Choroby układu

nerwowego

Andrzej Szczudlik

Kraków, 2006

Materiały dydaktyczne



www.neuro.cm-uj.krakow.pl

Klinika Neurologii

Materiały do pobrania

Hasło: 2006wlsemin

Neurologia

Neurologia

Nauka o budowie i czynności
układu nerwowego w warunkach
normy (fizjologii) i patologii



neurologia kliniczna



nauki neurologiczne (neuroanatomia,
neurofizjologia, neurobiologia,
neurofarmakologia, neuropatologia, itd.)



specjalności graniczne (neuroradiologia,
neurochirurgia, neuroonkologia, itd.)

Neurologia kliniczna

Neurologia kliniczna

Część medycyny klinicznej poświęcona

chorobom ośrodkowego i obwodowego

układu nerwowego.

Wyodrębniona z psychiatrii i interny na

przełomie XIX i XX wieku z powodu:



specyficznego obrazu klinicznego, ściśle

związanego z lokalizacją anatomiczną

uszkodzenia



specyficzności badania i wnioskowania

neurologicznego

Instytut Neurologii:

Instytut Neurologii:



Klinika Neurologii



Klinika Neurochirurgii



Klinika Neurotraumatologii



Zakład Neuroradiologii



Zakład Neuropatologii



Pracownia EEG i potencjałów

wywołanych



Pracownia EMG



Laboratorium (pracownia płynu

mózgowo-rdzeniowego, pracownia

neurogenetyki)

Rozpoznawanie

Rozpoznawanie

w neurologii:

w neurologii:



objaw



zespół



choroba

Choroby układu nerwowego –

Choroby układu nerwowego –

objawy:

objawy:



Ruchowe:

osłabienie siły(niedowład),

męczliwość, zanik lub przerost mięśni, ruchy
mimowolne



Czuciowe:

parestezje, przeczulica, niedoczulica



Autonomiczne:

suchość skóry, nadmierne

pocenie, tachycardia, biegunka



Psychiczne

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

–

–

objawy

objawy

:

:



Psychiczne :

• Zaburzenia przytomności/świadomości
• Zaburzenia funkcji korowych:

• Mowa – dysfazja, afazja
• Praksja – dyspraksja, apraksja
• Gnozja – dysgnozja, agnozja

• Zaburzenia funkcji poznawczych:

• pamięci , orientacji, krytycyzmu, myślenia, itp.)

• Zaburzenia emocjonalne (lęk, depresja)

Objaw – definicja:

Objaw – definicja:



Odbiegający od normy element

zachowania chorego lub wynik jego

badania przydatny w rozpoznaniu

choroby lub w diagnostyce różnicowej

Objaw – przykłady:

Objaw – przykłady:



brak (osłabienie) lub patologiczne
wzmożenie odruchu fizjologicznego

– rzepkotrząs (klonus rzepki)



obecność odruchu patologicznego

– objaw Babińskiego



osłabienie siły mięśniowej

– globalne osłabienie siły w kończynie dolnej

Objaw - definicja

Objaw - definicja



Odbiegający od normy

element

zachowania chorego lub wynik jego
badania przydatny w rozpoznaniu
choroby lub w diagnostyce różnicowej

Objaw - definicja

Objaw - definicja



Przykład: odruch kolanowy

• brak

• słaby ?

• żywy
• bardzo żywy

• wygórowany (wzmożony) ?

• polikinetyczny
• rzepkotrząs

Objaw - definicja

Objaw - definicja



Odbiegający od normy

element

zachowania

chorego lub wynik jego

badania przydatny w rozpoznaniu

choroby lub w diagnostyce różnicowej



Przykład: ból

bodziec nocycepcja ból (odczucie) 

ból (cierpienie) 

ból (zachowanie)

Objaw - definicja

Objaw - definicja



Odbiegający od normy element
zachowania chorego lub

wynik jego

badania

przydatny w rozpoznaniu

choroby lub w diagnostyce różnicowej



Przykład: wynik badania CT

TOMOGRAFIA
KOMPUTEROWA



Czas: 3- 6 h



Obraz:

– objaw zatarcia tasiemki

wyspy

– hypodensja jąder podstawy
– zatarcie rowków
– zwężenie komór
– objaw hyperdensyjnej

tętnicy

Objaw - definicja

Objaw - definicja



Odbiegający od normy element
zachowania chorego lub wynik jego
badania

przydatny w rozpoznaniu

choroby lub w diagnostyce różnicowej



Przykład: ból głowy

Objaw - definicja

Ból głowy:



nagły, silny, połowiczy, pulsujący,

nasilający się przy wysiłku fizycznym

objaw migreny



przewlekły, tępy, mniej odczuwany przy

wysiłku fizycznym lub aktywności

psychicznej

objaw napięciowego bólu głowy

Objawy - rodzaje

Objawy - rodzaje

Wskazówka co do postępowania:



ostry:

nagły, silny ból głowy



przewlekły:

codzienny, tępy ból głowy,

nawrotowy ból krzyża trwający wiele
tygodni

Objaw - definicja



Objaw podmiotowy ≠ skarga chorego

interpretacja

obserwacja

lekarz

pacjent

Objaw – pochodzenie

Uszkodzenie

struktury

Zaburzenie

funkcji

Objaw

Zespół – definicja:



Nieprzypadkowy zbiór objawów typowy
dla uszkodzenia (dysfunkcji) określonej
części lub miejsca układu nerwowego

Zespół - definicja

Objaw

Objaw

Objaw

Zespół

Zespół – przykłady:

Zespół – przykłady:

Dysmetria

Drżenie

zamiarowe

Oczopląs

Zespół móżdżkowy

Zespół – przykłady:

Zespół – przykłady:

Porażenie/

niedowład

Brak/osłabienie

odruchów skórnych

brzusznych

Odruch

Babińskiego

Zespół

piramidowy

Wygórowanie

odruchów

Choroba - definicja

Choroba - definicja



Charakterystyczny zespół objawów
mający określoną (mniej lub bardziej
poznaną) etiopatogenezę

Czynnik

etiologiczny

Mechanizm

patogenetyczny

Choroba

Choroba - przykłady

Choroba - przykłady

Choroba Parkinsona:

Choroba Parkinsona:

Zanik komórek

istoty czarnej

Niedobór

dopaminy

Choroba

Parkinsona

Choroba – przykłady:

Choroba – przykłady:

Parkinsonizm naczyniowy

Parkinsonizm naczyniowy

Niedokrwienie

komórek

istoty czarnej

Niedobór

dopaminy

Parkinsonizm

naczyniowy

Choroba-definicja

Choroba-definicja

Disorder



np.: udar mózgu,
padaczka



zbliżony obraz
kliniczny (objawy
+ przebieg), różna
etiopatogeneza,
podobne
postępowanie

Disease



np.:stwardnienie
rozsiane, choroba
Parkinsona



homogenny obraz
kliniczny (różne
postaci) wspólna
etiopatogeneza

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

- podział

- podział

:

:



etiologiczny



strukturalny (poziom
uszkodzenia układu
nerwowego)



patofizjologiczny

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

-

-

podział

podział

etiologi

etiologi

czny:

czny:



zapalne; infekcyjne i nieinfekcyjne



nowotworowe



naczyniowe; niedokrwienne i krwotoczne



urazowe



zwyrodnieniowe



genetyczne



metaboliczne



toksyczne



immunologiczne



niedoborowe

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

-

-

poziomy uszkodzenia

poziomy uszkodzenia

:

:

Kora (istota biała półkul)

Jądra podkorowe

Móżdżek

Pień mózgu

Rdzeń kręgowy

Korzenie

Sploty

Nerw obwodowy

Połączenie n-m

Mięsień

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

- podział

- podział

wg poziomu uszkodzenia:

wg poziomu uszkodzenia:



Choroby mięśni: dystrofie, miopatie,
zapalenie mięśni



Choroby styku nerwowo-mięśniowego:
miastenia i zespoły miasteniczne



Choroby nerwów obwodowych i
czaszkowych: neuropatie, polineuropatie,
oftalmopatie



Choroby korzeni nerwowych; dyskopatie,
zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające
kręgosłupa

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

- podział

- podział

wg poziomu uszkodzenia:

wg poziomu uszkodzenia:



Choroby rdzenia kręgowego



Choroby pnia mózgu



Choroby móżdżku



Choroby mózgu (także choroby układu
limbicznego i podwzgórza)

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

- podział patofizjologiczny

- podział patofizjologiczny

Przykłady:



Bóle głowy: samoistne (migrena,
napięciowy ból głowy), objawowe
(zapalne, nowotworowe)



Padaczka: etiologia nieznana,
poudarowa, pourazowa



Śpiączka i stany zaburzeń przytomności



Zaburzenia snu

Choroby układu nerwowego-

Choroby układu nerwowego-

podział patofizjologiczny

podział patofizjologiczny

Przykłady:



Choroby i zespoły otępienne



Choroby układu pozapiramidowego



Choroby demielinizacyjne



Choroby neuronu ruchowego



Choroby układu autonomicznego

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

- patomechanizm

- patomechanizm

Układy neuroprzekaźników:



Cholinergiczny – Ch. Alzheimera



Dopaminergiczny - Ch. Parkinsona



Serotoninergiczny- Migrena



Noradrenergiczny -Depresja



Gabaergiczny - Padaczka

Choroba - opis

1.

Definicja (krótkie określenie)

2.

Epidemiologia



Zapadalność



Chorobowość



Czynniki ryzyka

3.

Etiopatogeneza

4.

Obraz kliniczny



Objawy



Przebieg



Kryteria diagnostyczne



Rokowanie

5.

Leczenie



Profilaktyka



Leczenie objawowe



Leczenie przyczynowe

Etapy rozpoznania

Etapy rozpoznania

klinicznego

klinicznego

1.

Identyfikacja objawów

(podmiotowych,

przedmiotowych)

rozpoznanie objawowe

2.

Interpretacja objawów

rozpoznanie zespołowe

Etapy rozpoznania

Etapy rozpoznania

klinicznego

klinicznego

3.

Lokalizacja uszkodzenia

(procesu

chorobowego)

rozpoznanie anatomiczne

4.

Mechanizm uszkodzenia

rozpoznanie patologiczne

(etiopatogenetyczne)

Etapy rozpoznania

Etapy rozpoznania

klinicznego

klinicznego

5.

Ocena nasilenia

(zaburzeń i ich trwałości) w celu

ustalenia rokowania i zaplanowania leczenia

rozpoznanie czynnościowe

6.

Ocena stopnia prawdopodobieństwa

wszystkich

możliwych chorób które mogą być odpowiedzialne

za stwierdzane objawy lub zespoły

Na podstawie:

- częstości występowania
- objawów szczególnie charakterystycznych

(patognomonicznych)

- przebiegu choroby

rozpoznanie różnicowe

Etapy rozpoznania

Etapy rozpoznania

klinicznego - udar mózgu

klinicznego - udar mózgu

Rozpoznanie:

Objawowe:

●

niedowład połowiczy z zajęciem

twarzy(lewostonny) z wygórowaniem

odruchów i objawem Babińskiego

●

niedoczulica połowicza

(lewostronna)

Zespołowe:

zespół piramidowy (lewostronny)

Anatomiczne:

zespół terebkowy (lewostronny)

Etapy rozpoznania

Etapy rozpoznania

klinicznego - udar mózgu

klinicznego - udar mózgu

Rozpoznanie:

Patologiczne:

udar

(nagły początek)

udar niedokrwienny

(brak zmian w CT)

Etiopatogenetyczne:

udar niedokrwienny sercowo-zatorowy

(+ migotanie przedsionków)

Czynnościowe:

niedowład 3/4, bez zaburzeń mowy,

połykania i zwieraczy

Etapy rozpoznania

Etapy rozpoznania

klinicznego - udar mózgu

klinicznego - udar mózgu

Rozpoznanie:

Różnicowe:
●

udar niedokrwienny sercowo-

zatorowy

vs:

●

udar niedokrwienny w

przebiegu choroby dużych naczyń

vs:

●

guz mózgu

Rozpoznanie w neurologii

Rozpoznanie w neurologii



Wnioskowanie neurologiczne

(rozpoznanie kliniczne)



Badania dodatkowe:

-neuroobrazowanie strukturalne; CT,MRI;

czynnościowe SPECT, PET

-badanie elektrofizjologiczne
-badanie płynu mózgowo-rdzeniowego



Kryteria diagnostyczne

Kryteria diagnostyczne

Kryteria diagnostyczne



Zmieniają się w zależności od osiągnięć
w danej dziedzinie medycyny - ulegają
modyfikacjom



Wymagają wykonania określonych badań
potwierdzających obecność patologii
charakterystycznej dla danej jednostki
chorobowej i wykluczenia innych



Choroba:

-klinicznie pewna,
-klinicznie prawdopodobna
-klinicznie możliwa

Kryteria diagnostyczne

Kryteria diagnostyczne

-

-

m

m

igrena

igrena



A. Co najmniej 5 napadów



B. Napad trwa 4-72 godziny



C. Napad ma co najmniej dwie cechy:

– jednostronny
– pulsujący
– silny
– nasila się przy wysiłku fizycznym

Kryteria diagnostyczne

Kryteria diagnostyczne

-

-

m

m

igrena

igrena



D. W czasie napadu występują co
najmniej:

– nudności lub wymioty
– foto i fonofobia



E. Wywiad i badanie fizykalne nie
sugerują żadnej innej choroby