Podstawy

pedagogiki ogólnej

Wykład VI

Kilka pojęć

leżących u podstaw

rozważań pedagogicznych.

Cz. 1

dr Jakub Jerzy
Czarkowski

W trakcie poprzedniego
spotkania analizowaliśmy:



Filozoficzne aspekty

pedagogiki



Aksjologiczne i etyczne

problemy pedagogiki

Terminy te są kluczowe w

takim znaczeniu, że bez

odwołania się do nich nie

można sformułować

żadnych istotnych dla tej

nauki pytań i twierdzeń.

Pedagogika jak każda

nauka posiada

kluczowe dla siebie

terminy.

Wychowanie



Termin ten

powszechnie
uważany jest
za centralny w
pedagogice,
ponieważ
określa, co
stanowi jej
przedmiot.



Jednocześnie

mało jest w
pedagogice
terminów
równie
wieloznacznyc
h, jak pojecie
"wychowania".

W Grecji

Odpowiednikiem znaczeniowym

polskiego "wychowania" jest
grecki termin

paideia

.

Etymologicznie wyraz ten

oznaczał początkowo uprawę
roślin i hodowlę, a w znaczeniu
"hodowli (żywienia) dzieci"
pojawił się po raz pierwszy u
Ajschylosa.

Arystofanes Tucydytes

rozumieli

pojęcie

paideia jako

wykształcenie praktyczne,

przygotowujące młodzież do

bycia dobrymi obywatelami

polis.

Za głównego teoretyka paideia

uważa się jednak

Platona

.

Według Platona

proces obejmujący całe życie

człowieka, polegający na

formowaniu go w oparciu o

idealny obraz bytu i

prowadzący do oglądu

prawdziwej, idealnej

rzeczywistości.

Pierwszy polski
słownik

"Wychować" znaczy tam tyle, co:

1)

"wyżywić aż do wzrostu",

"odchować", "wykarmić, wyżywić,
dać dostateczne wyżywienie";

2)

"wychowywać młodego

człowieka, wychowanie,
ćwiczenie i naukę mu dawać,
kształtować go na człowieka".

S. B. Linde "Słownik języka polskiego"

Lwów 1860, t. 6, s. 461.

„Encyk lopedja
Wychowawcza”

"w wychowaniu chodzi przede

wszystkiem o wewnętrzną
wartość człowieka"

Jan Tadeusz Lubomirski, Encyklopedia

Wychowawcza,

Warszawa 1902 t.8 s. 201

Okres międzywojenny

"naturalny proces uwarunkowany

mechanizmami niezależnymi od

człowieka, lecz ściśle związanymi

z jego społeczną naturą oraz

wrastaniem w nowe sfery

kultury".

Mysłakowski Z., Pedagogika ogólna,

w: St. Łempicki (red.), Encyklopedja

wychowania, Warszawa 1933, t. I/2,

s. 702-749.

Typy wg K.
Sośnickiego

Wychowanie

autorytatywne jest

czynnością człowieka

w stosunku do

drugiego człowieka,

wykonywaną przez

podmiot

(wychowawcę),

a polegającą na

doprowadzeniu

przedmiotu

(wychowanka) do  z

góry wyznaczonego

celu.

Wychowanie liberalne

jest to naturalny

rozwój wychowanka,

(wspieranie

stymulowanie)

wyznaczony jego

wewnętrznymi

właściwościami i

zewnętrznymi

sytuacjami, które

napotyka w życiu.

Intencjonalne /
nieintencjonalne

Wychowanie intencjonalne to

działania świadome, planowe,

celowe, podejmowane przez

wychowawców, aby uzyskać

założony rezultat.

Wychowanie nieintencjonalne to

wpływy niezamierzone i niecelowe,

oddziaływanie wszelkich bodźców;

niekiedy umieszcza się tu również

czynności zamierzone, jako pewien

rodzaj bodźca.

Definicja W. Pomykało

Za wychowawcze uznajemy takie

zachowanie, które ma "choćby
minimalne szanse względnie
trwałego uzyskania zmian w
osobowości tej jednostki, na którą
skierowane jest dane
oddziaływanie„.

W. Pomykało, Wychowanie (z punktu widzenia
świeckiego),
w: tenże (red.), Encyklopedia pedagogiczna,
Warszawa: Fundacja Innowacja 1993, s. 917 .

Definicja j

est nieope

racyjna

(zbyt szer

oka)

Zakres

Nieintencjonalne

Intencjonalne

”Gdy chcemy kogokolwiek
wychowywać, lub nawet gdy
czynimy to bezwiednie, zawsze
wchodzimy w relację społeczną
tzn. że oboje znajdujemy się w
takiej konkretnej sytuacji, gdy
nasza w niej wspólna obecność
nie jest bez znaczenia dla drugiej
osoby. Istotą tej współobecności
jest to, że wychowawca ma jakiś
zamiar i działa, by ten zamiar
zrealizować, tzn. by oddziaływać,
wywrzeć jakiś wpływ na drugiego
człowieka, by pomóc mu w jego
rozwoju”

Antonina Górycka, O sztuce
wychowania,
CODN, Warszawa 1997, s 29

Milerski, Śliwerski

Wychowanie to

"całokształt procesów i
oddziaływań
zachodzących w toku
wzajemnych relacji
między dwiema osobami,
pomagających im
rozwijać własne
człowieczeństwo"

B.Milerski, B.Śliwerski (red.), Leksykon
PWN, Pedagogika, Warszawa 2000 s.
274

Współczesne
postulaty



nie ma wychowawców i wychowanków,



wzajemne otwarcie się na siebie,



wzajemne uznanie własnej wolności i

godności,



okazanie autentyczności, poczucia

odpowiedzialności, zaufania i empatii



dialog między osobami



wychowanie spotykaniem osoby ze

sobą, które obdarowują się swoim
człowieczeństwem,

Wychowanie jako
proces

Stan

zastany

antycypowany cel

Oddziaływania wychowawcze

Czase

m nie

udaj

e się

!

Proces sytuacja
społeczna

Procesy społeczne

Wych

owan

ie

W

yc

ho

wa

ni

e

Środowisk

o

społeczne

Środowisko

Wychowanka

Wychowanek

Wychowawca

Proces sytuacja
społeczna

Procesy społeczne

Wych

owan

ie

W

yc

ho

wa

ni

e

Środowisk

o

społeczne

Środowisko

Wychowanka

Wychowanek

Wychowawca

Globalizacja

Etatyzacja

Nacjonalizacja

Kolektywizacja

socjalizacja wtórna

Polityzacja,

biurokratyzacja,

profesjonalizacja

Socjalizacja

(uspołecznienie

pierwotne)

Inkulturacja,

personalizacja

Wychowanie i

jurdyfikacja

Kształcenie i

humanizacja

Hominizacja

Dziesięciościan

Zbigniewa

Kwiecińskiego

Globalizacja

Etatyzacja

Nacjonalizacja

Kolektywizacja

socjalizacja wtórna

Polityzacja,

biurokratyzacja,

profesjonalizacja

Socjalizacja

(uspołecznienie

pierwotne)

Inkulturacja,

personalizacja

Wychowanie i

jurdyfikacja

Kształcenie i

humanizacja

Hominizacja

Każde zjawisko

Nadmiar

Niedomi

ar

Stan

równow

agi

Globalizacja

kosmopolityzm,

globalizm,
niezauważanie
problemów
własnego
państwa oraz
problemów
lokalnych

partykularyzm

(zwracanie
uwagi tylko na
własne
problemy)

przekonanie, że ludzkość żyje w ramach

globalnych systemów, np. ekonomicznego,
politycznego, technologicznego

Etatyzacja

etatyzm, duże

ingerencje
państwa za
pomocą środków
administracyjnyc
h w życie
społeczne,
kształtowanie
kultu państwa,
wychowanie jako
tresura

anarchizm,

delegitymizacja
państwa,
nieutożsamianie
się z państwem,
alienacja
polityczna

przekonanie, że podstawą jest naród,

państwo, jego suwerenność, ustrój,
konieczność znalezienia miejsca w świecie,
wrogowie-sojusznicy, siła i stabilność, racje
stanu.

Nacjonalizacja

nacjonalizm,

nazizm, wyższość
jednego narodu
nad innym, tym
samym
zamknięcie się

alienacja

społeczna,
wykorzenienie z
więzi narodowej,
aspołeczność,
kosmopolityzm

przekonanie,

że

to naród, tradycja,

swoistość kulturowa, istota więzi i
odrębność są kluczowe dla człowieka

Kolektywizacja

,

(socjalizacja wtórna)

skrajny

kolektywizm,
przewaga i
dyktatura klas,
wyrzeczenie się
obrony własnego
państwa na rzecz
obrony
interesów
klasowych

partyjność,

alienacja
społeczna i
polityczna
(alienacja
władzy)

przekonanie, o szczególnym miejscu i misji

własnej klasy, roli, więzi, interesu
klasowegoy, odrębność etosu, solidarność z
ludźmi o podobnych pozycjach i położeniu,

Polityzacja,
biurokratyzacja,
profesjonalizacja

kształtowanie

osobowości
autorytarnych, i
uległych łączącej
tendencje do
dominacji z
tendencjami do
uległości

alienacja pracy

(praca nie ma
wartości),
aspołeczność i
egocentryzm,
lekceważenie
instytucji

przekonanie, o słuszności zastanego

podziału i funkcji, jakie za sobą pociąga,
podkreślenie roli instytucji, wychowanie do
podziału pracy,

Socjalizacja

(uspołecznienie pierwotne)

ograniczone

horyzonty do
podwórkowości,

wyłącznie

lokalne widzenie
siebie i świata

wykroczenie

przeciwko
normom

oddziaływanie grypy pierwotnej, rodziców,

grupy rówieśniczej, środowiska lokalnego,
wrastanie w zastane normy

Inkulturacja,
personalizacja

nadmierna

koncentracja na
ideałach,
idealistyczne
oderwanie od
rzeczywistości,
koncentracja na
własnych
przeżyciach jako
lepszych od
świata, który jest
zły

analfabetyzm

kulturowy i
funkcjonalny,
rozchwianie i
brak zasad,
wartości

przekonanie, że osobowość kulturowa i

społeczna, istoty ludzkiej jest rezultatem
wrastania w kulturę i dokonywanie
autonomicznych wyborów wartości,

Jurdyfikacja

osobowość

zewnętrznie
sterowana,
uwięzienie w
ramach
mieszczańskich,
sztywność
osobista

wykroczenie

przeciwko
normom,
anemia, brak
świadomości
praw i
obowiązków,
brak
umiejętności
prawnego
funkcjonowania

wdrożenie do realizowania i akceptowania

ról i czynności obywatelskich; jurdyfikacja-
kształcenie świadomości prawniczej

Kształcenie i
humanizacja

akademizm,

ozdobność,
nieprzydatność
wiedzy i
umiejętności,
konserwatyzm
poznawczy

analfabetyzm

funkcjonalny i
deprawacja

przekonanie, że to osoba ludzka, wiedza,

światopogląd, umiejętności, nawyki,
kompetencje interakcyjne, kształtowanie
potrzeb wtórnych ma istotne znaczenie

Hominizacja

ustawiczne

wglądanie w
siebie, naturyzm,
seksualizm,
przesadna
odpowiedzialnoś
ć

niedomogi

organizmu,
zastąpienie
wartości przez
potrzeby
pierwotne, to
także kalectwa i
niedorozwój

przekonanie, że roli organizmu, kształcenie

cech gatunkowych człowieka, wychowanie
zdrowotne, unikanie kar maksymali-zacja
nagrody, to kształtowanie potrzeb
pierwotnych

Globalizacja

Etatyzacja

Nacjonalizacj

a

Kolektywizacja

socjalizacja

wtórna

Polityzacja,

biurokratyzacja,

profesjonalizacj

a

Socjalizacja

(uspołecznienie

pierwotne)

Inkulturacja,

personalizacj

a

Wychowanie i

jurdyfikacja

Kształcenie i

humanizacja

Hominizacja

NAJLEPSZ

A

JEST

RÓWNOW

AGA

I ZDROWY

ROZSĄDEK

Dziękuję za uwagę

dr Jakub Jerzy
Czarkowski

i życze wesołych Świąt