UKLAD POKARMOWY – JELITO CIENKIE,

JELITO GRUBE, WĄTROBA, TRZUSTKA

• Jest to odcinek przewodu pokarmowego,

w którym kończy się proces trawienia

pożywienia i rozpoczyna się wchłanianie

do krwi i limfy produktów trawienia.

• Ta ostatnia funkcja ma wpływ na

budowę w postaci licznych pofałdowań,

utworzonych przez błonę śluzową i

tkankę podśluzową.

• Pofałdowania znacznie zwiększają

powierzchnię wchłaniania.

• Komórki nabłonka jelita cienkiego:

– Enterocyty - czynnie uczestniczą w procesie

wchłaniania strawionego pokarmu. Na wolnej
powierzchni tych komórek znajduje się rąbek
szczoteczkowy – wchłaniający – utworzony z
licznych wypustek cytoplazmy, zwanych -
mikrokosmkami.

– Komórki kubkowe – ich liczba wzrasta idąc od

początku jelita cienkiego ku końcowi. Produkują
śluz.

– Komórki układu APUD – wytwarzające hormony

• Komórki APUD

– Komórki D – wydzielające somatostatynę
– Komórki S – wydzielające sekretynę
– Komórki EC – wydzielające serotoninę
– Komórki EGL – wydzielające preproglukagon
– Komórki H1 – wydzielające wazoaktywny

peptyd jelitowy (VIP)

– Komórki K – wydzielające peptyd hamujący

czynności żołądka.

• Długość jelita cienkiego równa się 6-

lub 7- krotnej długości ciemieniowo-
odbytowej.

• Powierzchnia chłonna wynosi 7,2 m

2

• Dwunatnica (duodenum)
• Jelito czcze (jejenum)
• Jelito kręte (ileum).

• Początkowy, najkrótszy odcinek jelita

cienkiego o długości 25-30 cm.

• Znajduje się w prawym nadbrzuszu,

w większości pozaotrzewnowo.

• Jest nieruchoma i przymocowana do

tylnej ściany jamy brzusznej.

• Ma kształt litery C
• Brzeg wypukły zwraca się ku stronie

prawej, a wklęsły ku stronie lewej.

• We wgłębieniu leży głowa trzustki.

• W dwunastnicy wyróżniamy:

– Część górną - początkowy odcinek tej części

określa się jako opuszkę dwunastnicy.

– Część zstępująca – biegnie prawie pionowo

w dół do wysokości dolnego brzegu 3 kręgu

lędźwiowego, na krótkim podłużnym

fałdzie, znajdującym się na w początkowym

odcinku części zstępującej, znajduje się

brodawka większa dwunastnicy (papilla

duodeni major). W brodawce tej jest

wspólne ujście przewodu trzustkowego i

przewodu żółciowego wspólnego.

• Część pozioma – krzyżująca poziomo

kręgosłup

• Część wstępująca – podąża ukośnie ku

górze, po lewej stronie aorty brzusznej,
do poziomu 2 kręgu lędźwiowego.

• W dalszym swym przebiegu wygina się

ku przodowi i dołowi by przejść w jelito
czcze.

• W części opuszkowej powierzchnia

wewnętrzna jest prawie gładka.

• Dopiero w połowie części zstępującej błona

śluzowa wraz z tkanką podśluzową
wytwarza fałdy okrężne (plicae
circulares), które od tego miejsca występują
stale w dalszych odcinkach jelita cienkiego.

• Błona śluzowa tworzy jeszcze dodatkowe

pofałdowania zwane kosmkami
jelitowymi (villi interstinales) –
zwiększające powierzchnię chłonną.

• Fałdy okrężne i kosmki jelitowe zwiększają

powierzchnię chłonną ok 23 razy.

• Blaszka właściwa błony śluzowej zawiera

liczne gruczoły dwunastnicy i pojedyncze

grudki chłonne.

• Tkanka podśluzowa charakteryzuje się

obecnością gruczołów surowiczo-

śluzowych (gruczoły Brunnera) – ujście

tych gruczołów z reguły znajduje się u

podstawy kosmków.

• Obydwa te odcinki różnią się od dwunastnicy

stosunkiem do otrzewnej – posiadają krezkę,

dlatego nazywane bywają jelitem krezkowym

(intestinum tenue mezosteriale).

• Krezka jelita cienkiego jest podwójnym fałdem

otrzewnej, który schodzi z tylnej ściany jamy

brzusznej i w swym wolnym brzegu zawiera jelito.

• Brzeg krezki przytwierdzony do ściany jamy

brzusznej nosi nazwę – korzenia krezki (radix

mesenterii). Długość korzenia krezki jelita

cienkiego 15-17 cm, natomiast długość tejże

krezki przy przyczepie do jelita cienkiego wynosi

5 m.

• Jelito czcze rozpoczyna się zgięciem

dwunastniczo-czczym (flexura

duodenoieiunalis), na wysokości 2 kręgu

lędźwiowego.

• Czcze w kręte przechodzi bez wyraźnej

granicy.

• Jelito kręte kończy się zastawką

krętniczo-kątniczą (valva ileocecalis) w

miejscu ujścia do kątnicy, w prawym

dole biodrowym.

• Długość jelita krezkowego wynosi 5 m
• 2/5 to jelito czcze
• 3/5 to jelito kręte.

• Jest ostatnim odcinkiem przewodu

pokarmowego.

• Charakteryzuje się następującymi

czterema cechami:

– Obecnością taśm
– Obecnością przyczepków sieciowych
– Obecnością uwypukleń jelita grubego
– Obecnością fałdów półksiężycowych

• Rozpoczyna się w prawym dole biodrowym
• Kończy się esicą.
• Jelito cienkie łączy się z jelitem grubym nie w

jego początkowym odcinku , ale około 7 cm od

początku jelita grubego. W ten sposób

powstaje pierwszy i najszerszy odcinek jelita

grubego – jelito ślepe albo kątnica.

• Długość jelita grubego wynosi 1,5 – 1,8 m.
• Najszersza jest kątnica, natomiast w miarę

posuwania się ku odbytowi średnica nieco się

zmniejsza.

• Błona śluzowa nie tworzy kosmków.
• Nabłonek wpukla się jedynie do blaszki

właściwej błony śluzowej, tworząc

cewkowatego kształtu krypty jelitowe.

• Nabłonek błony śluzowej,

jednowarstwowy walcowaty,

charakteryzuje się obecnością komórek

kubkowych, których liczba osiąga nawet

około 50% wszystkich komórek

nabłonkowych.

• W obrębie nabłonka występują także

komórki należące do systemu APUD:

– Komórki EC
– Komórki EG (A)
– Komórki D

• W blaszce właściwej błony śluzowej są

pojedyncze grudki chłonne , z wyjątkiem
wyrostka robaczkowatego, gdzie
występują grudki chłonne skupione.

• Charakterystyczną budowę ma błona

mięśniowa – jej warstwa podłużna

(zewnętrzna) nie jest rozłożona w ścianie

jelita równomiernie, lecz skupione w trzech

taśmach (teniae) o szerokości około 6

mm, które biegną podłużnie, w jednakowej

od siebie odległości. Taśmy są o 1/6

krótsze niż jelito i wskutek tego powstają

między nimi trzy rzędy wybrzuszeń ,

porozdzielanych poprzecznymi rowkami,

które wpuklają się do światła jelita jako

fałdy półksiężycowate (plicae

semilunares).

• Jelito grube tworzy rodzaj obramowania

otaczającego pętle jelita cienkiego, które

jest położone w części środkowej jamy

brzusznej.

• Jelito grube dzieli się na:

– Jelito ślepe (cecum) wraz z wyrostkiem

robaczkowym (appendix vermiformis)

– Okrężnicę (colon)
– Odbytnicę (rectum)

• Zwane jest też kątnicą – jest początkowym

odcinkiem jelita grubego, położonym na talerzu

biodrowym prawym, rzutuje na okolicę

pachwinową prawą.

• Około 7 cm powyżej początku jelita ślepego , na

jego przyśrodkowej ścianie, znajduje się ujście

krętniczo-kątnicze (ostium ileocecale), które jest

miejscem ujścia jelita cienkiego do grubego. W

ujściu znajduje się fałd błony śluzowej,

wytwarzający zastawkę krętniczo-kątniczą

(valva ileocecalis), która zapobiega cofaniu się

treści pokarmowej z jelita grubego do jelita

cienkiego.

• Od podstawy jelita grubego odchodzi wyrostek

robaczkowy (apendix vermiformis).

• Jest to narząd szczątkowy. Jego długość wynosi

najczęściej ok. 8 cm. Ma kształt cienkiej, gładkiej cewy.

• W położeniu typowym zwisa nad kresą graniczną

miednicy mniejszej.

• U kobiet koniec wyrostka robaczkowatego leży w

pobliżu prawego jajnika.

• Ujście wyrostka robaczkowatego do jelita ślepego jest

najczęściej odzielone zastawką półksiężycowatą.

• Wyrostek jest otoczony otrzewną i ma krezkę,

sierpowatego kształtu, która biegnie od końca krezki

jelita cienkiego.

• Wyróżniamy w niej:

– Okrężnicę wstępującą (colon ascendens)
– Okrężnicę poprzeczną (colon

transversum)

– Okrężnicę zstępującą (colon

descendens)

– Okrężnicę esowatą (colon sigmoideum)

•

Okrężnica wstępująca

Okrężnica wstępująca – rozpoczyna się

powyżej ujścia jelita krętego.

• Przebiega po prawej stronie jamy

brzusznej. Dochodzi do dolnej (trzewnej)

powierzchni wątroby i poprzez zgięcie

prawe okrężnicy (flexura coli dextra)

przechodzi w okrężnicę poprzeczną.

• Długość 12,5 – 20 cm.
• Pokryta jest w większości przypadków z

trzech stron otrzewną, tzn. Od przodu i z

boków.

• Okrężnica poprzeczna – rozpoczyna się w

podżebrzu prawym. Stąd kieruje się ku lewej stronie
ciała, ku górze i ku tyłowi; tu wytwarza zgięcie
lewe okrężnicy (flexura coli sinistra)

• Długość tego odcinka wynosi 47-50 cm i jest

większa niż linia prosta łącząca dwa jej końce,
ponieważ okrężnica poprzeczna w swoim przebiegu
tworzy łuk, którego wypukłość zwisa ku dołowi,
sięgając w pozycji stojącej człowieka aż do pępka, a
niekiedy nawet do lini międzykolcowej.

• Od przodu pokrywa ją sieć większa.
• Jest ruchoma z wszystkich stron otoczona otrzewną.

• Linia przyczepu krezki okrężnicy

poprzecznej na tylnej ścianie jamy

brzusznej przebiega mniej więcej

poziomo, krzyżuje część zstępującą

dwunastnicy , a dalej biegnie wzdłuż

dolnego brzegu trzustki.

• Krezka tej części okrężnicy oddziela

górną część jamy otrzewnej, tzw.

Brzuch gruczołowy, od dolnej, tzw.

Brzucha jelitowego.

•

Okrężnica zstępująca

Okrężnica zstępująca – rozpoczyna się

w lewym podżebrzu (od zgięcia lewego

okrężnicy), tuż poniżej śledziony.

Przebiega po lewej stronie jamy

brzusznej, ku dołowi i na wysokości

grzebienia biodrowego lewego

przechodzi w okrężnicę esowatą.

• Długość 22 – 30 cm.
• Okryta otrzewną najczęściej tylko z

trzech stron - od przodu i z boków.

• Okrężnica esowata – nazwę zawdzięcza

charakterystycznemu wygięciu w kształcie
litery S lub greckiej Σ.

• Zwykle jest położona w lewym nadbrzuszu,

od grzebienia biodrowego do poziomu II, III
kręgu krzyżowego, w miednicy małej.

• Długość waha się w granicach 12 -84 cm,

najczęściej wynosi 40 cm.

• Pokryta w całości otrzewną.

• Rozpoczyna się w tym miejscu, gdzie

kończą się taśmy.

• Długość wynosi 15-20 cm.
• Ma krzywizny skierowane – do przodu,

do tyłu i w kierunku bocznym. Są to:

– Zgięcie krzyżowe (flexura sacralis) –

skierowane do tyłu, zgodnie z krzywizną

kości krzyzowej.

– Zgięcie kroczowe (flexura perinealis) –

wypukłe do przodu, omija kość guziczną.

• Górna część odbytnicy jest rozszerzona i

nosi nazwę – bańki odbytnicy, a część

dolna nosi nazwę kanału odbytniczego.

• Kanał odbytnicy skierowany do tyłu i do

dołu, jest dalszym kierunkiem zgięcia

kroczowego.

• Kończy się odbytem (anus)

• Odbyt stanowi odcinek przejściowy

między zewnętrzną a wewnętrzną

powierzchnią ciała i jest narządem

zamykającym cewę jelitową.

• Mięśnie okrężne błony mięśniowej w

obrębie błony mięśniowej w obrębie odbytu
tworzą zwieracz mięśniowy, powstały z
komórek mięśni gładkich (mięsień
zwieracz wewnętrzny odbytu).

• Od zewnątrz jest on okryty przez mięsień

okrężny (mięsień zwieracz zewnętrzny
odbytu), zbudowany z włókien tkanki
mięśniowej poprzecznie prążkowanej
szkieletowej, której skurcz jest zależny od
woli człowieka.

• Jest to największy gruczoł w organizmie

człowieka.

• Ciężar wynosi przeciętnie 1,5 kg.
• Zabarwienie czerwonobrunatne.
• Zajmuje prawie całe podżebrze prawe,

znaczną część nadbrzusza i sięga do
podżebrza lewego.

• W linii środkowej ciała dolny brzeg wątroby

znajduje się w połowie odległości pomiędzy
podstawą wyrostka mieczykowatego mostka
a pępkiem.

• Funkcje:

– Synteza i wydzielanie żółci
– Magazynowanie glikogenu
– Odtwarzanie krwi
– Synteza mocznika
– Odtruwanie ustroju

• Ma dwie powierzchnie:

– Powierzchnię przeponową (facies

diaphragmatica), zwaną też górną
(przednia i tylna) – wypukła,
przylegająca do przepony i
odpowiadająca swym kształtem
sklepieniu przepony.

– Powierzchnia trzewna, zwana dolną

(facies visceralis).

• Na powierzchni dolnej widoczne są dwie bruzdy

ułożone w kształt litery H.

– Bruzda poprzeczna nosi nazwę – wrót wątroby

(porta hepatis)

• Tędy wchodzą do wątroby:

» Tętnica wątrobowa właściwa
» Żyła wrotna
» Nerwy

• Tędy wychodzą z wątroby:

» Przewody wątrobowe
» Naczynia limfatyczne

• Tętnica wątrobowa, żyła wrotna i przewód wątrobowy tworzą

razem „triadę wątrobową”, biegnąc obok siebie nawet w
wątrobie jako układ naczyń i przewodów wenątrzpłacikowych.

– Bruzda strzałkowa lewa

• W części przedniej biegnie więzadło obłe wątroby

(ligmentum teres hepatis) – pozostałość po żyle pępkowej,
funkcjonującej w życiu płodowym.

• W części tylnej – więzadło żylne (ligmentum venosum) –

pozostałość po przewodzie żylnym, który w życiu płodowym
łączył żyłę pępkową z żyłą główną dolną.

– Bruzda strzałkowa prawa

• Część przednia nazywa się dołem pęcherzyka żółciowego

(fossa vesicae felleae) – leży w niej pęcherzyk żółciowy.

• Część tylna – nosi nazwę bruzdy żyły głównej dolnej

(sulcus venae cavae). Tędy (a nie w obrębie wrót) odchodzą
od wątroby żyły wątrobowe (venae hepaticae), jako grube
trzy pnie żylne, które łączą się z żyłą główną dolną.

• Dzieli się na 4 płaty:

–

Płat prawy

Płat prawy (lobus dexter) – leży na prawo

od bruzdy strzałkowej prawej

–

Płat lewy

Płat lewy (lobus sinister) – leży na lewo od

bruzdy strzałkowej prawej.

–

Płat czworoboczny

Płat czworoboczny (lobus quadratus) – leży

pomiędzy dołem pęcherzyka żółciowego a

więzadłem obłym.

–

Płat ogoniasty

Płat ogoniasty (lobus caudatus) –

utworzony z części położonej pomiędzy

bruzdą żyły głównej dolnej a więzadłem

żylnym.

• Okryta jest otrzewną, pod którą leży

łącznotkankowa torebka włóknista (tunica fibrosa),
zbudowana z tkanki łącznej zwartej.

• Od torebki wnikają w głąb gruczołu pasma

łącznotkankowe, które dzielą go na płaciki (lobuli
hepatis). Jest to tkanka łączna międzypłacikowa.

• W odnogach tkanki łącznej biegną naczynia

krwionośne, limfatyczne, przewody żółciowe i nerwy.

• Płaciki mają kształt piramid o płaskiej podstawie i

zaokrąglonym wierzchołku , których wysokość
wynosi ok. 2 mm.

• Przez środek każdego płacika przebiega

naczynie żylne, zwane żyłą środkową
(vena centralis).

• Każdy płacik jest zbudowany z elementów

ułożonych w postaci sieci. Są to:

– Sieć włosowatych naczyń krwionośnych

śródpłacikowych, które są oplecione a tym samym
wzmocnione siecią włókien siateczkowych (tzw.
Włókna kratkowe)

– Sieć komórek wątrobowych (hepatocytów)
– Sieć kanalików żółciowych śródpłacikowych,

ulokowanych pomiędzy dwoma hepatocytami.

• Komórki wątrobowe układają sie w beleczki i

blaszki przebiegające promieniście w
stosunku do żyły środkowej.

• Są one otoczone ze wszystkich stron

włosowatymi naczyniami śródpłacikowymi,
typu zatokowego , czyli sinusoidy.

• Między hepatocytami a śródbłonkiem

sinusoidu znajdują się wolne przestrzenie
okołozatokowe (Dissego), które są
początkiem naczyń limfatycznych wątroby.

• Wątroba otrzymuje krew czynnościową i krew

odżywczą.

– Krew czynnościowa wprowadza do wątroby

żyła wrotna (vena portae).

– Krew odżywczą dostarcza tętnica

wątrobowa właściwa (arteria hepatica
propria)

• Żyła wrotna dzieli się na żyły międzypłatowe (venae

interlobares),

• Żyły międzypłatowe dzielą się na mniejsze naczynia

żylne, znajdujące się wewnątrz płatów, w tkance
łącznej międzypłacikowej, w przestrzeniach wrotno-
żółciowych – żyły międzypłacikowe (venae
interlobulares).

• w/w żyły tworzą wokół płacików splot naczyń żylnych –

żyły okołopłacikowe (venae perilobulares).

• Od nich odchodzą gałązki wnikające do płacików i tam

rozdzielają się na wspomniane wcześniej żyły
śródpłacikowe (venae intralobulares).

• Żyły śródpłacikowe są naczyniami typu

zatokowego, które łącząc się ze sobą i rozdzielając
się tworzą sieć o wydłużonych oczkach. W oczkach
leżą hepatocyty.

• Żyły śródpłacikowe biegną od obwodu płacika do

jego wnętrza i wpadają do żyły środkowej (vena
centralis).

• Żyły środkowe każdego płacika wychodzą przez

podstawę płacików i wpadają do żył
podpłacikowych (venae sublobulares), a te łącząc
się tworzą żyły wątrobowe (venae hepaticae), z
których krew dostaje się do żyły głównej dolnej.

• Sinusoidy – są odmianą naczyń

włosowatych,mających dużą średnicę.
Śródbłonek składa się z dużych płaskich
komórek, zawierających pory o średnicy ok.
100 nm. Nie mają blaszki podstawnej,
wspiera się bezpośrednio na mikrokosmkach
hepatocytów (lub innych komórek). Dzięki
porom i braku błony podstawnej wymiana
substancji pomiędzy hepatocytami a
naczyniami żylnymi jest bardzo ułatwiona.

• Taki układ naczyń żylnych w których

naczynie żylne rozpada się na sieć
naczyń włosowatych a te łączą się ze
sobą w żyłę nosi nazwę – krążenia
wrotnego.

• Tętnica wątrobowa właściwa (arteria

hepatica propria) dzieli się, podobnie jak
żyła wrotna, na tętnice:

– Międzypłatowe (arteriae interlobares)
– Międzypłacikowe (arteriae interlobulares),

biegnące w przestrzeniach wrotno-żółciowych.
Od tych tętnic odchodzą gałązki, które wnikają
do płacików i do żył śródpłacikowych. W ten
sposób następuje zmieszanie krwi żylnej
(czynnościowej) z tętniczą (odżywczej).

• Zrąb i miąższ wątroby wykazują budowę

zrazikową.

• Rozróżnia się:

– Zraziki anatomiczne – kryterium wyróżnienia

jest rzucająca się w oczy struktura skrawków
wątroby (szczególnie świni).

– Zraziki wrotne- kryterium wyróżnienia jest

układ kanalików odprowadzających żółć.

– Gronka wątrobowe – kryterium wyróżnienia

jest odległość hepatocytów od źródeł krwi
bogatej w tlen i składniki odżywcze.

• Zrazik anatomiczny – jest strukturą

wielościenną, która na skrawkach ma
najczęściej kształt sześcienny. W wątrobie
świni granice zrazika są wyraźne i
wytyczone przez pasma tkanki łącznej
właściwej. W wątrobie ludzkiej nie ma
wyraźnych pasm tkanki łącznej, a granice
między zrazikami wytyczają linie łączące
sąsiednie przestrzenie wrotno-żółciowe (jest
ich 3-6 wokół jednego zrazika). W środku
zrazika znajduje się żyła środkowa.

• Zrazik wrotny – ma w środku przestrzeń wrotno-żółciową,

a jego granicę wytyczają trzy sąsiednie żyły środkowe.

• Gronko wątrobowe – jest to zgrupowanie hepatocytów

wraz ze zrębem, naczyniami krwionośnymi i kanalikami
żółciowymi, którego oś stanowi żyłka okołozrazikowa, a
granice są wytyczone przez 1 lub 2 przestrzenie wrotno-
żółciowe i 2 żyły środkowe. W zależności od odległości od
żyłki okołozrazikowej wyróżnia się trzy strefy gronka:

– 1 – najbliższą żyłki okołozrazikowej
– 2 - środkową
– 3 – najdalszą
hepatocyty strefy 1 są najlepiej ukrwione, najlepiej

regenerują i najpóźniej obumierają. Pozostałe strefy
są bardziej podatne na uszkodzenia.

• Kanaliki żółciowe – w obrębie płacików wątroby

(kanaliki śródpłacikowe) nie mają własnych ścian.
Powstają jako zachyłki dwóch sąsiadujących ze sobą
hepatocytów.

• Opuszczając płacik, kanaliki żółciowe otrzymują własne

ściany i staja się przewodami międzypłacikowymi.

• Te przewody biegną w przestrzeniach wrotno-

żółciowych w towarzystwie tętnic i żył
międzypłacikowych. W ten sposób powstają
wspomniane wcześniej triady wątrobowe.

• Przewody międzypłacikowe łączą się ze sobą w

przewody większe by w końcu stworzyć dwa
przewody wątrobowe (ductus hepatici).

• Przewody wątrobowe

– Większy wychodzi z płata prawego
– Mniejszy – z płata lewego

• Przewody po wyjściu z wrót wątroby, łączą

się w przewód wątrobowy wspólny (ductus
hepaticus communis). Biegnie on ku
dołowi (dł. 25-30 mm) w obrębie więzadła
wątrobowo-dwunastniczego (ligamentum
hepatoduodenale) i od strony bocznej
łączy się z przewodem pęcherzykowym
(ductus cysticus).

•

Od miejsca połączenia w/w, w dalszym
przebiegu, nazywa się przewodem
żółciowym wspólnym (ductus
choledochus). Przewód ten ma 75 mm
dł.

•

Końcowy odcinek przewodu
żółciowego wspólnego łączy sie z
przewodem trzustkowym przed
wejściem do kanału dwunastnicy.

• Pęcherzyk żółciowy (vesica fella) – razem z

przewodem pęcherzykowym można
rozpatrywać jako uchyłek przewodu
wątrobowego, służący za zbiornik żółci, w
którym ulega ona zagęszczeniu wskutek
wchłaniania wody, przez błonę śluzową
pęcherzyka.

• Ma kształt gruszkowaty o dł. 8-12 cm, szer.

30-50 mm. Pojemność 30-50 ml.

• Trzon znajduje się w dole pęcherzyka

żółciowego.

• Znaczna część wątroby okryta jest otrzewną,

ściśle zrośniętą z torebka wątroby.

• Jedynie część powierzchni przeponowej płata

prawego w otoczeniu żyły głównej dolnej,
zrośnięta z przeponą, i część powierzchni
dolnej przylegającej do pęcherzyka
żółciowego – nie maja otrzewnej.

• Jest więc narządem leżącym

wewnątrzotrzewnowo.

• Otrzewna, przechodząc z wątroby na

przeponę, wytwarza więzadło wieńcowe
wątroby (ligamentum coronarium hepatis).

• Wolny brzeg więzadła wieńcowego po stronie

lewej nazywamy więzadłem trójkątnym
lewym (ligamentum triangulare sinistrum).
Na nim przymocowany jest lewy płat wątroby

• Od prawego płata wątroby do nerki odchodzi

więzadło trójkątne prawe (ligamentum
triangulare dextrum)

•

Więzadłem sierpowatym wątroby

Więzadłem sierpowatym wątroby

(ligamentum folciforme hepatis) –

nazywa się szeroki fałd otrzewnej, który

odchodzi od górnej i przedniej części

powierzchni przeponowej do dolnej

powierzchni przepony oraz do przedniej

ściany jamy brzusznej aż do pępka.

Dolny brzeg więzadła sierpowatego jest

wolny. Biegnie nim opisane wcześniej

więzadło obłe wątroby.

• Podwójny fałd otrzewnej, odchodzący od

wrót wątroby ku krzywiźnie mniejszej
żołądka i początkowej części
dwunastnicy, nazywamy siecią mniejszą
(omentium minus).

• W sieci wyróżniamy:

– opisane więzadło wątrobowo-dwunastnicze
– Więzadło wątrobowo-żołądkowe
– Więzadło wątrobowo-przełykowe.

• Długi, wąski gruczoł, położony w jamie

brzusznej zaotrzewnowo. Tylko przednia
powierzchnia trzustki jest pokryta otrzewną.

• Ma zabarwienie szarorózowe i miękką

konsytencję.

• Ciężar 70-90g, dł. 15-20 cm, szer. 2,5-5,5

cm, grubość 1,7-2 cm.

• Położona jest poprzecznie na tylnej ścianie

jamy brzusznej, za żołądkiem, na wysokości
I i II kręgu lędźwiowego.

• Wyróżniamy w niej:

– Głowę (caput pancreatis)
– Trzon (corpus pancreatis)
– Ogon (cauda pancreatis),

• Ogon dochodzi do wnęki śledziony.
• Głowa trzustki leży we wgłębieniu

krzywizny dwunastnicy.

• Część trzustki odchodząca od głowy

nosi nazwę wyrostka haczykowatego
(processus uncinatus).

• Przejście trzonu trzustki w ogon jest

stopniowe.

• Trzustkę od zewnątrz okrywa torebka

łącznotkankowa.

• Od niej odchodzą w głąb gruczołu

pasma tkanki łącznej, dzieląc miąższ
trzustki na płaciki.

• W tkance łącznej międzypłacikowej są

przewody wyprowadzające, liczne
naczynia krwionośne, sploty nerwowe i
skupienia komórek tłuszczowych.

• W budowie międzypłacikowej wyróżnia się:

– Część zewnątrzwydzielniczą – zbudowaną

podobnie jak ślinianka przyuszna, końcowe
odcinki wydzielnicze maja kształt
pęcherzyków, komórki budujace te pęcherzyki
produkują enzymy trawienne.

– Część wewnątrzwydzielnicza – utworzoną ze

skupień komórek nabłonkowych, zwanych
wyspami trzustki (wyspy Langerhansa) lub
aparatem wyspowym.

• Wyspy trzustki są bogato unaczynnione.

Wśród komórek trzustki wyróżniono 4
główne ich rodzaje i kilka rzadziej
spotykanych. Do głównych typów zaliczamy:

– Komórki A – 10-12%- wydzielają glukagon
– Komórki B – (60-80%) - wydzielają insulinę.
– Komórki D - (5-7%) - wydzielają somatostatynę
– Komórki PP – (0,5-2%) - wydzielają polipeptyd

trzustkowy.

– Komórki EC – wytwarzające serotoninę
– Komórki S – wydzielające sekretynę.

• Od pęcherzyków części zewnatrzwydzielniczej

trzustki biorą początek przewody
wyprowadzające, tzw. Wstawki.

• Wstawki wychodząc z płacików, biegną w

tkance łącznej międzypłacikowej jako
przewody międzypłacikowe, które łączą
się ze sobą w główny przewód
wyprowadzający (ductus pancreaticus),
biegnący centralnie, przez całą długość
trzustki, w osi gruczołu. Otwiera się on do
przewodu żółciowego wspólnego.

• Jama brzuszna wysłana jest powięzią

wewnątrzbrzuszną i błona surowiczą,
która nosi nazwę otrzewnej
(peritoneum).

• Powierzchnia otrzewnej wynosi 2 m

2

• Jest bogatounaczynniona i unerwiona.

• Część otrzewnej, która wyściela ściany jamy

brzusznej nazywa się – otrzewną ścienną
(peritoneum parietale s. Lamina parietalis).

• Część pokrywająca narządy - otrzewną trzewną

(peritoneum viscerale s. Lamina visceralis).

• Przestrzeń zawarta pomiędzy otrzewną ścienną a

otrzewną trzewną to jama otrzewnej (cavum
peritonei) – szczelinowata pozostałość zarodkowej
wtórnej jamy ciała (coeloma). W jamie znajduje się
płyn surowiczy powstający z osocza, który
zmniejsza tarcie między narządami jamy brzusznej.

• Z połączenia obu blaszek otrzewnej powstają

krezki. Krezki są więc zbudowane z dwóch
blaszek otrzewnej, między którymi znajduje
się cienka warstwa tkanki łącznej z naczyniami
krwionośnymi i nerwami.

• Niektóre zdwojenia otrzewnej tworzą

także wiązadła (np. Wiązadło
wątrobowo-dwunastnicze, wątrobowo-
żołądkowe) i sieci (np. Sieć większa i
sieć mniejsza).

• Przestrzeń znajdująca się pomiędzy

otrzewną ścienną a powięzią
wewnątrzbrzuszną nazywa się
przestrzenią zaotrzewnową
(spatium retroperitoneale). Jest ona
najlepiej wykształcona na tylnej
ścianie jamy brzusznej.

• Znajdujące się w jamie brzusznej narządy w

stosunku do otrzewnej leżą:

– W położeniu zewnątrzotrzewnowym (positio

extraperitoneales) – wtedy gdy tylko jedna
ich powierzchnia jest pokryta otrzewną.
Należą do nich:

• Nerki
• Moczowody
• Nadnercza
• Część zstępująca i pozioma dwunastnicy
• Trzustka
• Odbytnica
• Nasieniowody
• Gruczoł krokowy
• Aorta brzuszna
• Żyła główna dolna
• Pnie współczulne

• W położeniu wewnątrzotrzewnowym

(positio intraperitonealis) - znajdują
się narządy, które posiadają krezkę.
Są to:

• Część brzuszna przełyku
• Żołądek
• Część górna i wstępująca dwunastnicy
• Jelito krezkowe
• Kątnica z wyrostkiem robaczkowym
• Okrężnica poprzeczna
• Esica
• Bańka odbytnicy
• Wątroba
• Pęcherzyk żółciowy i przewody żółciowe
• Jądra i jajniki
• Jajowody
• macica

• Jama otrzewnej ma liczne zachyłki:

– Największym jest torba sieciowa (bursa omentalis) –

przestrzeń pomiędzy tylną ścianą żołądka a otrzewną
ścienną, pokrywającą tylną ścianę jamy brzusznej.

– Więzadła utworzone z otrzewnej i przebiegające pomiędzy

wątrobą, żołądkiem, dwunastnicą i przełykiem tworzą
strukturę zwaną – siecią mniejszą (omentum minus). Tu
znajdują się: przewód żółciowy wspólny, żyła wrotna,
tętnica wątrobowa („triada”) oraz splot nerwowy
autonomiczny.

– Otrzewna zwisająca „jak fartuch” z krzywizny większej

żołądka, tworzy sieć większą (omentum majus). Zawiera
ona : skupienie tkanki tłuszczowej i tkanki łącznej
siateczkowej – plamy mleczne (maculea lacteae).