Ekonomiczne Aspekty Ochrony Roślin Wykład 1

background image

EKONOMIKA

OCHRONY ROŚLIN

background image

Ochrona roślin jest dziedziną nauki oraz praktyki

rolniczej, która bardzo dynamicznie się rozwija.

Dwudziesty wiek to wiek, w którym na początku

zaczęto stosować napar z tytoniu do zwalczania

mszyc i ciecz bordowską do zwalczania mączniaka

rzekomego,

Po odkryciu przed ponad 60 lat temu DDT i 2,4-D,

nastąpiło zjawisko powszechnego stosowania

pestycydów

Herbicydy zrewolucjonizowały praktykę rolniczą.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

Trudno jest dzisiaj wytworzyć produkty rolnicze bez

zastosowania chemicznej ochrony roślin.

Zmiany w procesach produkcji roślinnej spowodowały

powstanie nowych struktur organizacyjnych, takich jak:

doradztwo,
zarządzanie,
ustawodawstwo,
rachunek ekonomiczny (progi zwalczania,

efektywność zwalczania),

marketing, infrastruktura.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

W funkcjonujących zabezpieczeniach mających na celu

unikanie ewentualnych zagrożeń dla zdrowia człowieka

i środowiska wyróżnić można kilka grup zagadnień:

regulacje prawne dotyczące ochrony roślin i

kwarantanny,

wprowadzenie do praktyki metody biologicznej

ochrony roślin oraz metod integrowanych,

wprowadzanie nowych technologii uprawy,

wytwarzanie i stosowanie nowoczesnej aparatury do

ochrony roślin,

upowszechnianie nauki o ochronie roślin nie tylko

poprzez kształcenie kadry specjalistów, ale także

poprzez szkolenie wykonawców zabiegów oraz rozwój

doradztwa z zakresu ochrony roślin.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

Problematyka ekonomiki ochrony roślin w ciągu

ostatnich trzydziestu lat jest podejmowana przez

różnych specjalistów z zakresu produkcji roślinnej.

Jako działalność praktyczna ochrona roślin jest z

ekonomicznego punktu widzenia nakładem

gospodarczym charakteryzującym się specjalistycznymi

cechami, które wywodzą się ze skomplikowanego

procesu produkcji roślinnej przebiegającego w

organizmach żywych, przy współudziale biosfery, do

której wkraczają nowe organizmy w postaci szkodliwych

agrofagów.

Agrofagi te powodują zagrożenie plonu, a producent

rolniczy ma potrzebę przeciwdziałania szkodliwości tych

organizmów.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

Przeciwdziałanie to związane jest z ponoszeniem

nowych nakładów, które są bardzo specyficzne. Nakłady

te charakteryzują się następującymi cechami

(Mierzejewska 1992):

nie są czynnikiem plonotwórczym (zabezpieczają

przed utratą plonu),

przeciwdziałają spadkowi opłacalności produkcji

roślinnej,

są nakładem z powiązaniami zewnętrznymi

(sygnalizacja, instruktaż, kontrola),

są nakładami o dużej różnorodności (różne metody,

technologie),

dominującą metodą ochrony roślin jest metoda

chemiczna, która z jednej strony jest bardzo

efektywna, a z drugiej strony może stanowić poważne

zagrożenie dla środowiska

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

Ekonomika ochrony roślin zazębia się z jednej strony

z przyrodniczymi problemami ochrony roślin, a z drugiej

z problemami ekonomiczno-organizacyjnymi rolnictwa i

gospodarstw rolnych.

Ekonomika ochrony roślin jest nauką stosowaną,

zajmującą się środkami i celami oraz występującymi

między nimi zależnościami.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

Środkami, którymi zajmuje się ekonomika ochrony

roślin są:

rośliny rosnące na polu,

produkty w magazynach,

aparatura do ochrony roślin wraz z siłą pociągową,

środki ochrony roślin,

instytucje i organizacje współuczestniczące w

realizacji zadań ochrony roślin.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

Celami

ekonomiki

ochrony

roślin

jest

gospodarowanie

środkami,

a

przede

wszystkim

zmniejszenie

ujemnego

działania

szkodliwego

organizmów, a z tym związana jest:

ocena szkodliwości agrofagów,

znajomość sporządzania rachunku kosztów i

ekonomicznej efektywności zabiegów,

znajomość funkcjonowania infrastruktury ochrony

roślin.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

By racjonalnie działać w ochronie roślin należy

zwrócić uwagę na to, aby koszty zabiegu ochronnego

były rekompensowane odpowiednią ilością produkcji

uratowanej i aby zabiegi te nie stwarzały zagrożeń dla

środowiska i człowieka.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

Ekonomika ochrony roślin zajmuje się dwoma

obszarami badań.

Drugi obszar obejmuje

szczegółową

problematykę

upraw i agrofagów tych

upraw.

W

badaniach

wykorzystuje się metodę

eksperymentu,

metodę

modelową

oraz

metody

statystyczne.

Pierwszy

obszar

stanowi

problematykę

wspólną

dla

ochrony wszystkich upraw przed

agrofagami taką, jak:

• analiza szkodliwości agrofagów,
• ekonomika,

charakterystyka

metod

ochrony roślin,

• zasady sporządzania rachunku

kosztów zabiegów,

• zasady analizy efektywności

ekonomicznej i kosztów

• oraz charakter infrastruktury.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

Nakłady na ochronę roślin

W gospodarstwach rolnych, warzywniczych i sadowniczych

ochrona roślin staje się bardzo istotnym czynnikiem produkcji.

Stale wzrastające nakłady na środki ochrony roślin w

procesie produkcji winny poprawić relacje pomiędzy wielkością

produkcji a kosztami.

Warunki gospodarowania w Polsce na przestrzeni lat

ulegały zmianom i tak notowano silne trendy intensyfikacji

produkcji (ograniczenie uprawy zbóż, przy równoczesnym

rozszerzaniu upraw okopowych), jak i też ekstensyfikacji

systemów gospodarowania (ograniczanie okopowych, a wzrost

udziału zbóż i rzepaku).

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

W latach 90-tych ceny pestycydów szybko rosły

w 1993 r.

cena l kg preparatu Decis = 107 kg pszenicy, 125 kg

ziemniaków lub 86 kg rzepaku

w 1989 r.

cena l kg preparatu Decis = cena 26 kg pszenicy, 40 kg

ziemniaków, 25 kg rzepaku,

Dzisiaj?

cena l kg preparatu Decis = … kg pszenicy, … kg

ziemniaków, … kg rzepaku

background image

Prowadząc

ekstensywny

system

organizacji

należy

szczególnie dążyć do osiągania możliwie najwyższych plonów.

Cel ten sprowadza się do znalezienia odpowiedzi na pytanie:

na jakich zasadach należy wprowadzać ochronę roślin do

systemów

gospodarowania

o

wysokiej

intensywności

specjalistycznej?

Odpowiedź ta jest o tyle ważna, gdyż szkody w plonach

spowodowane przez agrofagi zmniejszają dochód brutto,

obniżając równocześnie zysk.

W chwili występowania szkodliwych organizmów, prawie

wszystkie wydatki na uprawę zostały już dokonane i są to

koszty obciążające produkcję. Im mniejszy będzie zysk w

procentach dochodu brutto, tym większa procentowo strata w

wyniku zmniejszenia plonu.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

Nakłady na ochronę roślin wyrazić można w różnych

miarach, a mianowicie:

• ilością zużycia środków ochrony roślin w makro i mikroskali,

• krotnością

przeprowadzonych

zabiegów

(stosunek

powierzchni roboczej do chronionej),

• kosztami środków ochrony roślin (Golinowska 1996, 1999,

2002).

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

Koszty środków ochrony roślin jako miara intensywności

nakładów na ochronę roślin były obliczane w analizach
porównawczych od dawna, zarówno przez polskich, jak i
zagranicznych badaczy.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

Wpływ oddziaływania zabiegów ochrony roślin na

produkcję rolniczą

Badając oddziaływanie zabiegów ochrony roślin na

produkcję rolniczą i określając opłacalność zabiegów

należy poznać relacje:

agrofag —> plon,

zabieg —> agrofag,

zabieg —> plon,

zabieg —> koszty i opłacalność produkcji.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

.

EKONOMIKA OCHRONY ROŚLIN

background image

koszt ich stosowania

praca ludzka
siła pociągowa
koszty aparatury
i koszty pośrednie

Koszty zabiegów chemicznych ochrony roślin

koszt pestycydów

praca kierownictwa
administracji
utrzymanie budynków
i sprzętu o charakterze

ogólnym

background image

cena zastosowanych

pestycydów

technologia ich stosowania

liczba godzin pracy aparatury

wielkość i kształt pola

oraz organizacja pracy.

Wysokość kosztów chemicznego zwalczania danego

agrofaga może się znacznie wahać

background image

W ochronie sadów w 1993 r. :

pestycydy - ok. 70%,
koszty pośrednie 17%
eksploatacja maszyn ok. 10%
a praca ludzka 3% kosztów

Koszt środków ochrony roślin stanowi 30-75%

kosztów zabiegów

Koszty ochrony roślin stanowią obecnie od kilku do 25% (np.

rzepaku) nakładów produkcyjnych.

background image

Przepisy determinujące

zasady stosowania i

przechowywania

środków ochrony roślin

23

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

24

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

25

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

26

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

http://isap.sejm.gov.pl/

27

background image

Podstawowy akt prawny w Polsce:

ustawa z dnia 18 grudnia 2003r. o

ochronie roślin

(Dz. U z 2004 r. Nr 11, poz. 94 z późna. zm.)

uwzględnia wytyczne dyrektywy 91/414 EWG

(dotycząca wprowadzania do obrotu środków ochrony

roślin)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Oraz liczne akty wykonawcze wydawane w formie

rozporządzeń

28

background image

Ustawa reguluje zagadnienia z zakresu ochrony

roślin, takie jak:

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

ochronę roślin przed organizmami szkodliwymi

dopuszczanie środków ochrony roślin do

obrotu oraz substancji aktywnej do stosowania
w środkach ochrony roślin

obrót i stosowanie środków ochrony roślin

zadania oraz zasady działalności Państwowej

Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa

odpowiedzialności karnej za naruszenie

przepisów ustawy

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

29

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 1

Przepisy ogólne

okres karencji

– czas, który powinien upłynąć

od dnia zastosowania środka ochrony roślin

do dnia zbioru roślin lub produktów

roślinnych przeznaczonych do konsumpcji;

okres prewencji

– czas, po zastosowaniu

środka ochrony roślin, w którym człowiek i

zwierzęta nie powinni stykać się ani

przebywać w pobliżu miejsc, także w

obiektach, w których zastosowano środek

ochrony roślin;

30

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 2

Ochrona roślin przed organizmami

szkodliwymi

Postępowanie po stwierdzeniu zagrożenia ze

strony organizmów szkodliwych

Prowadzenie produkcji roślin z zastosowaniem

integrowanej ochrony roślin

Postępowanie po stwierdzeniu występowania

organizmów kwarantannowych

Zapobieganie rozprzestrzenianiu się

organizmów kwarantannowych

31

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 2

Ochrona roślin przed organizmami

szkodliwymi

Art. 4. 3. Organizmy niekwarantannowe można

zwalczać lub ograniczać ich występowanie przez:

1) zabiegi agrotechniczne;
2) stosowanie roślin odmian tolerancyjnych lub
odpornych;
3) zwalczanie biologiczne;
4) zabiegi środkami ochrony roślin;
5) zastosowanie co najmniej dwóch metod
zwalczania, wymienionych w pkt 1– 4, zwanych
dalej „integrowaną ochroną roślin”

32

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 3

Dopuszczanie środków ochrony roślin do obrotu oraz

substancji aktywnej do stosowania w środkach

ochrony roślin

Art. 37. 1.

Dopuszczenie środka ochrony roślin do

obrotu wymaga zezwolenia ministra

właściwego do spraw rolnictwa

2. Do obrotu mogą być dopuszczone tylko te

środki ochrony roślin, które przy

prawidłowym stosowaniu, zgodnie z ich

przeznaczeniem, nie stanowią zagrożenia dla

zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska

33

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 3

Dopuszczanie środków ochrony roślin do obrotu oraz

substancji aktywnej do stosowania w środkach

ochrony roślin

Rejestr środków ochrony roślin

http://www.bip.minrol.gov.pl/

Na podstawie art. 47 ustawy z dnia 18 grudnia

2003 r. o ochronie roślin prowadzony jest

rejestr środków ochrony roślin dopuszczonych

do obrotu zezwoleniem Ministra Rolnictwa i

Rozwoju Wsi:

34

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

datę ważności i numer zezwolenia na dopuszczenie

środka ochrony roślin do obrotu,

nazwę środka ochrony roślin,
producenta środka,
rodzaj środka,
zawartość, nazwę oraz producenta substancji

aktywnej wchodzącej w skład danego środka,

informacje dotyczące klasyfikacji środka ochrony

pod względem stwarzania przez niego zagrożeń
zdrowia człowieka, pszczół i organizmów wodnych,

informacje o dopuszczeniu środka ochrony roślin do

stosowania w strefach ochronnych ujęć wody oraz na
terenie uzdrowisk, otulin parków narodowych i
rezerwatów przyrody.

Rejestr środków ochrony roślin zawiera:

35

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

36

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 4

Obrót i stosowanie środków ochrony roślin

Art. 61. 1. Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

mogą być wprowadzane środki ochrony roślin:

1) dopuszczone do obrotu, zaopatrzone w
etykiety-instrukcje stosowania w języku polskim;

37

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

38

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

39

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 4

Obrót i stosowanie środków ochrony roślin

Art. 67. Zabrania się :

1. sprzedaży środków ochrony roślin:

a) osobom nietrzeźwym lub niepełnoletnim,
b) po upływie terminu ich ważności,
c) w opakowaniach zastępczych,
d) przy zastosowaniu automatów lub samoobsługi, w

handlu okrężnym,

e) w pomieszczeniach, w których jest prowadzona

sprzedaż żywności lub pasz,

f) w opakowaniach, na których nie została zamieszczona

aktualna etykieta-instrukcja stosowania,

g) osobom nieposiadającym aktualnego zaświadczenia o

ukończeniu szkolenia, w przypadku środków ochrony
roślin zaliczanych do bardzo toksycznych lub
toksycznych dla człowieka;

2) podawania informacji niezgodnych z etykietą-
instrukcją stosowania

40

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 4

Obrót i stosowanie środków ochrony roślin

Art. 68.

1. Można stosować wyłącznie środki ochrony

roślin:

dopuszczone do obrotu

zgodnie z etykietą-instrukcją stosowania,

ściśle z podanymi w niej zaleceniami,

w taki sposób, aby nie dopuścić do

zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt lub

środowiska

41

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 4

Obrót i stosowanie środków ochrony roślin

Art. 68.

2. Zabiegi środkami ochrony roślin

wykonuje się z uwzględnieniem

stosowania w pierwszej kolejności

metod:

biologicznych,

agrotechnicznych,

hodowlanych

lub integrowanej ochrony roślin

42

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 4

Obrót i stosowanie środków ochrony roślin

Art. 70.

Na roślinach uprawianych w:

strefach ochronnych ujęć wody

na terenie uzdrowisk, otulin parków

narodowych oraz rezerwatów przyrody

można stosować wyłącznie środki ochrony roślin,

których stosowanie w tych strefach i na tych

terenach nie jest zabronione

43

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 4

Obrót i stosowanie środków ochrony roślin

Art. 71.

1. Posiadacze gruntów lub

obiektów magazynowych,

gdzie prowadzone są

zabiegi ochrony roślin,

prowadzą ewidencję tych

zabiegów.

44

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

2. Ewidencja, o której mowa w ust. 1, zawiera:

1) nazwę rośliny, produktu roślinnego lub
przedmiotu;

2) powierzchnie uprawy roślin lub obiektów
magazynowych;

3) powierzchnie, na których są wykonywane
zabiegi ochrony roślin oraz terminy ich
wykonywania;

4) nazwy zastosowanych środków ochrony roślin i
ich dawki;

5) przyczyny zastosowania środków ochrony
roślin.

45

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 4

Obrót i stosowanie środków ochrony roślin

Art. 74.

Zabiegi przy użyciu środków ochrony roślin w

produkcji rolnej i leśnictwie mogą być

wykonywane przez osoby, które:

ukończyły szkolenie w zakresie stosowania

środków ochrony roślin

posiadają aktualne zaświadczenie o

ukończeniu tego szkolenia

46

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 4

Obrót i stosowanie środków ochrony roślin

Art. 76.

1. Środki ochrony roślin stosuje się sprzętem

sprawnym technicznie, który użyty zgodnie z

przeznaczeniem zapewnia skuteczne zwalczanie

organizmów szkodliwych

i nie spowoduje zagrożenia zdrowia człowieka,

zwierząt lub środowiska.
4. Badania sprawności technicznej opryskiwaczy

powinny być przeprowadzane w odstępach czasu

nie dłuższych niż 3 lata.

47

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 4

Obrót i stosowanie środków ochrony roślin

Art. 77.

1. Środki ochrony roślin na terenie otwartym stosuje
się:

1) przy użyciu opryskiwaczy, jeżeli:

a) prędkość wiatru nie przekracza 3 m/s,

b) miejsce stosowania środka ochrony roślin

jest oddalone o co najmniej 5 m od krawędzi
jezdni dróg publicznych, z wyłączeniem dróg
publicznych zaliczanych do kategorii dróg
gminnych oraz powiatowych,

48

5 m

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Art. 77. 1. Środki ochrony roślin na terenie otwartym

stosuje się przy użyciu opryskiwaczy, jeżeli:

b) miejsce stosowania środka ochrony roślin jest
oddalone o co najmniej 20 m od:

pasiek,
plantacji roślin zielarskich,
rezerwatów przyrody, parków narodowych,

stanowisk roślin objętych ochroną gatunkową,

wód powierzchniowych oraz od granicy

wewnętrznego terenu ochrony strefy pośredniej
ujęć wody;

3. Zabrania się stosowania środków ochrony roślin
bez zachowania okresu prewencji

49

20 m

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 6

Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy

Art. 107.

1. Kto:

23) podaje informacje niezgodnie z etykietą-
instrukcją stosowania,

24) stosuje środki ochrony roślin niedopuszczone
do obrotu lub w sposób niezgodny z etykietą-
instrukcją stosowania,

25) stosuje niedozwolone środki ochrony roślin na
roślinach uprawnych w strefach ochronnych
źródeł, ujęć wody lub na terenach uzdrowisk,
otulin parków narodowych i rezerwatów przyrody,

26) nie prowadzi ewidencji wykonywanych
zabiegów przy użyciu środków ochrony roślin lub
nie przetrzymuje jej przez okres dwóch lat,

– podlega karze grzywny

50

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

U

s

ta

w

a

z

d

n

ia

1

8

g

ru

d

n

ia

2

0

0

3

r.

o

o

c

h

ro

n

ie

r

o

ś

li

n

Rozdział 6

Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy

Art. 107.

1. Kto:

27) stosuje środki ochrony roślin lub uprawia
rośliny wbrew zakazom, ograniczeniom lub
warunkom określonym przez wojewodę,

28) wykonuje zabiegi środkami ochrony roślin, nie
mając wymaganego aktualnego zaświadczenia o
ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania
środków ochrony roślin,

30) stosuje środki ochrony roślin sprzętem
niesprawnym technicznie lub uchyla się od
obowiązku przeprowadzania technicznego badania
opryskiwaczy,

31) stosuje środki ochrony roślin niezgodnie z
obowiązującymi zasadami ich stosowania

– podlega karze grzywny

51

background image

Oprócz ustawy o ochronie roślin ważnym

źródłem regulacji prawnych w zakresie

stosowania i przechowywania środków ochrony

roślin są rozporządzenia

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Rozporządzenia regulują m.in.

zasady badań opryskiwaczy (Dz. U. Nr 137, poz.

1544)

wymagań technicznych dla opryskiwaczy (Dz. U.

Nr 121, poz. 1303)

dopuszczalnych poziomów pozostałości

pestycydów, które mogą znajdować się w środkach
spożywczych lub na ich powierzchni (Dz. U. Nr
119, poz. 817)

bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu i

magazynowaniu środków ochrony roślin (Dz. U. Nr
99, poz. 896)

52

background image

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I

ROZWOJU WSI z dnia 15 listopada 2001 r.

w sprawie przeprowadzania badań opryskiwaczy

(Dz. U. Nr 137, poz. 1544)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Rozporządzenie określa m.in.

zasady oceny sprawności

technicznej opryskiwaczy

zasady dokumentacji badania

opryskiwacza

zasady oznakowania

opryskiwaczy

zasady prowadzenia rejestru

przebadanych opryskiwaczy

53

background image

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI

z dnia 15 listopada 2001 r.

w sprawie przeprowadzania badań opryskiwaczy

(Dz. U. Nr 137, poz. 1544)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Załącznik nr 1

Jednostki organizacyjne upoważnione do
przeprowadzania szkoleń w zakresie badań
opryskiwaczy i potwierdzania wymaganej ich
sprawności technicznej:

Załącznik nr 2

Wyposażenie techniczne i sprzęt diagnostyczny do
przeprowadzania badań opryskiwaczy

Załącznik nr 3

Zakres badań opryskiwaczy

54

background image

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I

ROZWOJU WSI

z dnia 4 października 2001 r.

w sprawie wymagań technicznych dla opryskiwaczy

(Dz. U. Nr 121, poz. 1303)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Wymagania odnośnie:

wyposażenia opryskiwacza
zabezpieczenia przed skażeniem środowiska
równomierności wydatkowania cieczy

55

background image

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1)

z dnia 16 maja 2007 r.

w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów

pozostałości pestycydów, które mogą znajdować się

w środkach spożywczych lub na ich powierzchni

(Dz. U. Nr 119, poz. 817)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

1. Rozporządzenie określa:

  1)   najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości

pestycydów, które mogą znajdować się w środkach

spożywczych pochodzenia roślinnego lub na ich

powierzchni, z wyłączeniem ziarna zbóż,

  2)   najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości

pestycydów, które mogą znajdować się w ziarnie

zbóż lub na jego powierzchni, a także stosowanych

przy fumigacji ziarna zbóż;  

56

background image

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA

z dnia 16 maja 2007 r.

w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości

pestycydów, które mogą znajdować się w środkach spożywczych lub na

ich powierzchni

(Dz. U. Nr 119, poz. 817)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

1. Rozporządzenie określa:

  3)   najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości

pestycydów, które mogą znajdować się w środkach

spożywczych pochodzenia zwierzęcego lub na ich

powierzchni;

  4)   najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości

pestycydów w środkach spożywczych

przeznaczonych dla niemowląt (do 12. miesiąca

życia włącznie) i małych dzieci (w wieku od roku do

3 lat)

57

background image

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1)

z dnia 16 maja 2007 r.

w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości

pestycydów, które mogą znajdować się w środkach spożywczych lub na

ich powierzchni

(Dz. U. Nr 119, poz. 817)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

§ 6. Najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości

pestycydów, które nie zostały wymienione

w

załącznikach

do niniejszego rozporządzenia, nie

mogą przekraczać poziomu

0,01 mg/kg

środka

spożywczego.

58

background image

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA

z dnia 24 czerwca 2002 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy

stosowaniu i magazynowaniu środków ochrony

roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-

mineralnych

(Dz. U. Nr 99, poz. 896)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa I Rozwoju Wsi z

dnia 5 maja 2005 r. (Dz. U. Nr 88, poz. 752).

zmieniające rozporządzenie w sprawie

bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu i

magazynowaniu środków ochrony roślin oraz

nawozów mineralnych i organiczno-mineralnych

59

background image

1. Rozporządzenie określa wymagania

bezpieczeństwa

i higieny pracy przy stosowaniu i magazynowaniu:

1) Środków ochrony roślin, z wyłączeniem

organizmów żywych,

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy

stosowaniu środków ochrony roślin

wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy

magazynowaniu środków ochrony roślin

informuje pracowników o sposobach zabezpieczeń

przed powstaniem zagrożeń

miejscu, czasie i sposobie stosowania oraz

magazynowania środków ochrony roślin

60

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

zawartości apteczek
sposobach udzielania pierwszej pomocy w razie

wystąpienia zatrucia

sposobie postępowania z niezużytymi środkami

ochrony roślin i nawozami

sposobie mycia oraz czyszczenia pojazdów i sprzętu

po zakończeniu pracy

metodach postępowania podczas przechowywania

oraz transportu środków ochrony roślin i nawozów

sposobie oznaczenia magazynów w których

przechowywane są środki ochrony roślin

61

background image

Ponadto integrowana produkcja regulowana

jest rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i

Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie

integrowanej produkcji

(Dz. U. z 2004 r. Nr 178, poz. 1834 z późn. zm.)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Szczegółowe zasady integrowanej ochrony dla

poszczególnych roślin uprawnych znajdują się w

metodykach integrowanej produkcji zatwierdzonych

przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i

Nasiennictwa

62

background image

R

o

zp

o

rz

ą

d

ze

n

i

w

s

p

ra

w

ie

i

n

te

g

ro

w

a

n

e

j

p

ro

d

u

k

c

ji

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

63

background image

Zasady rolnictwa ekologicznego regulowane są

przez przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 2009

r. o rolnictwie ekologicznym

(Dz. U. Nr 116, poz. 975)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

oraz Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 889/2008 z

dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe

zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr

834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i

znakowania produktów ekologicznych

64

background image

Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 w

sprawie produkcji ekologicznej i znakowania

produktów ekologicznych

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

dodatkowe nawozy

środki poprawiające żyzność gleby

środki ochrony roślin

powinny być używane wyłącznie w przypadku,

gdy ich użycie jest zgodne z celami i zasadami

produkcji ekologicznej

65

background image

Artykuł 12

Zasady produkcji roślinnej

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

g) zapobieganie szkodom wyrządzanym przez

szkodniki, choroby i chwasty polega przede

wszystkim na ochronie naturalnych wrogów,

doborze gatunków i odmian, stosowaniu

płodozmianu, odpowiednich technik uprawy i

procesów termicznych;

h) w przypadku stwierdzonego zagrożenia

uprawy dozwolone jest wyłącznie stosowanie

środków ochrony roślin dopuszczonych do

stosowania w produkcji ekologicznej na mocy

art. 16;

ro

z

p

o

rz

ą

d

ze

n

ia

R

a

d

y

(

W

E

)

n

r

8

3

4

/2

0

0

7

66

background image

Artykuł 16

Produkty i substancje stosowane w rolnictwie i

kryteria ich dopuszczania

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

1. Komisja zezwala, zgodnie z procedurą, o

której mowa w art. 37 ust. 2, na stosowanie w

produkcji ekologicznej produktów i substancji

– i włączenie ich do zamkniętego wykazu,

które mogą być stosowane w rolnictwie

ekologicznym :

a) jako środki ochrony roślin;

ro

z

p

o

rz

ą

d

ze

n

ia

R

a

d

y

(

W

E

)

n

r

8

3

4

/2

0

0

7

67

background image

w przypadku środków ochrony roślin

obowiązują następujące zasady:

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

ich stosowanie ma kluczowe znaczenie dla

zwalczania szkodliwego organizmu lub

choroby, których nie można zwalczyć za

pomocą alternatywnych metod biologicznych,

fizycznych lub hodowlanych lub praktyk

uprawy;

jeżeli produkty nie są pochodzenia roślinnego,

zwierzęcego, mikrobiologicznego ani

mineralnego i nie są one identyczne z ich

formami naturalnymi, mogą one zostać

dopuszczone do stosowania wyłącznie, jeżeli

ich warunki stosowania wykluczają wszelki

bezpośredni kontakt z jadalnymi częściami

uprawy

ro

z

p

o

rz

ą

d

ze

n

ia

R

a

d

y

(

W

E

)

n

r

8

3

4

/2

0

0

7

68

background image

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 889/2008 z

dnia 5 września 2008 r.

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Artykuł 5

Zwalczanie szkodników, chorób i chwastów

W przypadku gdy odpowiednia ochrona roślin

przed szkodnikami i chorobami nie jest

możliwa z wykorzystaniem środków

określonych w art. 12 ust. 1 lit. a), b), c) oraz

g) rozporządzenia (WE) nr 834/2007,

w produkcji ekologicznej można stosować

jedynie środki, o których mowa w załączniku II

do niniejszego rozporządzenia.

R

o

zp

o

rz

ą

d

z

e

n

ie

K

o

m

is

ji

(

W

E

)

n

r

8

8

9

/2

0

0

8

69

background image

ZAŁĄCZNIK II

Pestycydy — środki ochrony roślin określone w

art. 5 ust. 1

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

1. Substancje pochodzenia roślinnego lub

zwierzęcego

R

o

zp

o

rz

ą

d

z

e

n

ie

K

o

m

is

ji

(

W

E

)

n

r

8

8

9

/2

0

0

8

70

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

2. Mikroorganizmy wykorzystywane do biologicznego

zwalczania szkodników i chorób

R

o

zp

o

rz

ą

d

z

e

n

ie

K

o

m

is

ji

(

W

E

)

n

r

8

8

9

/2

0

0

8

4. Substancje używane w pułapkach i dozownikach

3. Substancje produkowane przez mikroorganizmy

71

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

5. Substancje przeznaczone do spryskiwania

powierzchni między roślinami uprawnymi

R

o

zp

o

rz

ą

d

z

e

n

ie

K

o

m

is

ji

(

W

E

)

n

r

8

8

9

/2

0

0

8

7. Inne substancje

6. Inne substancje używane w sposób tradycyjny w

rolnictwie ekologicznym

72

background image

Wykaz środków ochrony roślin

zakwalifikowanych do stosowania w rolnictwie

ekologicznym

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

BIOCHIKOL 020 PC

Poli - Farm Sp. z o.o.

BIOCHIKOL-K AL.

Poli - Farm Sp. z o.o.

BIOCHRON AL

Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowe

"EKODARPOL”
BIOCZOS BR

P.P.H. "HIMAL”

BIOSEPT 33 SL

Cintamani Poland Majewscy i Koć sp.j.

CARPOVIRUSINE SUPER S.C. Natural Plant Protection 
CONTANS XX

Prophyta Biologischer Pflanzenschutz GmbH 

(ż.o.)

73

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Wykaz środków ochrony roślin zakwalifikowanych do stosowania w

rolnictwie ekologicznym

74

background image

Zapobieganie wprowadzaniu i

rozprzestrzenianiu się organizmów

kwarantannowych

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju

Wsi

z dnia 21 lutego 2008 r.

(Dz. U. nr 46, poz. 272)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

75

background image

USTAWA

z dnia 11 maja 2001 r.

o opakowaniach i odpadach opakowaniowych

(Dz.U. z 2001 r. Nr 63, poz. 638, 2003 r. Nr 7, poz. 78,

z 2004 r. Nr 11, poz. 97, Nr 96, poz. 959, z 2005 r. Nr 175,

poz. 1458.)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Art. 1.

1. Ustawa określa wymagania, jakim muszą
odpowiadać opakowania ze względu na zasady
ochrony środowiska oraz sposoby postępowania z
opakowaniami

i

odpadami

opakowaniowymi,

zapewniające ochronę życia i zdrowia ludzi oraz
ochronę

środowiska,

zgodnie

z

zasadą

zrównoważonego rozwoju.
2. W sprawach dotyczących postępowania z
odpadami

opakowaniowymi

w

zakresie

nieuregulowanym w ustawie stosuje się przepisy o
odpadach.

76

background image

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju

Wsi

z dnia 13 maja 2004 r. 

w sprawie wykazu substancji aktywnych,

których stosowanie w środkach ochrony roślin

jest zabronione

(Dz. U. Nr 130, poz. 1391)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

77

background image

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju

Wsi

z dnia 8 czerwca 2004 r.

w sprawie wymagań dotyczących treści

etykiety-instrukcji stosowania środka ochrony

roślin

(Dz. U. z 2004 r. Nr 141, poz. 1498)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Określa jakie informacje muszą się znaleźć na

etykiecie-instrukcji stosowania środków ochrony

roślin

Załącznik nr 1

KODY FORM UŻYTKOWYCH ŚRODKA OCHRONY

ROŚLIN

78

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Załącznik nr 2

MIĘDZYNARODOWE UMOWNE ZNAKI

OSTRZEGAWCZE

(piktogramy)

79

background image

oUstawa o ochronie roślin
o Ustawa o odpadach
o Ustawa o opakowaniach i odpadach

opakowaniowych

o Ustawa o substancjach i preparatach

chemicznych

nakładają na sprzedawców, importerów i

producentów środków ochrony roślin

obowiązek odbioru i unieszkodliwiania

jednostkowych opakowań po środkach ochrony

roślin!

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

80

background image

Etykieta - Instrukcja stosowania preparatu

określa czy opakowanie po danym środku

należy zwrócić sprzedawcy

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Zwrotowi podlegają opakowania po środkach

toksycznych lub bardzo toksycznych dla ludzi,

pszczół lub organizmów wodnych. Na takie

opakowanie należy nałożyć kaucję

Wysokość kaucji na opakowania środków

ochrony roślin określa Rozporządzenie Ministra

Zdrowia, Dz.U. 2004 nr. 202 poz.2078

Sprzedawcy mają obowiązek odbioru

opakowań na które nałożyli kaucję i zwrotu

kaucji!!

81

background image

Rozporządzenie Ministra Zdrowia

z dnia 24 sierpnia 2004 r.

w sprawie wysokości kaucji na opakowania

jednostkowe niektórych środków

niebezpiecznych

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Kaucję na opakowania jednostkowe środków

ochrony roślin będących środkami

niebezpiecznymi:

1) o pojemności do 500 cm

3

lub o zawartości

netto do 500 g –1 zł,
2) o pojem. 500 - 1000 cm

3

lub o zawart. 500 -

1000 g –2 zł,
3) o pojem. 1000-5000 cm

3

albo o zawart. 1000-

5000 g –5 zł,
4) o pojemności większej niż 5000 cm

3

albo o

zawartości netto większej niż 5000 g –10 zł
- jednak nie wyższej niż 30% ceny środka
niebezpiecznego zawartego w opakowaniu.

82

background image

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW

w sprawie szczegółowych warunków i trybu

udzielania pomocy finansowej na wspieranie

przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy

dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju

obszarów wiejskich

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Wymagania odnośnie stosowania środków

ochrony roślin podane w Zadaniach

realizowanych w ramach pakietów lub

wariantów

Zadania realizowane w ramach pakietu –

utrzymanie łąk ekstensywnych

wariant P01a01 – na łąkach jednokośnych

użytkowanych ekstensywnie, zaliczanych do łąk

bagiennych, łąk trzęślicowych oraz muraw

ciepłolubnych

Zakaz stosowania pestycydów i herbicydów

83

background image

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW

w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie

przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju

obszarów wiejskich

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

Zadania realizowane w ramach pakietu –

ochrona gleb i wód

wariant K01a – na gruntach ornych

Niestosowanie pestycydów i herbicydów, z

wyjątkiem selektywnego i miejscowego

niszczenia uciążliwych chwastów z

zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np.

mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z

podmiotem, o którym mowa w § 4

rozporządzenia

84

background image

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA

z dnia 4 września 2007 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie

kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i

preparatów chemicznych

(Dz. U. Nr 174, poz. 1222)

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

85

background image

Przepisy determinujące zasady stosowania i przechowywania środków ochrony roślin

86


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ekonomiczne Aspekty Ochrony Roślin Wykład 2
Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Szkoła, Gospodarka a środowisko, Wykłady
ochrona roślin wykład
Spoleczno-ekonomiczne aspekty ochrony srodowiska - 30.10.2012, ekonomia ćwiczenia, RECORDER, 100MEDI
Ekonomiczne aspekty ochrony pracy, Akademia Morska, 2 rok', Semestr III, II rok Wydział Mech, BHP
ochrona roślin wykład
ASPEKTY EKONOMICZNE W OCHRONIE ROSLIN
Ekonomika ochrony srodowiska wyklad 18.04.05, administracja, II ROK, III Semestr, rok II, sem IV, Ek
Wykłady, Studia, Ogrodnictwo, Ochrona roślin, Entomologia, Wykłady
WYKŁAD 14kpl TECHNOLOGICZNE I EKONOMICZNE ASPEKTY WYBORU SURÓWKI, dla AiR
wyklady z metod, Ogrodnictwo UP Lbn, Ochrona roślin. Metody i środki
Ekonomika Ochrony Srodowiska wyklad 28.02.05, administracja, II ROK, III Semestr, rok II, sem IV, Ek
Ekonomika ochrony srodowiska WYKLAD14.03.05, administracja, II ROK, III Semestr, rok I
Wykłady - Klukowski, Studia, Ogrodnictwo, Ochrona roślin, Entomologia, Wykłady
Pestycdy -wykład 2 (slajdy dla studentów), Środki ochrony roślin
Herbicydy -wykład 3 (slajdy dla studentów), Środki ochrony roślin
Fungicydy -wykład 4 (slajdy dla studentów), Środki ochrony roślin
Ekonomika ochrony srodowiska wyklad 18.04.05, administracja, II ROK, III Semestr, rok II, sem IV, Ek

więcej podobnych podstron