TERATOGEN (od łac. tera – „potwór”) – czynnik pozagenetyczny (np. choroby zakaźne, niewłaściwe odżywianie, lekarstwa, używki, stan emocjonalny matki), który może być przyczyną wad wrodzonych embrionu i płodu.
ZASADY OGÓLNE OBEJMUJĄCE ISTOTNE CECHY SPOSOBU DZIAŁANIA TERATOGENÓW
Wpływ teratogenów zależy od składu genetycznego organizmu, który został na ich działanie narażony.
Wpływ teratogenów na rozwój zależy częściowo od momentu ich działania.
Wpływ teratogenu może być specyficzny (np. talidomid powodował znaczne deformacje kończyn, podczas, gdy różyczka działa na narządy sensoryczne i wewnętrzne).
Anomalie w rozwoju spowodowane przez teratogeny mogą powodować śmierć, deformacje, opóźnienia w rozwoju lub zaburzenia w funkcjonowaniu i zachowaniu.
Teratogeny różnią się sposobem przedostawania się do płodu (np. promieniowanie dostaje się do płodu bezpośrednio przez ciało matki, a substancje chemiczne na ogół wędrują przez krew i błony łożyska).
Prawdopodobieństwo stopnia anomalii rozwojowych wzrasta wraz ze zwiększaniem się dawki szkodliwego czynnika, jaka dotarła do płodu: od braku efektu aż do efektu śmiertelnego.