Komunikowanie społeczne

Według Josepha de Vito

MYŚLENIE KRYTYCZNE

Blok 13

Komunikowanie interpersonalne

2

Myślenie krytyczne

• Z wszystkiego co różni człowieka od zwierząt najważniejsza jest jego zdolność do

rozumowania, do myślenia. Pozwala nam ono w istocie znajdować remedium na
setki chorób, kształtować coraz szybsze i coraz skuteczniejsze środki komunikacji,
a przy tym, na nieszczęście tworzyć tysiące nowych zagrożeń.

• Umiemy łączyć się ze sobą ponad czasem, przekazując przyszłym pokoleniom

zdobyte przez nas doświadczenie. Stąd mogą one rozwijać nasze osiągnięcia. To
dzięki temu obecne generacje wymyśliły radio, telewizję i podróżne kosmiczne, a
następne nie będą musiały wymyślać satelitów, komputerów osobistych itp.

• Owe zdolności nie byłyby użyteczne, gdyby nie udawało się nam odnajdować

użyteczną informację, rozumując dochodzić do logicznych wniosków i precyzyjnie
oraz skutecznie komunikować – stąd tak wielka wartość krytycznego myślenia. W
istocie informacja zajmuje coraz więcej miejsca w naszym świecie. Obecnie
ponad 50% amerykańskich pracowników ma za zadanie obrabiać i przekazywać
informacje. Stąd coraz ważniejsze staje się doskonalenie naszych umiejętności
operowania informacjami. Powinniśmy opanować jak najlepsze sposoby
gromadzenia informacji i faktów, analizowania i oceniania ich, aby stosować je w
nowych sytuacjach i wykorzystywać do rozwiązywania problemów oraz aby je
komunikować w sposób skuteczny i dynamiczny.

Komunikowanie interpersonalne

3

Myślenie krytyczne 2

•W świecie, w którym tak szybko tworzy się informację, że to,

co student uniwersytetu nauczył się dzisiaj, przeminie za
pięć, dziesięć lub piętnaście lat, nie wystarczy gromadzić
fakty i liczby. (Nie znaczy to, by nie miały one żadnego
znaczenia. Przeciwnie, fakty i liczby są istotą myślenia
krytycznego, gdyż stanowią one blok instrumentów, z
których można wznieść drapacze chmur stosując
instrumenty myślenia krytycznego.).

•Na szczęście możemy już dzisiaj uczyć się poprawiać nasz

proces myślowy tak, ażeby nasze poznanie prowadziło do
generowania i oceny idei całkowicie nowych.

•Uwaga położona na obecny temat ma za zadanie poprawić

wasz proces myślenia nie tylko w tym, co dotyczy
komunikowania, ale w ogóle.

Komunikowanie interpersonalne

4

Co to jest myślenie

krytyczne?

• Oto kilka definicji myślenia krytycznego:

– Myślenie krytyczne obejmuje rozważania inteligentne,

staranne i możliwie jasne. Przeciwstawia się ona temu, co
można nazwać myśleniem mętnym. (McCarthy, 1991).

– Myślenie krytyczne definiuje się jako racjonalną postać

refleksji mającej za cel rozstrzygnięcie czemu należy
wierzyć lub co robić. (Ennis, 1987)

– Myślenie krytyczne kształtuje zdolność stawiania

przenikliwych pytań na temat tego, co się czyta, co się
widzi lub co się słucha. (Adams i Hamm, 1990)

– Proces krytycznego myślenia polega na badaniu (...)

informacji, w celu ukształtowania sądu lub podjęcia
decyzji. (Wade i Tarvis, 1990)

Komunikowanie interpersonalne

5

Myślenie krytyczne 3

• Myślenie krytyczne wychodzi poza

informację i poznanie, umożliwiając
nam podejmowanie decyzji lepiej
przemyślanych i bardziej
racjonalnych. Odwołuje się ono do
różnych umiejętności.

Komunikowanie interpersonalne

6

Cechy myślenia krytycznego

•Rozwijaniu myślenia krytycznego mogą pomóc

następujące działania:

– Stawianie pytań służących zdobywaniu wyjaśnień,

podważaniu i poszukiwanie odpowiedzi na nie.

– Obserwowanie i ocena sprawozdań z obserwacji.
– Wyciąganie wniosków i ocena ich.
– Przechodzenie od generalizacji do analizy szczegółowych

przypadków.

– Ocena wartości.
– Definiowanie pojęć i ocena uzasadnień.
– Poszukiwanie założeń.
– Logiczne i skuteczne działanie na innych.
– Bezstronne łączenie faktów.

Komunikowanie interpersonalne

7

Cechy myślenia krytycznego

2

• Porządkowanie myśli i koherentne wyrażanie ich w mowie i na piśmie.
• Oddzielanie rozumowania logicznego od błędnego.
• Wstrzymywanie się od wyrażania sądów, gdy brakuje

wystarczających danych.

• Używanie właściwych technik do rozwiązywania problemów.
• Ocena zasadności lub fałszywości argumentów, obrona przed ślepym

uleganiem argumentacji.

• Badanie powiązań między nowo zdobytą i posiadaną wiedzą.
• Gromadzenie właściwej i wartościowej informacji.
• Analizowanie i porządkowanie informacji, aby inni ją rozumieli.
• Ocena wartości i prawdopodobieństwa głoszonych idei.
• Precyzyjne definiowanie problemu.
• Badanie i ocena konkurencyjnych strategii dochodzenia do

rozwiązania problemu.

• Myślenie krytyczne nie jest niczym nowym, z czym nie mielibyśmy

dotąd do czynienia.

Komunikowanie interpersonalne

8

Postawy w krytycznym

myśleniu

• Człowiek myślący krytyczne powinien opanować zespół szczegółowych

umiejętności. Powinien stale być gotowym do używania swych umiejętności
i kompetencji. Postawa nastawiona na myślenie krytyczne winna obejmować
przynajmniej wyliczone niżej elementy.

– Szczerą wolę badania siebie jako myślącego krytycznie. Ważne żebyście prowadzili

autoanalizę umożliwiającą stopniowe poprawianie własnych zachowań. Bądź otwarty
na nowe idee, nawet jeśli naruszają twoje utarte przekonania.

– Skłonność do obserwowania zachowań własnych i cudzych. Ważne jest, żebyś

dostrzegał w obserwowanej rzeczywistości omawiane tu zagadnienia. Stanie się to
jedynie wówczas, gdy potrafisz zastosować poznane treści do twoich codziennych
zachowań.

– Dążenie do wyciągania wniosków jedynie na podstawie wystarczającej ilości

informacji. Myślenie krytyczne w międzyczasie nie pozostaje nieaktywne. Niemniej
zawsze nadchodzi moment, gdy należy podjąć decyzję i przejść do działania.

– Gorliwość do łącznia poznawanej materii z codziennymi działaniami. Jako człowiek

myślący krytycznie powinniście badać związki między różnymi zasadami
komunikowania. (Powinniście np. uświadamiać sobie relacje między komunikatami
werbalnymi i niewerbalnymi oraz z używania zasad komunikacji interpersonalnej
podczas rozmowy lub działania w małej grupie.)

Komunikowanie interpersonalne

9

Postawy krytyczne 2

– Determinacja w poznawaniu materii komunikacji.

Komunikowanie nie jest przedmiotem, który studiuje się
aby jak najszybciej zapomnieć po zdaniu egzaminów. W
istocie twoja zdolność do skutecznego komunikowania
zależy w dużej mierze od twoich sukcesów osobistych,
społecznych i zawodowych. Ucz się jej zatem także na
innych zajęciach oraz studiując odpowiednie podręczniki.

– Gorliwie analizuj i oceniaj poznawane idee i nie przyjmuj

ich bezkrytycznie, nawet jeśli znalazłeś je w podręczniku
lub usłyszałeś od profesora.

– Bądź skłonny do zmiany sposobu komunikowania i

myślenia. Skrupulatnie określ to, co trzeba poprawione a
co nie, co powinno zostać wzmocnione lub sprawdzone
oraz to, co powinno zostać zmienione.

Komunikowanie interpersonalne

10

Przekazywanie umiejętności

• Zauważ, że zdobyte tu umiejętności będą ci służyły także w innych

dziedzinach pod warunkiem, że zrobisz następujące rzeczy:

– Podchodź do cytowanych tu zasad w sposób elastyczny i dostrzegać wyjątki

od reguły.

– Określ w jakich okolicznościach zasady te wydają ci się pożyteczne i w

jakich sytuacjach należy je stosować. W szczególności przypomnij sobie, że
analizowane tu zasady opierają się w większości przypadków na wynikach
badań prowadzonych w USA. Stąd pojawia się pytanie, czy mogą one
zostać zastosowane w innych kulturach.

– Porównuj obecną sytuację z innymi, przeżytymi wcześniej. Co je łączy, a co

dzieli? Wielu ludzi ma problemy w kontaktach z innymi dlatego, że często
nie dostrzegają podobieństw z sytuacjami, które skończyły się dla nich źle.

– Analizuj sytuacje w pracy, w szkole i w domu w celu wyciągnięcia korzyści z

poznanych umiejętności. Pomyśl, czy nie dałoby się przenieść postawy
aktywnego słuchania do domu? A może poznane umiejętności
organizowania „burzy mózgów” lub rozwiązywania problemów dałyby się
zastosować w pracy?

Komunikowanie interpersonalne

11

Komunikować w sposób

krytyczny

–Stosując krytyczne myślenie do komunikowania należy analizować

komunikowanie jako proces transakcyjny łączący emisję i percepcję
komunikatów. W istocie, gdy wysyłamy swój komunikat otrzymujemy odpowiedź
innych.

–Winno się również analizować komunikowanie określając podziały i pamiętając, że

jest on procesem arbitralnym. Skuteczność każdej interakcji zależy od poziomu
umiejętności każdej osoby do przekazywania własnej artykulacji innemu i do
dostrzegania sposobu, w jaki rozmówca artykułuje komunikaty. (zob. rozdz. 1)

–Trzeba pamiętać, że każdy komunikat obejmuje wiele sygnałów, a konkluzje

oparte wyłącznie na zachowaniach językowych lub niewerbalnych będą
prawdopodobnie błędne. Najlepiej jest wysunąć pewne hipotezy i zweryfikować je
opierając się na obserwacjach i dodatkowej analizie (zob. rozdz. 1)

–Winno się również analizować komunikowanie dla wyodrębnienia komunikatów,

które odnoszą się do treści i do relacji. Ważne jest, by umieć uchwycić te dwa
rodzaje komunikatów i właściwie reagować na każdy z nich. (Zob. rozdz. 1.2 i 1.3)

– Krytyczna ocena percepcji

Komunikowanie interpersonalne

12