JUSTYNA

MAZIARZ

TERATOGENY

Teratogeny (dosłownie
potworotwórczość od teratos – potwór)



Czynniki powodujące uszkodzenie płodu.



Czynniki pochodzące ze środowiska

zewnętrznego, działające na organizm
kobiety i płodu.



Czynniki wywołujące wady wrodzone u płodu.

Wyróżniamy poszczególne teratogeny:



choroby matki



substancje chemiczne

Choroby matki



Wirus, który wywołuje różyczkę może doprowadzić do ślepoty,

wad serca, głuchoty, opóźnienia umysłowego, a nawet śmierci

noworodka.



Choroby przenoszone drogą płciową: syfilis, opryszczka,

rzeżączka, mogą uszkodzić narząd słuchu, wzroku oraz mózgu.

Opryszczka narządów płciowych najczęściej przechodzi na

dziecko podczas porodu, aż od 25 do 30% dzieci zarażonych

opryszczką umiera.



Wirus z grupy opryszczki CMV, czyli cytomegalowirus powoduje

infekcje wewnątrzmaciczną. Skutkiem tego jest ślepota,

opóźnienie rozwojowe, nienaturalny rozmiar głowy. CMV można

się zakazić poprzez: stosunki płciowe, transfuzje krwi.



Cytomegalia jest chorobą wywołaną przez wirusa cytomegalii,

należy do najcięższych zakażeń płodu w całym okresie trwania

ciąży



HIV wirus wywołujący AIDS.

Substancje chemiczne



Palenie tytoniu

Kobieta paląca tytoń w ciąży powoduje, że:



jej dziecko nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu, który jest potrzebny do
prawidłowego wzrostu i rozwoju,



rozwijające się w jej łonie dziecko jest zmuszane do kontaktu z prawie 4.000
substancji chemicznymi, w tym 40 rakotwórczymi, które są zawarte w dymie
tytoniowym,



dziecko rodzi się znacznie mniejsze i podatniejsze na choroby wieku
niemowlęcego i wczesnodziecięcego w porównaniu z dziećmi, których mamy
nie palą,



zwiększa się ryzyko komplikacji w czasie ciąży: samoistnego poronienia,
porodu przedwczesnego, krwawień z dróg rodnych, łożyska przodującego,
przedwczesnego odklejenia łożyska lub pęknięcia błon płodowych, a także
ciąży pozamacicznej.



palenie przez matkę w ciąży znacznie zwiększa ryzyko urodzenia martwego
dziecka, wczesnej śmierci noworodka lub zespołu nagłej śmierci niemowlęcia
(tzw. śmierci łóżeczkowej).

Substancje chemiczne



Spożywanie alkoholu



U kobiet które piją alkohol w okresie ciąży, spotykane są znacznie
częściej porody niewczesne i przedwczesne oraz poronienia
samoistne. U noworodków, matek pijących podczas ciąży,
obserwowano bezpośrednio po urodzeniu obecność objawów zespołu
abstynencyjnego (drżenia, wzmożone napięcie mięśniowe, osłabienie,
zaburzenia snu, płaczliwość, trudności w ssaniu itp.).



Alkoholowy Zespół Płodowy FAS (Fetal Alcohol Syndrom) powoduje:

- Opóźnienie wzrostu płodu i noworodka;
- Charakterystyczny wygląd twarzy z małymi szparami powiekowymi

(tzw. otwarte oczy), cienka górna warga, wydłużenie i spłaszczenie
rynienki nosowej (rowek nad środkową części górnej wargi);

- Uszkodzenia Ośrodkowego Układu Nerwowego: opóźnienie rozwoju,

zaburzenia zachowania, obniżenie sprawności intelektualnej,
deformacja czaszki i mózgu;

Substancje chemiczne



Marihuana i heroina



Palenie marihuany może powodować uszkodzenia genów, które
doprowadzą do powstania wad wrodzonych, nowotworów,
zakłóceń wzroku oraz symptomu odwykowego u dziecka.
Marihuana ma także zgubny wpływ na funkcje łożyska i układu
wydzielania wewnętrznego. Marihuana i haszysz, czyli tzw.
miękkie narkotyki, mają działanie podobne do tytoniu. Tytoń
zwiększa ryzyko poronienia i opóźnia rozwój wewnątrzmaciczny
płodu, może mieć wpływ na podatność dziecka na choroby
układu oddechowego. Może również powodować niepłodność.



Heroina powoduje uzależnienie zarówno psychiczne, jak i
fizyczne, zarówno u matki, jak i u dziecka po porodzie.
Substancje halucynogenne powodują uszkodzenie płodu i
poronienie.

Substancje chemiczne



Kokaina



Kokaina zwiększa wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny oraz
powoduje ekstremalne zwężenie naczyń krwionośnych, zwiększa też
ciśnienie krwi i przyspiesza akcję serca u matki.



Kokaina przenika przez łożysko i może je zniszczyć, ograniczając
dopływ krwi do płodu oraz hamując rozwój dziecka, zwłaszcza jego
głowy. Może powodować poronienia, przedwczesny poród, urodzenie
martwego dziecka, porażenie przy porodzie lub inne problemy u
dziecka, takie jak biegunka, drażliwość, płaczliwość, niedobór masy
ciała, problemy neurologiczne, powstanie wad wrodzonych (mózg,
twarz, serce, nerki), zaburzenia rozwoju motorycznego oraz niski
poziom ilorazu inteligencji. W organizmie



matki natomiast może spowodować zawał serca, napady drgawek

i nadciśnienie.

Teratogen

Zagrożenie dla płodu

Choroby matki
Rak

Guz płodu lub łożyska.

Toksoplazma

Obrzęk mózgu, zniekształcenia
kręgosłupa.

Ospa wietrzna

Blizny, uszkodzenia uszu.

Parvovirus

Anemia.

Zapalenie wątroby typu B

Zapalenie wątroby.

Chlamydia

Zapalenie spojówek, zapalenie
płuc.

Gruźlica

Zapalenie płuc lub gruźlica.

Substancje chemiczne
Toksyny wziewne

Zaburzenia podobne do
płodowego zespołu alkoholowego;
przedwczesny poród.

Akutan, witamina A

Zniekształcenie twarzy, uszu,
serca.

Streptomycyna

Głuchota.

Penicylina

Choroby skóry.

Tetracyklina

Zniekształcenia zębów.

Tabletki odchudzające

Niska masa urodzeniowa.

Okres rozwoju poszczególnych

narządów.

Rycina pokazująca ogólną zasadę mówiącą o tym, że każdy

narząd jest najbardziej podatny na uszkodzenie w okresie najszybszego
rozwoju.

(Moore,

Persaud, 1993)

UWAGA: Ciemnym kolorem zaznaczono okresy szczególnej
wrażliwości; jaśniejszy kolor oznacza mniejszą wrażliwość.

Inne czynniki oddziałujące na rozwój
prenatalny ze strony matki



Odżywianie



Wiek matki



Choroby przewlekłe



Czynniki środowiskowe



Stany emocjonalne matki

Odżywianie



Pożywienie jest dostarczane z krwiobiegu matki poprzez
łożysko. Aby dziecko było zdrowe, dieta matki musi zawierać
dostateczną ilość protein, tłuszczu i węglowodanów. Niedobór
witamin: C, B6, B12, E i K może utrudniać normalny rozwój
prenatalny



Np. brak witaminy B może doprowadzić do uszkodzenia cewy
nerwowej w postaci rozszczepu kręgosłupa.



Niedożywienie w czasie ciąży może spowodować niską masę
urodzeniową

dziecka

oraz

upośledzenie

czynności

poznawczych w dzieciństwie. Niedożywienie ma także wpływ
na rozwój układu nerwowego dziecka.

Wiek matki



W dzisiejszych czasach coraz więcej kobiet zachodzi w ciążę po
raz pierwszy przed trzydziestką albo nawet nieco później,
skutkiem tej tendencji jest m.in. gwałtownie zwiększająca się ilość
ciąż mnogich.



Starsze kobiety nie mają powikłań ciążowych i rodzą zdrowe
dzieci, jednakże ryzyko związane z ciążą zwiększa się wraz z
wiekiem matki.



U starszych matek , zwłaszcza gdy pierwszy raz zaszły w ciążę,
istnieje większe prawdopodobieństwo późnego poronienia lub
śmierci noworodka.



Drugą skrajność tworzą matki bardzo młode, nastolatki, które żyją
zazwyczaj w ubóstwie i rzadziej znajdują się pod odpowiednią
opieką lekarską w okresie ciąży, ponadto dzieci urodzone przez
bardzo młode matki częściej miewają problemy w nauce i
sprawiają więcej trudnośći wychowawczych.

Choroby przewlekłe



O wszystkich chorobach przewlekłych trzeba poinformować
lekarza prowadzącego ciążę, a o ciąży – lekarza specjalistę.
Choroba nie przekreśla macierzyństwa. Wymaga jednak
szczególnej uwagi ze strony personelu medycznego, zwłaszcza pod
kątem doboru leków.



Alergia



Astma oskrzelowa



Choroby nerek



Choroby serca



Choroby tarczycy



Cukrzyca



Nadciśnienie tętnicze



Padaczka



Depresja

Czynniki środowiskowe



Niekorzystny wpływ substancji występujących w środowisku,
m.in.:

-

arszenik,

-

ołów,

-

kadm,

-

gazy anestezjologiczne,

-

rozpuszczalniki, jak alkohol i rozcieńczalniki farb,

-

substancje skażone pasożytami.

Stany emocjonalne matki



Stwierdzono też, że wpływ na płód może mieć stres i
doświadczenie matki. Wynika to z faktu, że stres pobudza
gruczoły odpowiedzialne za wydzielanie adrenaliny.



Adrenalina przedostaje się do krwi matki i ta drogą może być
przekazana płodowi.



Badania na zwierzętach udowodniły, że zdenerwowanie matki
pobudza emocjonalność narodzonego potomstwa.



Prawdopodobnie matka, która ma predyspozycje do
odczuwania lęku przekazuje te predyspozycje swojemu
przyszłemu maleństwu.

Diagnostyka i leczenie płodu



Ultrasonografia – kontrolowanie rozwoju płodu.



Badanie próbek kosmówki(CVS); Punkcja
owodni – rozpoznanie błędów chromosomowych
oraz chorób genetycznych.



Fetoskopia – bezpośrednia obserwacja płodu przez
mikrokamerę.

KONIEC

KONIEC