Choroby nowotworowe wyzwania

dla zdrowia publicznego

Nowotwór - nieprawidłowa masa tkankowa,

której nadmierny i nieskoordynowany ze
wzrostem zdrowych tkanek wzrost
utrzymuje się po ustaniu bodźca
wywołującego.

Nowotwór

Rodzaje nowotworów:



Łagodny



Złośliwy:

- mięsak
- rak
- potworniak



Nowotwór półzłośliwy

Rodzaje

Czynniki ryzyka
nowotworów

• raka płuca – 90%
• raka krtani, jamy ustnej, gardła i przełyku –

30%

• raka trzustki – 30%
• raka pęcherza moczowego – 30%
• raka gruczołu piersiowego
• raka szyjki macicy

Palenie tytoniu jako
czynnik ryzyka
zachorowania na:

Nowotwór łagodny niezłośliwy utworzony jest z

tkanek zróżnicowanych i dojrzałych, o
budowie mało odbiegającej od obrazu
prawidłowych tkanek. Jest dobrze
ograniczony, często otorbiony, rośnie wolno,
rozprężająco (uciskając sąsiadujące tkanki),
nie daje przerzutów, a po należytym jego
usunięciu nie powstaje wznowa (ponowny
rozrost nowotworu w tym samym miejscu) -
jest całkowicie wyleczalny.

Nowotwór łagodny

Nowotwór złośliwy wykazuje duży stopień

zaburzeń w zróżnicowaniu, dojrzewaniu i
budowie tkankowej oraz komórkowej. Nie
posiada torebki, rośnie szybko, naciekająco,
niszczy zaatakowane tkanki. Wnika do
naczyń, dając przerzuty odległe drogą
chłonną lub krwionośną. Nie wycięty w
granicach tkanek zdrowych, daje wznowy.

Nowotwór złośliwy

Nowotwór półzłośliwy jest to nowotwór o

miejscowej złośliwości. Charakteryzuje się dużą
masą tkankową uciskającą otoczenie, zdolnością
naciekania i niszczenia otoczenia,
nawrotowością, zdolnością wszczepiania.
Praktycznie nie daje on przerzutów, ale zdolność
ta potencjalnie w nim istnieje i może ujawnić się
nieraz bardzo późno, po wielu zabiegach
chirurgicznych i wznowach. Z tego względu
nowotwory półzłośliwe wymagają starannego
podejścia chirurgicznego z uwzględnieniem
szerokich granic wycięcia.

Nowotwór półzłośliwy

Nowotwór

łagodny

Nowotwór

złośliwy

Budowa

histologiczna

Zbliżona do

tkanki

prawidłowej

Różni się od

tkani

prawidłowej,

wykazuje cechy

anaplazji

Wznowy

Nie ma

Są

Przerzuty

Nie ma

Są

Wrastanie do

naczyń

Nie ma

Jest

Naciekanie

tkanek

Nie ma

Jest

Torebka

Zwykle jest

Nie ma

Szybkość

wzrostu

Powolny

Szybko

Mięśniaki – nowotwór z komórek

mięsni gładkich

Tłuszczaki- nowotwór z komórek

tłuszczowych

Przykłady

Rak płaskonabłonkowy powstający z

nabłonka płaskiego

Rak gruczołowy powstający z

nabłonka gruczołowego

Przykłady

Tłuszczakomięsak powstający z

tkanki tłuszczowej

Włókniakomięsak powstający z

tkanki włóknistej

Przykłady cd.

Rak podstawnokomórkowy skóry

Czerniak

Guz mieszany ślinianek

Przykłady

Nowotwory złośliwe
ogółem

Nowotwory złośliwe

ogółem c.d.

Czynniki rakotwórcze



Nowotwór jest chorobą o podłożu genetycznym.

W większości jest to rozrost monoklonalny –

czyli wywodzący się z jednej komórki.

Powstawanie nowotworu to inaczej –

kancerogeneza, którą dzieli się na trzy etapy :



1. inicjacja – pojawia się pojedyncza mutacja



2. promocja – zaburzona ekspresja genów i tym

samym zmiany procesów regulacji komórek



3. progresja – etap nieodwracalny,  pojawienie

się kolejnych zmian molekularnych. Czynniki

rakotwórcze dzieli się na czynniki inicjujące i

promujące a te które uczestniczą w obu tych

procesach to kancerogeny kompletne.



Większość chemicznych substancji rakotwórczych to prekancerogeny

wymagające aktywacji w organizmie. Do tej grupy zaliczamy :



aromatyczne policykliczne węglowodory – znajdują sie w dużej ilości w

dymie papierosowym, są wytwarzane podczas smażenia tłuszczów

zwierzęcych, występują też w wędzonym mięsie i rybach. Ponadto

występują w dymach fabrycznych, smarach, rozpuszczalnikach i wiążą

się z narażeniem zawodowym



aromatyczne aminy i barwniki azowe – wykazują działanie

rakotwórcze na wątrobę oraz pęcherz moczowy ( B- naftyloamina )



aflatoksyna B1 – produkowana przez grzyba pleśniowego, rozwijająca

się w źle przechowywanych ziarnach zbóż i orzeszkach ziemnych



azotyny i azotany – występujące w jarzynach i używane do

konserwowania mięsa



azbest – szczególnie zwiększa ryzyko raka płuc wśród palaczy



arsen – może powodować raka skóry stosowany jako środek przeciw

insektom

Czynniki chemiczne:



Helicobacter pylori – związany głównie z

przewlekłym zapaleniem błony śluzowej

żołądka ale wykazano także związek z

chłoniakiem i rakiem żołądka



wirus brodawczaka ludzkiego (HPV ) –

przenoszony drogą płciową, wywołujący raka

szyjki macicy



wirus Ebstein- Barr (EBV ) – wywołuje

chłoniaka Burkitta, chłoniaki z linii B u osób z

niedoborami odporności np. u zakażonych

wirusem HIV; chłoniaka Hodgina i raka

nosogardła.



wirus mięsaka Kaposiego ( KSHV )

Czynniki biologiczne



promieniowanie ultrafioletowe



promieniowanie jonizujące



rakotwórcze działanie promieniowania
elektromagnetycznego szczególnie w
przypadku korzystania z telefonów
komórkowych jest analizowane, dotychczas
nie wykazano takiego działania ale należy
zwrócić uwagę na zbyt krótki czas
obserwacji

Czynniki fizyczne



hormonoterapia zastępcza – zwiększa ryzyko

raka macicy, jajnika, piersi



antykoncepcja hormonalna – głównie rak

piersi w przypadku wieloletniego stosowania

u młodych kobiet,  które do tej pory nie

rodziły. Palenie tytoniu znacznie nasila ten

efekt



przyjmowanie leków hormonalnych jest to

problem bardzo złożony i zależny od wielu

czynników – nie w każdym przypadku są to

czynniki rakotwórcze ale w razie złego

stosowania mogą być dlatego  należy je

przyjmować pod ścisłą kontrolą lekarską.

Leki hormonalne

Nowotwory są drugą co do częstości

przyczyną zgonów w krajach
rozwiniętych i stanowią około 20%
ogółu zgonów. Można więc stwierdzić,
że co 5 osoba umiera z powodu
nowotworów. Choroby nowotworowe w
ogólnym odczuciu opinii budzą większy
lęk niż choroby układu krążenia mimo,
że powodują 2-krotnie mniej zgonów.



U mężczyzn wzrasta
stopniowo wraz z wiekiem,
osiągając szczyt w grupie
wieku 65-69 lat. U kobiet w
grupie wieku 70 –74 lata.

Różna częstość zgonów w
zależności od wieku



Mężczyźni

Rok 1995 – 21,1%, Rok 2006 - 26,1%



Kobiety



Rok 1995 – 15,9%, Rok 2006 - 23,3%

Częstość zgonów
spowodowanych chorobą
nowotworową w Polsce

Struktura zgonów

Badania wykonywane w

celu wykryć nowotworów

Mammografia- jest badaniem radiologicznym

polegającym na wykonaniu 2 zdjęć
rentgenowskich każdej piersi. Jest badaniem
nieinwazyjnym, umożliwia wykrycie bardzo
małych guzków piersi, o wielkości kilku
milimetrów.

Mammografia

Schemat badań kobiet
bez objawów i dodatkowych
czynników ryzyka

Wiek

Samobadanie

Badanie lekarskie

Mammografia

20-40 r.ż

co 1 miesiąc

co 36 miesięcy

nie

40-49 r.ż.

co 1 miesiąc

co 12 miesięcy

nie

> 49 r.ż.

co 1 miesiąc

co 12 miesięcy

co 12-24 miesiące

Odsetek kobiet w wieku 40 lat i
więcej,
które miały wykonaną mammografię

Breast Cancer Screening, IARC Handbooks of Cancer Prevention, IARC, Lyon 2002
Stan Zdrowia Ludności GUS 2005
SIMP

Badanie cytologiczne (wymaz cytologiczny)

polega na pobraniu przez lekarza
-ginekologa przy pomocy specjalnej
szczoteczki komórek, znajdujących się na
szyjce macicy. Komórki te, zostają
następnie poddane ocenie pod
mikroskopem. Badanie cytologiczne jest
bezbolesne. Celem badania jest szybkie
wykrycie raka szyjki macicy.

Cytologia

Kolonoskopia jest to badanie, które

umożliwia obejrzenie śluzówki jelita
grubego. Celem badania jest wykrycie
ewentualnych zmian, takich jak,
owrzodzenia, uchyłki, oraz polipy, których
usunięcie w przyszłości zapobiega
rozwojowi raka jelita grubego.

Kolonoskopia

Metoda diagnostyczna pozwalająca na uzyskanie

obrazów tomograficznych (przekrojów) badanego
obiektu. W celu wykrycia guza mózgu.

Tomografia komputerowa

Rezonans magnetyczny jest

nowoczesną i jedną z
najdokładniejszych metod
obrazowania narządów i
tkanek ludzkiego ciała.
Pozwala na wczesną
diagnostykę i zaplanowanie
leczenia wielu chorób,
ponieważ obrazy uzyskane
w trakcie badania
dostarczają niezwykle
precyzyjnych informacji o
najmniejszych zmianach
chorobowych zachodzących
w organizmie człowieka.

Rezonans magnetyczny

Profilaktyka

W przypadku chorób

nowotworowych profilaktyka jest

szczególnie istotna. Powinniśmy

zdawać sobie sprawę z tego, co

nam szkodzi i w miarę możliwości

unikać kontaktu z czynnikami
rakotwórczymi na przykład tj.

unikanie palenia tytoniu czy

nadużywania alkoholu.

Bardzo ważne są także badania

profilaktyczne, ponieważ lepiej jest leczyć

chorobę nowotworową w stadium

początkowym niż zaawansowanym.

Wczesne wykrycie choroby nowotworowej

stwarza szanse całkowitego powrotu do

zdrowia.



W Polsce uruchomiono Ogólnopolski
Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy.



Szczepionki przeciwko HPV 16 i 18.



Regularne wykonywanie cytologii.

Profilaktyka raka szyjki

macicy

Nowotwory piersi i szyjki macicy

Profilaktyka raka piersi

• Należy regularnie badać piersi

tuż po miesiączce.

• USG powinno się wykonywać

co 2 lata,

• Mammografia.

• 1 raz po 40 roku życia.

• U obciążonych raz w roku lub

częściej bez względu na wiek.



Badanie klatki piersiowej i obszaru jamy
brzusznej metodą tomografii komputerowej
(CT).



1 raz na dwa lata RTG płuc, a u palaczy po
każdym zapaleniu płuc.

Przekrój przez raka płuc

Profilaktyka raka płuc



U mężczyzn po 50 roku życia wykonuje się
coroczne badania poziomu PSA.



U pacjentów z obciążającym wywiadem
rodzinnym takie badanie powinno być
wykonywane corocznie po 40 roku życia.

Profilaktyka raka prostaty



Uważa się, że spożywanie 5–20 posiłków
tygodniowo zawierających warzywa i owoce
zmniejsza ryzyko zachorowania o połowę.



Wczesna gastroskopia

w przypadku niepokojących bólów

brzucha.



Test na Helicobacter pylori.

Profilaktyka raka żołądka



Regularne zażywanie niesteroidowych leków
przeciwzapalnych zmniejsza o 40-50%
zapadalność i umieralność na raka jelita
grubego.



Jest na obecność krwi utajonej w kale



sigmoidoskopia wykonywana za pomocą
giętkiego aparatu.



Pełna kolonoskopia.

Profilaktyka raka jelita
grubego

Nowotwory jelita grubego

Liczba nowotworów w Polsce stale rośnie.

Spowodowane jest to:

• zwiększeniem liczby ludności
• zmianą w strukturze wieku
• wąski zakres i niska jakość badań przesiewowych
• oddziaływanie licznych karcynogenów i

rozpowszechnienie zachowań sprzyjających
rozwojowi raka (np. palenie tyto n i u)

PROGNOZA

Prognoza populacji Polski do 2030 roku*

*Prognoza GUS - Liczby w tysiącach

Umieralność na raka szyjki macicy -

prognozy

Bez wprowadzenia
screeningu

Po 15 latach
skriningu?