Wartości kulturowe

Teoria Schwartza

Wartości

• Wartości są własnościami jednostek. Każdy człowiek

określa sobie pewne zasadnicze cele, do których
podąża w swym życiu. Określa też co jest ważniejsze a
z czego należy zrezygnować jako mniej ważnego dobra.
Czasami wreszcie mamy konflikt między wartościami,
z których obie są ważne ale nie można ich naraz
realizować.

• Wartości charakteryzują również zbiorowości: całe

społeczeństwa lub organizacje. Oznacza to, że to co
ważne dla całej grupy jest zapisywane w dokumentach
lub też jest realizowane w postaci obyczajów,
przyjętych zasad postępowania, treści i sposobów
transmisji międzypokoleniowej, przez szkoły, itp.

Teoria Schwartza

• Spośród współczesnych podejść do wartości na szczególne

wyróżnienie zasługuje teoria Shaloma Schwartza, zwana
też kołem wartości albo kołową teorią wartości.

• Określa ona wartości na poziomie zarówno dążeń/pragnień

jednostkowych jak i kultury ogólnego społeczeństwa.

• Teoria ta nazywana jest kołową, ponieważ rozpatruje

wartości w postaci typów, czy syndromów, które łączą się z
sąsiednimi na zasadzie podobieństwa a następnie oddalają
i stają się przeciwstawne (konfliktowe) wobec tych
umieszczonych po przeciwnej stronie koła.

• Wreszcie, koło ma to do siebie, że przestrzeń, jaką

obejmuje „zakręca się”, wraca do punktu wyjścia; czyli
krańce łączą się.

Koło to ma do
siebie, że
można je
dzielić na
dowolną ilość
mniejszych
cząstek. W
tym wydaniu
jest ich 19,
czyli prawie
drugie tyle co
w wersji
oryginalnej.

Kolejna plansza pokazuje wyniki badań na 56,000
badanych z 27 krajów europejskich (WSS-2010), gdzie
empirycznie odtworzona została struktura 10 wartości.
Dla naszych celów jest to wystarczające. Ujmuję je w
ramach dwóch superwymiarów:

1. Horyzontalny: osobiste – społeczne
2. Wertykalny: tradycjonalne - postmodernistyczne

Osobista -
Społeczna

Orientacja

Tr

a

d

y

c

jo

n

a

ln

e

P

o

s

t-

m

o

d

e

rn

.

W

a

rt

o

ś

c

i

Sa

mo

-

utw

ier

dz

an

ie

Prz

ek

rac

za

nie

Ko

ns

er

wa

ty

zm

Otw

art

ość

Struktura kolista 10 wartości

jednostkowych wg. Schwartza w badaniach

ESS-2010. 27 krajów europejskich,

n=56,000

[Koło jest tu niemal doskonałe]

wł

as

ne

go

ja

Wartości na poziomie zbiorowości, czyli kultury

Dla studentów kulturoznawstwa wiedza na temat wartości
reprezentowanych na poziomie kultury jest nie mniej, a
może bardziej interesująca niż ich struktura na poziomie
poszczególnego człowieka.
To nie są sprawy tożsame. Wartości poszczególnej
jednostki wcale nie muszą być odzwierciedleniem tego, co
jest powszechnie cenione w jego społeczeństwie. Np.
może to być ateista w ramach wysoce religijnego
społeczeństwa.

Zajmiemy się teraz wartościami na tym zagregowanym
poziomie.

W pierwotnym modelu Schwartza postuluje się
siedem typów wartości kulturowych, które są nieco
zbieżne pojęciowo z 10 wartościami z poziomu
jednostkowego.

A oto mapa świata rozpięta na trzech wymiarach tworzących siedem typów
wartości kulturowych. Najważniejsza jest oś Zakorzenienie (czyli
tradycjonalizm) --- Autonomia. Kontrastuje ona najbardziej akcentujący
wartości autonomii region Europy Zachodniej z krajami trzeciego świata.
Polska i region post-komunistyczny znajdują się „pośrodku”.

M

ist

rz

ot

w

o

H

ie

ra

rc

h

ia

Zakorzenienie

Egalitaryzm

Ha

rm

on

ia

Au

ton

om

ia

in

te

le

kt

ua

ln

a

uczuci

owa

Daleki
Wschód

Kultura
Świata
Islamu i
Afryka

Europa
Wschodnia

Europa
Zachodnia

Stany
Zjedno
czone i
Anglo.

Tra

dy

cjo

na

liz

m

M

o

d

e

r

n

i

z

m

Post-Mod

ernizm

Wysoki tradycjonalizm - Modernizm (niski

tradycjonalizm

P

o

s

t-

m

o

d

e

rn

iz

m

Tu mamy dane dla Europy z tej samej puli danych ESS-2010, jakie
pokazywałem wcześniej na poziomie jednostkowym. Widzimy
ponownie dwa wymiary wartości.

Bezpieczeńst
wo
Osiąganie
Tradycja
Władza
Konformizm

Podmiotowość

Dobroć

Hedonizm

Poszukiwanie doznań

Uniwersalizm

Europa środkowo – wschodnia, do której należy
również Polska jest dość smętnym regionem
świata. Charakteryzuje nas duże przywiązanie do
tradycji a także niska radość życia.

Jest to nie mniej widoczne w innym modelu i mapie
wartości, związanym z nazwiskiem Ronalda
Ingleharta, socjologa. Jego projekt badawczy
nazywa się World Value Survey i daje następujące
rezultaty.

R. Inglehard: World Value Survey

Dwa wymiary wartości według Ingleharta: Przetrwanie –
Dobrostan i Tradycjonalizm - Świeckość

Cultural Mapping of the World by

Inglehard’s

WVS on two

value dimensions.