Immanuel Kant

Przewrót kopernikański w teorii

poznania

Immanuel Kant (1724-
1804)

Podział sądów



A. Sady a priori –
orzekające o czymś
bez udziału
doświadczenia np. Bóg
istnieje



C.Sądy syntetyczne –
dodające do wiedzy o
przedmiocie coś co nie
jest zawarte w jego
pojęciu – np. wszystkie
ciała są ciężkie, sąd
syntetyczny aposteriori.



B. Sądy aposteriori –
orzekające o czymś na
podstawie
doświadczenia - Pada
deszcz.



D. Sądy analityczne -
nie orzeka o
przedmiocie niczego
czego już nie ma w
samym jego pojęciu –
np. czerwień jest
barwą . Deszcz jest
opadem.

Sądy syntetyczne a priori



AC. Sądy syntetyczne a priori nie są
oparte na doświadczeniu ale rozszerzają
wiedzę. Takie są sądy matematyki i
fizyki, jak 5+7=12 czy „ wszystkie ciała
są rozciągłe” – to można sprawdzić,
sądy te są powszechne i konieczne.



Inne sądy syntetyczne a priori
metafizyczne – np. „Bóg jest miłosierny”.
Te sądy nie mają wartości poznawczej .

Jak są możliwe sądy
syntetyczne a priori?



Hume - u niego wszystkie sądy
analityczne są a priori ( definicyjne) a
syntetyczne a posteriori (empiryczne).



Kant – chodziło mu o sądy syntetyczne
a priori, czyli te, o których empiryści
uważali że są niemożliwe, a dla Kanta
były osnową wiedzy.



Kant nie poddawał wiedzy w wątpliwość
ale uzasadniał to, jak ona istnieje.

Teoria poznania



Filozofia ma analizować naukę i podać
warunki jej istnienia. Ustalić jakie sądy a
priori są zawarte w nauce,



Kant chciał zachować i racjonalizm i
empiryzm nauki. To są „ dwa pnie
poznania”. Sprawują nad sobą wzajemna
kontrolę i to daje gwarancję prawdy.



Rozum wytwarza pojęcia ogólne. Zmysły
dają we wrażeniach materiał do wyobrażeń,
w którym oprócz wrażeń jest tez przestrzeń i
czas. Czy to jest czynnik a priori?

Przestrzeń i czas



Czy przestrzeń jest wyobrażeniem a priori?
Jest jedna przestrzeń, doświadczamy jej
jednak zawsze indywidualnie. Czasu i
przestrzeni nie odbieramy zmysłami, ale je
dodajemy do wrażeń. Porządkujemy
wrażenia jako równoczesne (przestrzeń)
bądź jako następujące po sobie ( czas).
Materia tych wrażeń jest empiryczna ale
forma jest a priori. Nie ma przestrzeni i
czasu bez ich zawartości, same w sobie nie
istnieją.

Przestrzeń i czas jako formy
zmysłowości , subiektywne kategorie
umysłu

Formy naoczności,
kategorie rozsądku



Przestrzeń i czas to formy subiektywne ,



Specyficzne dla ludzkiego poznania formy
naoczności, przed empiryczne.



Podmiot jest warunkiem przedmiotu,
pojęcia są warunkiem doświadczenia



Wrażenia zespalamy w przedmioty – za
pomocą pojęcia

substancji ,

z

darzenia

łączymy za pomocą kat. przyczynowości
,są to pojęcia rozsądku, porządkujące
materiał poznawczy.

Kategorie czystego rozsądku
czyli formy rozsądku



Ilość sądów – ogólne, szczegółowe,
jednostkowe;



Jakość – twierdzące, przeczące, nieskończone,



Stosunek – stanowcze, warunkowe, rozjemcze



Modalność – problematyczne, asertoryczne,
apodyktyczne



Jakość – realność, zaprzeczenie, ograniczenie



Modalność – możliwość , istnienie, konieczność



Stosunku- substancja, przyczyna,

wspólność

Przewrót
kopernikański/kantowski



Pojęcia są warunkiem doświadczenia a
jaźń – warunkiem przedmiotów.



Sądy a priori stosują się do
przedmiotów, które nie są od nich
niezależne, ale są przez te sądy
ukszałtowane.



Nie ma tu tradycyjnej opozycji
przedmiot – podmiot, podmiot jest
warunkiem przedmiotu.

Na ile przedmiot jest z
podmiotu?



Jak uzasadnić zgodność
doświadczenia i pojęć? Albo
doświadczenie umożliwia pojęcia, albo
odwrotnie. Otóż pojęcia umożliwiają
doświadczenie dla sądów
syntetycznych a priori. Sądy
matematyki i fizyki są możliwe.



Sądy metafizyki - religijne nie mają
uzasadnienia.

Poznanie poznania, nie
rzeczy



Pojęcia formy i materii jak z
Arystotelesa ale inaczej. Formą jest z
podmiotu, jest „ a priorycznym”
wkładem w poznanie rzeczy ( materii).
Myśl jest składnikiem doświadczenia.
Same przedmioty doświadczenia są
wynikiem kategorii rozsądku
( substancja, przyczynowość ) i form
zmysłowości ( czas przestrzeń).

Idee regulatywne rozumu



Dziedzina metafizyki – to noumeny, rzeczy
same w sobie, nie poznawalne. Poznajemy
fenomeny, nie noumeny.



Rozum wytwarza idee regulatywne - na
całość doświadczenia wewnętrznego –

dusza,

całość doświadczenia zewnętrznego

–

wszechświat

- warunek doświadczenia –

Bóg

. Te idee można uzasadnić tylko

psychologicznie, to jest wskazać na
potrzebę, której odpowiadają.

Etyka Kanta – imperatyw
kategoryczny



Ludzie są wolni, to jest postulat praktycznego
rozumu. Udowodnić tego nie można, ale można
to postulować. Podmiotem moralnym może być
tylko n człowiek wolny. Bez wolności nie ma
bowiem wyboru. Imperatyw mówi „ postępuj
zawsze tak, jak chciałbyś żeby inni postępowali
wobec ciebie”.



Obowiązek - nie osobisty, ale rozumowy jest
podstawowym czynnikiem etyki. Postępuj tak,
jakbyś chciał żeby postępowali wszyscy.
Imperatyw kategoryczny.

Imperatyw kategoryczny



Nie można się tu kierować uczuciami
czy względami praktycznymi, wygodą.
Ludzie są równi w swoim
człowieczeństwie, zatem trzeba ich
równo traktować skoro i ty chcesz być
traktowany równo, jak człowiek.



Państwo celów – jako związek istot
rozumnych i autonomicznych. Ludzki
świat nie jest już dany, on jest do
tworzenia.