Klasyfikacje laserów i ogólne zasady

ich zastosowania w terapii

stomatologicznej.

Wprowadzenie

W stomatologii powszechne zastosowanie mają lasery tzw.
miękkie, czyli niskiej mocy, generujące fale o różnych
długościach, najbardziej popularne to 670nm, 830nm i
904nm, laser argonowy generujący dł. fali 488nm, służący
do czterokrotnie szybszego utwardzenia materiałów
światłoutwardzalnych

(w

porównaniu

do

lampy

polimeryzacyjnej) oraz lasery tzw. twarde, czyli wysokiej
mocy, z których trzy (CO2, Nd:YAG i Er:YAG) znalazły stałe
miejsce w codziennych aplikacjach stomatologicznych.

Podział laserów

Ze względu na moc generowanego promieniowania, w
laserach o pracy ciągłej możemy mówić o laserach:



Małej mocy od 1 do 5mW



średniej mocy od 6 do 500mW



Dużej mocy powyżej 500mW

Podział laserów…

Ze względu na zastosowanie wynikające z charakteru oddziaływania na
tkankę, lasery stosowane w urządzeniach medycznych dzieli się na dwie
grupy:



Lasery niskoenergetyczne (biostymulacyjne)



Lasery wysokoenergetyczne (chirurgiczne)

Lasery niskoenergetyczne – ich moc nie przekracza kilkudziesięciu
miliwatów. Głownie są one konstruowane na podstawie laserów
półprzewodnikowych, generujących różne długości fal. Przy działaniu
promieniowania małej mocy na tkankę, nie obserwuje się jej destrukcji,
ale jedynie wpływa ona na procesy prowadzące do zmiany metabolizmu.

Lasery wysokoenergetyczne – są to lasery o dużej i średniej mocy (od
pojedynczych do setek watów mocy ciągłej) oraz lasery impulsowe o
większej mocy szczytowej (w impulsie osiągające moc milionów watów)

Lasery wysokoenergetyczne

Jak już wspomniano, są to lasery dużej mocy. Do
najbardziej

rozpowszechnionych

należą

trzy

najważniejsze:
1) laser chirurgiczno-zabiegowy na dwutlenku węgla,
tzw.laser CO

2

2) laser do zabiegów endodontycznych i mikrochirurgii
kontaktowej, tzw. laser jagowo-neodymowy (YAG:Nd)
3) laser do opracowywania twardych tkanek zęba między
innymi ubytków próchnicowych, tzw. laser jagowo-erbowy
(YAG:Er)

Laser CO

2

Jest wyróżniającym się jakościowo narzędziem w stomatologii i
chirurgii jamy ustnej. Promieniowanie laserowe jest dobrze
absorbowane przez wodę, a tym samym przez dobrze uwodnione
tkanki miękkie. W tkankach twardych promieniowanie to wyróżnia
się także efektywną absorpcją, ale jego działanie ogranicza się tu
głównie

do

procesów

nadtapiania

i

rekrystalizacji

powierzchniowych warstw szkliwa i zębiny. Zastosowanie tego
lasera w zbiegach kanałowych jest ograniczone ze względu na
zwierciadlany, a nie na światłowodowy sposób prowadzenia
wiązki.

Najszersze więc pole zastosowań lasera CO

2

to zabiegi na

tkankach miękkich jamy ustnej. Zmieniająca się w ciepło
zogniskowana energia promieniowania wywołuje kontrolowany
efekt cięcia. Głębokość i szybkość cięcia oraz obszar martwicy
wzrastają proporcjonalnie do mocy promieniowania.

Laser CO

2

W zabiegach bezkontaktowego cięcia laserem CO

2

uzyskuje się

działanie hemostatyczne i sterylizujące. Zmniejsza się także
miejscowy odczyn zapalny. Aplikator zabiegowy jest oddalony od
pola operacyjnego, co umożliwia wygodny dostęp i dobrą
widoczność. Urządzenie to podczas cięcia koaguluje naczynia
krwionośne w trakcie zabiegu chirurgicznego, a zatem jest
nieocenione przy usuwaniu zmian chorobowych wysoce ukrwionych
narządów, np. języka. Możliwość ciągłej hemostazy eliminuje
konieczność zakładania szwów, a absolutnie sterylną ranę można
pozostawić

bez

zabezpieczenia

opatrunkiem.

Pooperacyjne

bliznowacenie i skurcz tkanek jest ograniczony. Wyniki procesu
zdrowienia są zwykle doskonałe. Laser CO

2

jest szczególnie

efektywny w usuwaniu wczesnych zmian chorobowych takich jak
nadziąślaki, włókniaki, i brodawczaki, w przecinaniu wędzidełek
warg i języka, w pogłębieniu przedsionka, w wycinaniu
przerośniętych

dziąseł,

w

usuwaniu

naczyniowych

zmian

chorobowych, w przygotowywaniu jamy ustnej do protezowania itp.

Laser CO

2

W leczeniu zmian okołowierzchołkowych, laser CO

2

znacznie ułatwia przeprowadzenie zabiegu przez
całkowite odparowanie patologicznie zmienionych
tkanek okołowierzchołkowych. Zabieg jest bezkrwawy, a
rana goi się bez powikłań. Zwęglona warstwa
pokrywająca

operowaną

powierzchnię

stanowi

naturalny opatrunek. Oddziaływanie promieniowania
laserowego na twardą tkankę wierzchołka zęba
powoduje zatopienie bocznych kanalików korzenia zęba
i niszczy przetrwałe w nich drobnoustroje.

Laser CO

2

Należy podkreślić, że działanie hemostatyczne lasera CO

2

ma szczególne znaczenie w zabiegach:
1) rozległych, związanych z dużą utratą krwi w obficie
unaczynionych tkankach
2) u pacjentów z zaburzeniami układu krzepnięcia usuwania
zmian naczyniowych
3)

w

chirurgii

onkologicznej,

dla

zmniejszenia

niebezpieczeństwa rozsiewu komórek nowotworowych
poprzez naczynia krwionośne
4) Natomiast działanie koagulacyjne lasera CO

2

w zabiegach

na silnie zainfekowanej tkance sterylizuje brzegi rany.

Laser Er:YAG (erbowo-
jagowy)

Znalzł

zastosowanie

głównie

w

stomatologii

zachowawczej. Najszerszym polem jego zastosowań
klinicznych jest obróbka twardych tkanek zęba, gdzie z
powodzeniem zastępuje wiertarki turbinowe. Emituje falę
o długości 2940nm najsilniej ze znanych fal laserowych
absorbowaną przez wszystkie składniki twardej tkanki
zęba.

Laser Er:YAG

Z powodu bardzo krótkich impulsów i relatywnie długiego
czasu przerwy między nimi, tkanki sąsiadujące z miejscem
oddziaływania promieniowania laserowego nie odczuwają
prawie wcale efektu termicznego. Laser ten pracuje w
sposób impulsowy z częstotliwością w zakresie (1-10)Hz i
już przy 5 impulsach na sekundę (5Hz) można usunąć
warstwę zębiny grubości 0,3mm lub warstwę szkliwa o
grubości

0,2mm.

Mechanizm

oddziaływania

promieniowania tego lasera na tkankę, jednakowo
skuteczny na szkliwo, zębinę czy cement, jest ściśle
fotoablacyjny tzn. usuwanie twardych tkanek ma formę
"mikrowybuchów", przez co zabieg jest praktycznie
bezbolesny nawet w przypadku odsłonięcia miazgi.

Laser Er:YAG

Działanie promieniowania lasera Er:YAG nie powoduje
nadtapiania brzegów opracowywanej tkanki zębowej, w
przeciwieństwie do lasera CO

2

, którego działanie ma

charakter ściśle termiczny i powoduje miejscowe stopienie
i rekrystalizację mineralnych składników tkanki zębowej.
Laser ten nadaje się również do usuwania wszelkich spoiw,
amalgamatów i kompozytów

Laser jagowo-neodymowy
Nd:YAG

Emituje falę o długości 1064nm, która do pola
operacyjnego doprowadzana jest za pomocą giętkiego
światłowodu o różnej grubości. Światłowody są niezwykle
elastyczne, lekkie i wygodne w obsłudze dla lekarza.
Dzięki temu urządzenia te wykorzystuje się przede
wszystkim do leczenia endodontycznego zębów - do
sterylizacji i poszerzania światła kanałów. Promieniowanie
tego lasera działa silnie sterylizująco, przez co ogranicza
ewentualne wystąpienie ponownej infekcji. Leczenie
kanałowe wykonuje się w ciągu jednego zabiegu co także
zapewnia pacjentom większy komfort.

Jednym z częstszych zastosowań lasera Nd:YAG jest leczenie
nadwrażliwości zębów. Zaledwie jeden zabieg eliminuje to
uciążliwe schorzenie poprzez zeszkliwienie powierzchni zęba i
zamknięcie kanalików zębiny.
Innym przykładem jest leczenie zmian początkowych w
szczelinach i bruzdach, gdyż promieniowanie laserowe,
utwardzając szkliwo jednocześnie niszczy bakterie. Laser ten
jest także bardzo dobrym narzędziem do leczenia próchnicy,
gdyż w mechanizmie fotoablacji wybiórczo likwiduje
próchniczo zmienione tkanki, nie naruszając zdrowej zębiny.
Ponadto laser ten jest stosowany do przygotowania ubytku
bezpośrednio

przed

założeniem

wypełnienia

poprzez

zwiększenie powierzchni wiązania dla żywic pośrednich, co
skutecznie eliminuje potrzebę wytrawiania ubytku kwasem
fosforowym. Naświetlanie promieniowaniem lasera Nd:YAG
powierzchni korzenia niszczy kamień i usuwa resztki osadów.
Zabiegi wykonywane tym laserem, podobnie jak laserem
CO

2

, są bezkrwawe i bezbolesne, a bardzo cienki światłowód

umożliwia dotarcie do miejsc, do których trudno byłoby
dotrzeć za pomocą konwencjonalnych metod.

Przykłady zastosowań klinicznych:
Tkanki miękkie
- kiretaż
- redukcja płytki bakteryjnej
- usunięcie złogów nazębnych
- usuwanie łagodnych zmian nowotworowych i zapalnych
- zatrzymanie krwawienia
- przygotowanie pola protetycznego
- nadżerki
- opryszczka wargowa
- plastyka dziąseł
- afty

Tkanki twarde - wzmacnianie zębiny
- odsłanianie brzegu oszlifowanych filarów zębowych
- leczenie nadwrażliwości zębiny
- leczenie endodontyczne
- działanie bakteriobójcze
- przygotowanie dna ubytku przed założeniem wypełnienia
- leczenie zmian okołowierzchołkowych

Lasery niskoenergetyczne
(biostymulacyjne)

Światło typowych laserów biostymulacyjnych ma moc od 1 do
500mW. W stomatologii znajdują one zastosowanie głównie w
nieinwazyjnym leczeniu chorób błony śluzowej, znieczulaniu i
zatrzymywaniu

krwawienia.

Promieniowanie

laserowe

poprzez

swoje

właściwości

sterylizujące

działa

przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. Skutecznie aktywizuje
regenerację

komórek.

Dzięki

zwiększeniu

produkcji

przeciwciał pobudza system immunologiczny. Promieniowanie
tego lasera powoduje zanik objawów szczękościsku.

Zastosowanie lasera biostymulacyjnego przed rozpoczęciem
opracowywania ubytku próchnicowego podnosi próg bólu i
czyni zabieg znacznie mniej bolesnym. Lasery te są bardzo
użyteczne w zabiegach przeciwbólowych przy stomatopatiach
protetycznych,

ropniach

przyzębia,

paradontopatiach,

obrzękach, opryszczce wargowej, zapaleniach miazgi.
Działanie lasera powoduje przyspieszenie gojenia się ran po
zabiegach ekstracji, przecinania wędzidełka i resekcji, a
ponadto przy przewlekłych zapaleniach tkanki okołozębowej.
Użycie lasera zapobiega stanom zapalnym i jest bardzo
przydatne w leczeniu nerwobólów. Dzięki tym aparatom
zmniejszyć można krwawienie i przyspieszyć gojenie po
zabiegu, a także likwidować ogniska zapalne. Zastosowanie
lasera poprawia terapeutyczne skutki zabiegów, zmniejsza
ryzyko infekcji, przyspiesza regenerację uszkodzonych
tkanek.