Zaburzenia konwersyjne

Zaburzenia dysocjacyjne

___UM___

WWL|SII/4

Zaburzenia psychiczne

występujące pod postacią

somatyczną

o

Najbardziej rozpowszechnioną formą przeżywania „cierpienia
psychicznego” a także komunikowania i przedstawienia go innym są
dolegliwości somatyczne.

o

Somatyczne przejawy cierpienia mogą towarzyszyć większości zaburzeń
psychicznych (przyspieszona czynność serca, objawy
neurowegetatywne w zaburzeniach lękowych, zaparcia, osłabione
łaknienie jak również liczne dolegliwości bólowe w przebiegu depresji).

o

W klasyfikacji ICD-10 i DSM-IV istnieje kategoria diagnostyczna
zaburzeń pod postacią somatyczną mająca na celu zaklasyfikowanie p-
tów, u których występują 3 główne cechy kliniczne:

>

zgłaszane dolegliwości somatyczne mogą sugerować poważne schorzenie

somatyczne przy braku stwierdzanych zmian organicznych usprawiedliwiających
zgłaszane objawy.
> czynniki psychologiczne i konflikty, które wydają się pozostawać w zw. z
wystąpieniem, zaostrzeniem i podtrzymywaniem zaburzenia,
> p-t nie ma kontroli nad objawami somatycznymi i nadmiernie koncentruje sie
na sprawach zdrowia.

o

Kategoria ta budzi liczne kontrowersje i jest dla wielu badaczy
niejednoznaczna, a różnice te dotyczą pozycji zaburzeń
konwersyjnych (histerycznych, dysocjacyjnych).

o

Zaburzenia konwersyjne należą do najbardziej wyrazistych
zaburzeń w formie somatycznej – pod postacią zaburzeń ruchu,
czucia, widocznych objawów podobnych do poważnych chorób
somatycznych.

o

Zaburzenia konwersyjne od czasów starożytnych były wiązane
z mechanizmem niezaspokajania potrzeb fizjologicznych i
przeżywanymi w związku z tym silnie wyrażonymi emocjami.

o

Z. Freud i J. Breuer – wprowadzili pojęcie konwersji na
określenie mechanizmu nieświadomego (i symbolicznego)
wyrażenia stłumionej energii psychicznej w unerwieniu
czuciowym i ruchowym ciała, ujawniającego się jako objawy
histeryczne.

Zaburzenia psychiczne

występujące pod postacią

somatyczną

Zaburzenia konwersyjne

- definicja, objawy i rozpoznanie

o

W zaburzeniu konwersyjnym, przyczyną rozmaitych zmian fizykalnych są
konflikty psychiczne, które nieświadomie zostają przekształcone w objawy
neurologiczne.

o

Zaburzenie to może wystąpić w każdym wieku, najczęściej jednak w ok.
dojrzewania i we wczesnej młodości, częściej wystepuje u kobiet.

o

Objawy powstają nieświadomie, przeważenie przyjmują postać jakiegoś
schorzenia neurologicznego. Do najczęstszych należą: zaburzenia koordynacji
ruchowej i równowagi, osłabienie, porażenie kończyn, utrata czucia częsci ciała.
Niekiedy występują udawane napady drgawkowe, ślepota, podwójne widzenie,
głuchota, afonia, trudności połykania, uczucie dławienia w gardle, zatrzymanie
moczu.

o

Początek zaburzenia przeważnie ma związek ze stresem psychicznym lub
społecznym.

o

W diagnostyce należy uwzględniać jedynie objawy o większym nasileniu, czyli
takie, które powodują zakłócenie w funkcjonowaniu zawodowym i społecznym.

o

Zaburzenie może wystąpić tylko raz lub nawracać. Poszczególne epizody
ustepują szybko, lecz u ok. 20-25% zaburzenia nawracają w ok. roku, a u
niektórych osób przybierają postać przewlekłą.

o

Początkowo rozpoznanie może byc trudne, pacjent bowiem jest przekonany, że jest
chory na schorzenie somatyczne. Podobnie wielu lekarzy w objawach doszukuje się
obecności choroby somatycznej, którą zawsze należy wykluczyć.

o

Rozpoznanie zostaje ustalone po przeprowadzeniu licznych badań stanu somatycznego
i badań laboratoeyjnych, które nie potwierdzają obecności choroby somatycznej.

o

W różnicowaniu od samego początku należy pamiętać o mozliwości istnienia
zaburzenia konwersyjnego, co może spowodować prawidłowe rozpoznanie, a p-towi
oszczędza wielu badań, kosztów, trudu i cierpienia.

o

Charakterystyczne jest to, że objawy konwersyjne tylko wyjatkowo są zgodne z
budową anatomiczną i meczanizmami fizjologicznymi organizmu.

o

Leczenie – podstawą postępowania jest wytworzenie silnej więzi terapeutycznej lekarz
– p-t. Po wykluczeniu ch. somatycznej i zapewnieniu, że choroba nie jest ciężka,
objawy przeważnie stopniowo ustępują. Jeżeli wystąpienie zaburzenia konwersyjnego
było poprzedzone jakimś stresującym wydarzeniem, to wskazana jest psychoterapia.
Hipnozą można wykryć i określić rodzaj konfliktów psychicznych u podłoża zaburzeń.
Przepracowanie sytuscji konfliktowej następuje już na jawie po wyprowadzeniu z
hipnozy.
Niekiedy jest stosowana psychoterapia behawioralna i trening relaksacyjny.

Zaburzenia konwersyjne

- c.d.

o

Zaburzenia dysocjacyjne na ogół występują w związku z silnym
stresem, a mogą nim byc ciężkie urazy psychiczne, wypadki,
katastrofy, których człowiek jest ofiarą lub świadkiem. Może też nim
być głęboki, męczący konflikt wewnątrzpsychiczny, który wymusza
odszczepienie przykrej i nieakceptowanej informacji od uczuć.

o

Istota zaburzeń dysocjacyjnych polega na dezintegracji wspomnień,
spostrzeżeń i tożsamości z towarzyszącymi zaburzeniami
świadomości.

o

Wyróżnia się następujące postacie zaburzeń dysocjacyjnych:

> amnezję
> fugę
> zaburzenie tożsamości
> depresonalizację

o

Termin – zaburzenia dysocjacyjne zawiera w sobie dawne pojecie
histerii. Wśród zaburzeń histerycznych wyróżnia się: objawy
dysocjacyjne, a również obajwy konwersyjne.

Zaburzenia dysocjacyjne

o

Z.d. – mają podłoże psychogenne, czyli występuje ścisłe powiązanie między ich
wystąpieniem, a zdarzeniami psychotraumatyzujacymi, nierozwiazanymi
konfliktami oraz znacznymi problemami emocjonalnymi lub zaburzonymi
związkami interpersonalnymi.

o

Dysocjacja jest wyrazem zaburzenia funkcji osobowości przejawiający się
brakiem możliwości zsyntetyzowania czynności psychicznych ze świadomością.

o

"Odłączone" pewne funkcje psychiczne, wyjęte spod kontroli osobowości stają
się niejako autonomiczne i samodzielnie sterują zachowaniem jednostki.

o

Dezintegracja funkcjonowania psychicznego i rozpad na poszczególne
samodzielne i niezależnie od siebie istniejące elementy psychiki mogą
prowadzić do nieprzewidzianych reakcji.

o

Przyczyną dezintegracji życia psychicznego jest przebycie urazu
psychotraumatyzującego lub konfliktu intrapsychicznego, z którym
przeżywająca go osoba nie może sobie poradzić.

o

Jednym z możliwych sposobów rozwiązania tego przeżywanego urazowo stresu
jest uruchomienie mech. obronnych struktury ego.

Zaburzenia dysocjacyjne

- etiopatogeneza

o

Niemożność przypominania sobie podstawowych danych na temat własnej osoby
nazywa się amnezją dysocjacyjną. Dotyczy ona przeważnie wydarzeń
traumatycznych, stresujących, a swoim zakresem przekracza zwykłe, fizjologiczne
zapominanie.

o

Takie informacje normalnie wchodzą do zasobów pamięciowych i mogą być
świadome i celowo wykorzystywane. Składają sie one na tzw. pamięć
autobiograficzną umożliwiającą człowiekowi udzielenie odpowiedzi na pytania: kim
jest?, jaki ma zawód i wykształcenie?, dokąd i po co zmierzał?, z kim się spotkał?,
o czym rozmawiał i myslał?

o

Niekiedy właśnie takie informacje ulegają zapomnieniu, ale pomimo to wpływaja
na postępowanie, kierując nim jakby zza sceny.

o

Amnezja dysocjacyjna jest wywołana stresem związanym z urazami psychicznymi,
których dana osoba jest ofiarą lub świadkiem (np. agresja fizyczna i przemoc,
wykorzystywanie seksualne, gwałt, katastrofa), z poważnymi trudnościami w życiu
osobiwstym (np. porzucenie, smierć bliskiej osoby, problemy finansowe) oraz
głębokimi wewnątrzpsychicznymi konfliktami (np. nierozwiązane i silne poczucie
winy, bezsilność wobec jakiegoś problemu, konflikty z prawem).

o

Niektóre osoby są predystynowane do wystąpienia amnezji dysocjacyjnej np. te
osoby, które łatwo poddają się hipnozie.

Amnezja dysocjacyjna

- definicja, etiologia

o

Charakterystyczne są luki pamięciowe obejmujące od kilku minut do kilku dni. W
niektórych przypadkach niepamięć jakiegoś okresu jest tylko częściowa, a w innych
bywa całkowita i obejmuje kilka lat, a nawet całe zycie; niekiedy wydarzenia są
zapomniane niemal natychmiast po ich przeminięciu.

o

Okres objęty amnezją przeważnie jest wyraźnie odgraniczony

o

Większość p-tów zdaje sobie sprawę z niepamięci jakiegoś wycinka czasu.

o

Zawsze głównym objawem a.d. jest niepamięć obejmująca jakiś okres czasu.

o

Niekiedy wkrótce po wystąpieniu zaburzenia obserwuje sie płytkie obniżenie
nastroju i zagubienie.

o

U niektórych osób uwidacznia się niepokój wywołany amnezją.

o

Często symptomatologia zaburzenia zależy od tego, jakie znaczenie ma materiał
objęty amnezją, jaki związek mają zapomniane treści z problemami i konfliktami w
życiu osobistym, jakie wreszcie skutki pociąga za sobą zachowanie w ok.
niepamięci.

o

Rozpoznanie opiera się na dokładnym badaniu psychiatrycznym i fizykalnym:
należy też przeprowadzić badania laboratoryjne, ponieważ niepamięć może być
następstwem zatrucia substancjami psychoaktywnymi. Bad. EEG pozwoli
wykluczyć padaczkę, w której przebiegu mogą występować ok. niepamięci. Bad.
psychologiczne pozwoli wyjaśnić istotę a.d.

Amnezja dysocjacyjna

- objawy i rozpoznanie

o

W większości przypadków a.d. ustępuje samoistnie.

o

Raczej rzadko luka pamięciowa utrzymuje się i nie nastęuje
odtworzenie zapomnianego materiału.

o

Rokowanie zależy przede wszystkim od sytuacji, w jakiej p-t się
znajduje, a szczególnie od stresów i konfliktów, które mają
związek z a.d.

o

W terapii najważniejsze jest wytwarzanie przyjaznej atmosfery,
która zapewni p-towi poczucie bezpieczeństwa i wsparcie.

o

W dalszym etapie stosuje sie techniki wspomagające funkcje
przypominania np. wywiad po wprowadzeniu p-ta w hipnozę.

o

Całość postępowania terapeutycznego musi być b. łagodna, bo
chodzi o odtworzenie b. przykrego dla p-ta materiału
pamięciowego, który przyczynił sie do wystąienia zaburzenia.

Amnezja dysocjacyjna

- rokowanie i leczenie

o

F.d. – to nagłe, całkowicie niespodziewane
podróżowanie, daleko od miejsca zamieszkania i pracy,
połączone z niemoznością przypomnienia sobie
najważniejszych danych personalnych. Często
przybierana jest nowa tożsamość.

o

F.d., to rzadka postać zaburzenia dysocjacyjnego,
spotykanego przeważnie podczas wojny i klęski
żywiołowej. Występuje u obu płci w każdym wieku.

o

Przyczyną jest uraz psychiczny, a usposabiającymi
czynnikami sa nadużywanie alkoholu, osobowość typu
Borderline, histrioniczna i schizoidalna. należy
wykluczyć podłoże organiczne zaburzeń.

Fuga dysocjacyjna

- definicja, epidemiologia,

etiopatogeneza

o

F.d. charakteryzuje występujące okresowo – od kilku godzin do kilku
tygodni amnezja dysocjacyjna, przedzielona okresami pełnego
zachowania pamięci.

o

W stanie f.d. chorzy moga odbywać pozornie celowe podróże poza
miejsce zamieszkania.

o

Dbałość o siebie jest zachowania.

o

Jest prawdopodobne, że w stanie fugi (amnezji) osoba taka ujawnia
nową tożsamość.

o

Zachowanie może byc zborne i dość sprawne, a funkcjonowanie
chorego może wydawać się osobom postronnym całkiem
prawidłowe.

o

Nagłe odzyskanie pamięci i stwierdzenie, że znajduje sie w miejscu
znanym wcześniej.

o

Amnezja z reguły jest całkowita, a raczej rzadko jest pamięć
fragmentaryczna.

Fuga dysocjacyjna

- obawy i rozpoznanie

o

F.d. trwa zwykle krótko, godziny, dni, rzadziej tygodnie,
chociaż może przedłużyć się do kilku miesięcy (z
długotrwałym podróżowaniem).

o

Remisje są nieoczekiwane i samorzutne.

o

Nawroty są rzadkie.

o

Leczenie: zwykle dochodzi do samoistnej poprawy
stanu psychicznego, bez leczenia.

Ewent. hipnoza, psychoterapia, która pomaga p-tom
wbudować w psychikę niepożądane treści w sposób
zdrowy i dojrzały.
Terapią z wyboru jest psychoterapia
psychodynamiczna.

Fuga dysocjacyjna

- przebieg, rokowanie, leczenie

Dysocjacyjne zaburzenia tożsamości

- definicja, epidemiologia,

etiopatogeneza

o

D.z.t. – u jednej osoby występują całkowicie odmienne
osobowości czy tożsamości, z których każda może w
pewnym okresie dominowac w zachowaniu p-ta,
wpływając na jego przekonania, sposób bycia i
traktowanie siebie tak, jakby pozostałe nie istniały.

o

D.z.t. sa nie tak rzadkie jak przypuszczano, moga
dotyczyć 5% p-tów z zaburzeiami psychicznymi.
Najczęściej ujawniają się w ok. młodzieńczym i
wczesnej dojrzałości. Sa częste u kobiet oraz u
krewnych I

o

.

o

Przyczyną może być przeżycie w dzieciństwie
traumatycznego zdarzenia i wykorzystywanie
seksualne. Brak wsparcia ze strony osób związanych
emocjonalnie, czasami może towarzyszyć padaczce.

o

Należy wykluczyć podłoże organiczne.

o

U jednej osoby występują całkowicie odmienne osobowości, z których każda może kształtować
zachowanie i sposób myślenia.

o

Charakterystyczne sa nagłe zmiany jednej osobowości na inna.

o

Występuje zwykle niepamięć tego, co się wiąże z innymi osobowościami.

o

Podstawowa osobowość p-ta traci zdolność zapamiętywania i ogólnie nie jest świadamoa istnienia
pozostalych osobowości.

o

Zmiana jednej osobowości w inną dokonuje się szybko.

o

Niektóre osobowości mogą znać jakieś cechy innych osobowości.

o

Każda z nich może mieć własne wspomnienia, skojarzenia własne imię i odrębną charakterystykę.

o

Poszczególne osobowości mogą różnić się cechami fizjologicznymi oraz wynikami testów
psychometrycznych np. I.I.

o

Występuje brak uczucia ciągłości upływu czasu, przerwy, luki.

o

P-t nie pamięta swoich zachowań, a poznaje je z opowieści innych osób.

o

Jest rozpoznawany przez znajomych, którzy zwracają sie do niego po imieniu, ale on ich nie poznaje.

o

Obecne są wyraźne zmiany zachowania p-ta, które są widoczne dla otoczenia, p-t mówi o sobie
podając inne dane lub zwraca się do siebie w trzeciej osobie.

o

Inne osobowości ujawniają się w trakcie hipnozy.

o

Podczas badania p-t mówi o sobie "my"

o

Wśród osobistych rzeczy p-ta są maskotki, rysunki, wizytówki, których nie poznaje lub których
pochodzenie jest mu nie znane.

Dysocjacyjne zaburzenia tożsamości

- objawy, rozpoznanie

o

D.z.t. należą do najczęstszych i najbardziej
przewlekłych zaburzeń dysocjacyjnych, a objawy nie
ustępują całkowicie.

o

Leczenie – intensywna psychoterapia zorientowania na
uzyskanie wglądu często wykonuje sie hipnozę.
Leczenie farmakologiczne jest nieskuteczne. Celem
psychoterapii jest integracja całkowicie różnych, nie
powiązanych ze sobą i usamodzielnionych uczuć oraz
ustalenie przyczyn dysocjacji oraz uświadomienie, że
możliwe staje sie wyrażanie uczuć w obrębie jednej
scalonej osobowości.

Dysocjacyjne zaburzenia tożsamości

- przebieg, rokowanie, leczenie

o

Z.d. – to uporczywie nawracające epizody uczucia
obcości w stosunku do własnej tożsamości psychicznej
lub fizycznej (poczucie jakby "bycia maszyną",
"działanie jakby we śnie").

o

Pełnoobjawowe zaburzenie występuje rzadko, częściej
spotyka się epizody depersonalizacji, objawy rzadko
występuja po 40 r.ż., nieco częściej u kobiet.

o

Do wystąpienia z.d. usposabiają ciężkie urazy
psychiczne, lęk, depresja.

o

Należy wykluczyć przyczyny organiczne.

Zaburzenie depersonalizacyjne

- definicja, epidemiologia,

etiopatogeneza

o

Utrzymujące sie długotrwale wrażenia nierealności własnego
ciała i siebie.

o

Ocena otaczającego świata jest prawidłowa.

o

Zmiany poczucia upływu czasu i przestrzeni, wrażenie
zmiany długości kończyn, derelizacja (wrażenie obcości
świata).

o

P-t może czuć się jak robot.

o

Do często spotykanych objawów należą: zawroty głowy,
depresja, obsesyjne ruminancje, lęk, obawa o stan zdrowia.

o

Nagły początek, często przewlekły przebieg.

o

Leczenie – w przypadku lęku – anksjolityki oraz
psychoterapia podtrzymująca i zorientowana na wgląd. Po
obniżeniu poziomu lęku epizody z.d. stają się rzadsze.

Zaburzenie depersonalizacyjne

- objawy, rozpoznaie, przebieg,

rokowanie, leczenie

o

Zespół Gansera – to zaburzenie dysocjacyjne polegające na
udzielaniu przez chorego błędnych odpowiedzi na proste pytania,
choć dać on może poprawną odpowiedź na pytanie znacznie
trudniejsze.
Udzielane odpowiedzi mają "przybliżony" charakter, np. ile jest 2 +
2. pada odpowiedź 5.
Szczególnie typowe jest wykonywanie na opak prostych czynności:
przy zapalaniu zapałki pocieranie odwrotna stroną zapałki,
wkładanie klucza do zamka odwrotnie itp.
Objawy zaburzeń przypominają świadome udawanie choroby
psychicznej, szczególnie, że często są reakcją na b. trudna sytuacje
chorej osoby, np. pozbawienie wolnosci, zagrożenie karą. Stąd to
zaburzenie często spotyka sie u osób aresztowanych.

o

Trans i opętanie – to przejściowo wystepująca utrata zarówno
poczucia własnej tożsamości, jak: pełnej orientacji w otoczeniu.
Często jest to działanie jakby ta osoba była owładnięta przez inną
siłę czy "ducha". Uwaga i świadomość mogą być zawężone i
skoncentrowane na jednym lub dwóch aspektach najbliższego
otoczenia. Zaburzenie to ma charakter stanu nie chcianego i
niezależnego od woli.

Inne zaburzenia dysocjacyjne