i leczenia

Koncepcja powstawania zaburzeń psychicznych. Gdy wrodzona potrzeba

rozwoju jest udaremniona przez rezygnację z własnych dążeń a przyjęcie

wartości rodziców, i własne dążenia są utajnione za pomocą mechanizmów

obronnych, powstają zaburzenia psychiczne.

Koncepcja leczenia zaburzeń psychicznych. Odrzucone doświadczenia

organizmu, będące podstawą dążeń, które wyznaczają kierunek rozwoju

muszą być rozpoznane przez pacjenta i zaakceptowane.

Relacja pacjent-terapeuta narzędziem oddziaływania. Terapeuta okazuje

pacjentowi empatię, akceptację i jest autentyczny, ujawniając własne

emocje w relacji z pacjentem. Te zachowania terapeuty tworzą pacjentowi

klimat do rozwoju. Otrzymując bezwarunkowo pozytywne odniesienie od

terapeuty, może zaakceptować odrzucone doświadczenia organizmu.

Techniki psychoterapeutyczne: (1) Koncentrowanie pacjenta na uczuciach w

danym momencie; (2) odzwierciedlanie przez terapeutę wypowiedzi

pacjenta dotyczące uczuć; (3) parafrazowanie przez terapeutę wypowiedzi

pacjenta dotyczące uczuć; (4) powtarzanie przez pacjenta treści

uzmysławiających mu, że jest odpowiedzialny za to, co czuje i jak się

zachowuje; (5) Odgrywanie wewnętrznych konfliktów w celu identyfikacji z

odrzuconymi doświadczeniami organizmu.

Relacja współpracy między pacjentem i terapeutą: porozumienie co do celu,

zadań terapii i więź emocjonalna tworzy warunki dla stosowania technik.

Etiologia i leczenie

teoria systemów jako model wyjaśniania

powstawania zaburzeń psychicznych i leczenia

Koncepcja powstawania zaburzeń psychicznych.

Zaburzone relacje między rodzicami a dziećmi lub między

małżonkami powodują wystąpienie zaburzeń psychicznych u

dzieci lub małżonków.

Koncepcja leczenia zaburzeń psychicznych. Poprawa relacji

między małżonkami lub między rodzicami i dziećmi powoduje

ustąpienie zaburzeń psychicznych u członków rodziny.

Techniki psychoterapeutyczne: (1) Stworzenie hierarchii ról:

rodzice biorą odpowiedzialność i kierują dziećmi a dzieci są

podległe; (2) zwiększenie lub zmniejszenie ilości kontaktów

między rodzicami i dziećmi; (3) eliminowanie koalicji rodzic –

dziecko przeciw drugiemu rodzicowi; (4) ujawnianie i

rozwiązywanie konfliktów między małżonkami.

Relacja współpracy między pacjentem i terapeutą:

porozumienie co do celu, zadań terapii i więź emocjonalna

tworzy warunki dla stosowania technik.