Funkcje

tekstu

Funkcje tekstu:

Kod językowy oraz mówienie służą

wytwarzaniu tekstów, które pełnią
wiele funkcji. Nadrzędną funkcją
każdego tekstu jest funkcja
komunikatywna – celem tekstu jest
przekazanie przez nadawcę danego
komunikatu. Funkcje języka w
różnym jego rozumieniu można
przedstawić w następującym
schemacie:

Schemat 1. Źródło: S. Dubisz, M. Nagajowa, J. Puzynina,

Język i my, Warszawa 1996, str. 30

Funkcja komunikatywna

polega ona na tym, że nadawca:

•porozumiewa się z odbiorcą, informuje go o

czymś (funkcja informatywna);

•wyraża swoje uczucia (funkcja ekspresywna);
•nakłania go do jakichś działań (funkcja

impresywna);

•zwraca uwagę odbiorcy na cechy estetyczne

tekstu (funkcja poetycka)

Omówienie odmian funkcji

komunikatywnej tekstów

Funkcja informatywna

Podstawową funkcją tekstu jest funkcja informatywna.

Nadawca przekazuje odbiorcy dowolną informację.  Może
być to: proza, literatura naukowa, beletrystyka, urzędowa
korespondencja, rozmowa przekazująca   jakieś
informacje (np. pytanie o drogę, relacja z wyprawy),
może to być także ogłoszenie prasowe. Dla   tekstów o
funkcji informatywnej charakterystyczne są:

– zdania oznajmujące, często złożone
– brak wykrzyknień, wypowiedzi eliptycznych
– brak słownictwa nacechowanego emocjonalnie
– jednoznaczność, spójność, prawdziwość tekst

Funkcja ekspresywna

Cechą tej funkcji jest to, że nadawca przekazuje swoje informacje

poprzez odpowiednią intonację, wykrzyknienia, odpowiednie
słownictwo. Nadawca daje więc upust swoim emocjom poprzez słowa,
może to czynić zarówno w zwykłej rozmowie, jak i poprzez poezję. Z
funkcją tą spotykamy się również wtedy, gdy nadawca używa ironii.
Najczęściej jednak spotykamy się z nią w wypowiedziach potocznych,
gdy nadawca wyraża radość, bądź złość. O funkcji tej świadczą nie tylko
wykrzyknienia, ale i wyrazy nacechowane emocjonalnie, w tym
wulgaryzmy. Teksty o wyłącznie funkcji ekspresywnej należą do
rzadkości. Dla tekstów o funkcji ekspresywnej charakterystyczne są:

– zdania wykrzyknikowe, często urwane
– zdania eliptyczne
– apostrofy
– brak spójności tekstu
– liczne równoważniki zdania

Funkcja impresywna

Nadawca dąży do określonego celu, dąży do ukształtowania opinii,

postawy, zachowania, wyboru odbiorcy. Teksty o tej funkcji są bardzo
zróżnicowane, nadawca posługuje się bogatą gamą środków. Są to różnego
rodzaju teksty będące nakazami, zakazami, rozporządzeniami, regulaminami,
także teksty ustaw. Mogą to być również wszelkie poradniki, instrukcje, apele.
Funkcja ta często wykorzystywana jest w reklamie (slogany, hasła
przekonujące nas do czegoś/kogoś). Z funkcją tą często spotykamy się
również współczesnej publicystyce oraz różnego typu mowach,
przemówieniach, ocenach. Przeciwieństwem wypowiedzi impresywnej
(przestrzegającej etyki), jest wypowiedź manipulacyjna – nadawca nie ujawnia
swoich rzeczywistych intencji, i traktuje odbiorcę jako nieświadome narzędzie,
za pomocą którego pragnie osiągnąć własne cele.
Dla tekstów o funkcji impresywnej charakterystyczne są:

– zdania oznajmujące z orzeczeniami o znaczeniu normatywnym np. powinien, należy

wolno, wskazane jest itp.

– zdania oznajmujące z oceną np. dobry, podły itp.
– zdania rozkazujące
– teksty te są najczęściej niezwykle spójne, posiadają tezę, wyraźną argumentację
– slogany są jasne, dobitne, odnoszące się do wartości

Funkcja poetycka

Nadawca pragnie odbiorcę zachwycić, bądź też
zbulwersować, zaskoczyć, rozśmieszyć. Funkcja ta dotyczy
tekstu, który może być wierszem, ale może być i prozą.
Może wystąpić w przemówieniach, żartach, kalamburach,
ale i rozmowie potocznej, czy korespondencji. Często
spotykamy się z nią w przysłowiach, które oparte są na
przenośniach, jak również w literaturze pięknej. Funkcja ta
posiada różne cechy w zależności od epoki, do której
przynależy nadawca.
Dla tekstów o funkcji poetyckiej charakterystyczne są:

– poetyzacja tekstu
– różnorodność stylistyczna i gatunkowa
– uczuciowość tekstu
– zróżnicowanie budowy

Funkcja fatyczna

Wszelkie wyrażenia, za pomocą których nadawca
wita się i rozstaje z odbiorcą, oraz wyrażenia,
które służą podtrzymaniu rozmowy typu: aha,
tak..tak... Są one często marginesem rozmowy, w
tekstach spotkamy się z nimi, gdy np. czytamy
zapis rozmowy.
Dla tekstów o funkcji fatycznej charakterystyczne
są:

– wszelkie pozdrowienia
– elementy zbędne dla tekstu, typu: aha, tak tak, ech, uf

itp.

– brak spójności tekstu

Informacje o funkcjach ukazane są w

poniższym schemacie

Schemat 2. Źródło: J. Kowalikowa, U. Żydek-

Bednarczuk, Współczesna polszczyzna, Kraków

1996, s.171.

Bibliografia

• S. Dubisz, M. Nagajowa, J. Puzynina,

Język i my, Warszawa 1996

• J. Kowalikowa, U. Żydek-Bednarczuk,

Współczesna polszczyzna, Kraków
1996