Czynniki sprzyjające rozwojowi

myśli wojskowej w Polsce

• Ogólny rozwój kultury
• Doświadczenia wojenne
• Zwycięstwo odniesione nad Zakonem Krzyżackim
• Docierające do Polski idee związane z rozwojem

nowej epoki kulturowej

• Korzystny klimat do rozwoju nauki w Polsce (idea

humanizmu)

• zapotrzebowanie społeczne dopingujące

teoretyków wojskowych do szukania dróg
uzdrawiania znajdujących się w kryzysie polskiej
armii

• idee odrodzenia oraz ostatnie błyskotliwe

zwycięstwa odnoszone przez polski oręż

Przedstawiciele

• Andrzej Frycz-Modrzewski
• Jan Tarnowski
• Stanisław Łaski
• Marcin Bielski
• Paweł Włodkowic
• Jan Ostroróg
• Jakub Przyłuski
• Florian Zebrzydowski
• Stanisław Sarnicki
• Andrzej Ciesielski
• Józef Wereszczyński

Andrzej Frycz

Modrzewski

Andrzej Frycz Modrzewski herbu Jastrzębiec,

Andreas Fricius Modrevius (ur. 20 września 1503

roku w Wolborzu – zm. 1572 w Wolborzu) –sekretarz

królewski

•Polski pisarz polityczny okresu renesansu

•Autor dzieł

O poprawie Rzeczpospolitej

O poprawie Rzeczpospolitej i

O wojnie

O wojnie

•Badał wojnę jako zjawisko społeczne

•Podkreślał antyhumanitaryzm wojny i konieczność

zapobiegania jej

•Był autorem stworzenia pasa pogranicznych osad,

zamieszkałych przez ubogą szlachtę, które miały

spełniać rolę pierwszej wysuniętej rubieży obrony

•Opowiadał się za ufortyfikowaniem miast

•Uważał, że należy dążyć do podwyższenia poziomu

szkolnictwa wojskowego

•Podobnie jak Włodkowic dzielił wojny na

sprawiedliwe i niesprawiedliwe

•Jego zdaniem mobilizacja powinna być ogłaszana

trzykrotnie

•Proponował utworzenie specjalnego skarbu

przeznaczonego na wojskowe potrzeby państwa

•Wysunął projekt podziału terytorialnego kraju na 7

do 8 okręgów wojskowych

Jan Tarnowski

Jan Tarnowski herbu Leliwa (ur. 1488 w Tarnowie,

zm. 16 maja 1561 w Wiewiórce) – hetman Polski.

•Najwybitniejszy teoretyk wojskowy

•Praktyk i teoretyk wojskowy

•Autor traktatu

Consilium rationis bellicae

Consilium rationis bellicae oraz

Artykułów wojennych

Artykułów wojennych

•Dostrzegał wielkie zagrożenie ze strony ekspansji

tureckiej

•Zabiegał o stworzenie stałej zaciężnej armii na wzór

państw Europy Zachodniej

•Podkreślał potrzebę równomiernego rozwoju

wszystkich rodzajów wojsk

•Jego zdaniem armia powinna się składać z lekkiej i

ciężkiej jazdy, piechoty, artylerii i tzw. Szancknechtów

•Wiele uwagi poświęcał problematyce wyszkolenia

żołnierzy

•Przedstawiał interesujący sposób prowadzenia walki

ogniowej przez wyposażoną w broń palną piechotę –

polegała na strzelaniu rzędami

•Doceniał gotowość bojową, transport i zaopatrzenie

wojska w żywność oraz bezwzględną dyscyplinę

podczas rozwijania i zwijania obozu oraz przemarszu

wojsk

•Zaletą jego dorobku było to, że rozważania

teoretyczne wspierał obszernymi przykładami

rozwiązań praktycznych

Stanisław Łaski

Stanisław Łaski ps. "Walenty Poddany" (ur.

1500- zm. 29 marca 1550 w Książcu) - polski

publicysta, mówca, wojewoda sieradzki,

teoretyk wojskowości, podróżnik, dyplomata.

•Autor traktatu

Spraw i postępków rycerskich i

Spraw i postępków rycerskich i

przewagi opisanie krótkie z naukami w tej

przewagi opisanie krótkie z naukami w tej

zacnej zabawie potrzebnymi

zacnej zabawie potrzebnymi

•Interesowały go głównie problemy związane z

wyszkoleniem żołnierzy i z taktyką prowadzonej

walki, a także sposoby obrony i zdobywania

twierdz oraz rola artylerii w walce

•Opierał się na trzech zasadniczych źródłach

wiedzy, którymi były: dorobek starożytnej myśli

wojskowej, zwłaszcza dzieła Wegecjusza;

spostrzeżenia płynące ze współczesnej i

zachodnioeuropejskiej wojskowości; oraz

doświadczenia rodzime

•Postulował użycie map przez hetmanów oraz

rozróżniał indywidualną naukę władania bronią

oraz ćwiczenia zbiorowe, takie jak marsze czy

formowanie szyku bojowego

•Dużą wagę przywiązywał do fizycznego i

psychicznego szkolenia żołnierzy

Stanisław Łaski cd.

•Najobszerniej potraktował taktykę walki, a zwłaszcza

poczynania w okresie poprzedzającym wejście armii do bitwy

•Zalecał wybranie odpowiedniego terenu, na którym stoczona

miała być bitwa

•Teren oraz sytuacja miała według niego zasadniczy wpływ na

przyjęcie odpowiedniego szyku bojowego

•Podobnie jak starożytni teoretycy wojskowi, Łaski doceniał

rolę sprytu, forteli, przebiegłości i doświadczenia wodza, to

bowiem, jego zdaniem nieraz bardziej przyczynia się do

zwycięstwa aniżeli wielkość wojska

•Podobnie jak teoretycy zachodnioeuropejscy, za warunek

skutecznej obrony twierdz uznawał: położenie obronne,

wyposażenie załogi w żywności i broń, możliwość odsieczy

oraz liczną i wyszkoloną załogę

•Opowiadał się także za zapewnieniem artylerii jednolitego

dowodzenia. Stanisław Łaski był autorem pierwszego

polskiego traktatu teoretycznego, co samo w sobie wpisuje go

w historie

Marcin Bielski

Marcin Bielski, Marcin Wolski herbu

Prawdzic (ur. ok. 1495 we wsi Biała pod

Pajęcznem w ziemi Sieradzkiej, zm. 18

grudnia 1575) – żołnierz, historyk i

renesansowy poeta satyryczny.

•Wybitny teoretyk wojskowy

•W 1569 r. opublikował traktat

Sprawa

Sprawa

rycerska

rycerska

•Opisywał o organizacji legionów rzymskich,

armii greckiej, tureckiej i księstwa

moskiewskiego

•W swoim traktacie pisał o maszynach

oblężniczych, metodach zdobywania twierdz

oraz technice i taktyce działania artylerii

•Opowiadał się za taktyką polegającą na

niespodziewanych napadach na tatarskie

kosze

•Został zaklasyfikowany do grupy

teoretyków zajmujących się problemami nie

strategicznymi, lecz taktycznymi

Paweł Włodkowic

Paweł Włodkowic z Brudzenia herbu Dołęga
(ur. ok. 1370 w Brudzeniu Dużym koło Płocka,
zm. 1435 lub 1436 w Krakowie) – uczony, pisarz
religijny i polityczny, obrońca interesów Polski w
sporach z Krzyżakami.

•Rozważał nad wojną jako zjawiskiem
towarzyszącym życiu państwa i narodu

•Jako pierwszy teoretyk dokonał podziału wojen
na sprawiedliwe i niesprawiedliwe.

•Aby wojna była sprawiedliwa, powinna spełniać
liczne warunki:

„sprawiedliwa przyczyna może

„sprawiedliwa przyczyna może

uzasadniać sięgnięcie po broń, walka

uzasadniać sięgnięcie po broń, walka

podejmowana o odzyskanie lub utrzymanie

podejmowana o odzyskanie lub utrzymanie

rzeczy nam tylko należnej, walka podejmowana

rzeczy nam tylko należnej, walka podejmowana

w obronie własnej, aby nie była walką

w obronie własnej, aby nie była walką

prowadzoną z nienawiści ani innych do tego typu

prowadzoną z nienawiści ani innych do tego typu

niskich pobudek”.

niskich pobudek”.

•przyznał także każdemu narodowi prawo do
prowadzenia wojny obronnej, niezależnie od
przekonań religijnych czy stopnia cywilizacji; i był
to jego największy wkład w rozwój myśli
światowej.

Jan Ostroróg

Jan Ostroróg (ur. 1436 - zm. 1501 w Grodzisku

Wielkopolskim) herbu Nałęcz, wojewoda poznański,

twórca i publicysta polityczny. Doradca królów

Kazimierza Jagiellończyka i Jana Olbrachta. Syn

Stanisława.

•Sformułował wiele ważnych uwag dotyczących

problemów obronności kraju

•W dziele

Monumentum pro comitiis generalibus

Monumentum pro comitiis generalibus

Regni sub Rege Casimiro pro Reipublicae ordinatione

Regni sub Rege Casimiro pro Reipublicae ordinatione

cangestum

cangestum wiele miejsca poświęcił problematyce

militarnej.

•Widział, mimo pozornej świetności problematyki

militarnej, słabość siły obronnej Rzeczpospolitej

przejawiającą się w złym uzbrojeniu wojska,

niewystarczającym zaopatrzeniu zamków, zwłaszcza

pogranicznych, oraz braku odpowiednich środków

finansowych na potrzeby wojska i obronności kraju.

•Rozróżniał trzy rodzaje wypraw wojennych: „ jedna -

przy niedużym zagrożeniu; drugą – przy większym

niebezpieczeństwie; trzecią – kiedy już idzie o

ratowanie kraju lub obronę wiary.

•Poświęcił dużo miejsca koncepcjom nowego systemu

finansowania wojska

•Proponowały obciążenie podatkami kleru i miast oraz

zwiększenie dochodów myt i ceł

•Nie uwzględniały takiego środka dochodów, jak

opodatkowanie dóbr królewskich i szlachty.

Herb Nałęcz

Florian Zebrzydowski

Florian Zebrzydowski herbu Radwan

(zm. 1562) – hetman polny koronny

•Autor dzieła

Pouczenia wojenne

Pouczenia wojenne

•Omawiał sposoby obrony zamków

•Jego zdaniem, warunkiem obrony

twierdz powinno być wcześniejsze

zgromadzenie niezbędnej liczebnie

załogi oraz zaopatrzenia bronionych

twierdz w uzbrojenie i środki żywności

•Uważał, iż podstawą skutecznej obrony

twierdz jest czujność załóg oraz

zdyscyplinowanie

•O wartości jego dorobku stanowi fakt,

że autor samodzielnie, nie korzystając

już z napisanych prac, starał się

analizować sytuacje istniejącą we

współczesnej mu wojskowości

Stanisław Sarnicki

Stanisław Sarnicki herbu Ślepowron (ur. ok. 1532 w

Mokrelipiu – zm. 1597) – polski historyk

•Twórca utworów o tematyce wojennej

•Autor

Ksiąg hetmańskiej

Ksiąg hetmańskiej

•Napisał pierwszą pracę o charakterze podręcznika

wiedzy wojskowej

•Opowiadał się za zwiększeniem liczebności piechoty

w wojsku polskim

•Jako jedyny przedstawił opisy i rysunki różnego

rodzaju mostów, machin oblężniczych, opisy

techniczne produkcji dział, pocisków, prochu

strzelniczego i innego sprzętu wojennego

•Promował zagadnienia związane z medycyną i

higieną wojskową

•Dostrzegał rosnącą rolę artylerii i promował ten

rodzaj broni

•Podkreślał znaczenia zaskoczenia przeciwnika

•Przedstawił problematykę szkolenia żołnierzy oraz

przygotowań wojennych państwa

•Postulował przygotowanie wojska do oczekujących je

zadań wojennych już w czasie pokoju

•Przedstawił wielowariantowy szyk zwany starym

urządzeniem polskim

Zagadnienia cieszące się największą
popularnością i zainteresowaniem wśród
teoretyków wojskowych:

•Poszukiwanie najskuteczniejszego sposobu i systemu zabezpieczenia
obronności kraju, zwłaszcza jego granic wschodnich i południowo
wschodnich

•Całkowite lub przynajmniej częściowe zastąpienie pospolitego ruszenia
szlacheckiego stałym wojskiem zaciężnym oraz poszukiwanie źródeł
jego finansowania

•System szkolenia i wychowania żołnierzy
•Zmiany zachodzące w strategii i taktyce walki oraz w technicznym
wyposażeniu wojsk

•Sztuka fortyfikacyjna oraz taktyka walki, związane z wykorzystaniem
warownych obozów

•Istota wojen jako zjawiska społecznego i ich podział na wojny
sprawiedliwe, zaborcze i agresywne