1. OMÓW REFORMY SZKOLNICTWA POLSKIEGO W ŚWIETLE DOKONAŃ : SZYMONA MARYCJUSZA, ZAKONU PIJARÓW I KEN.

SZYMON MARYCJUSZ

1. 1. Informacje ogólne o Marycjuszu

• urodzony w 1516 w Pilźnie

• główny przedstawiciel nurtu normatywnego w pedeutologii

• uczeń i profesor Akademii Krakowskiej

• studiował poza granicami kraju w Boliwii, Padwie i Ferrerze, uzyskał tytuł profesora nauk wyzwolonych

• autor pierwszego w Polsce traktatu pedagogicznego pt.. „O szkołach czyli Akademiach ksiąg dwoje” (1551r.)

  * traktat składa się z dwóch części: w pierwszej Marycjusz podkreśla, iż korzyści z nauki dotyczą wszystkich obywateli, w drugiej natomiast przedstawia porady usprawniające proces nauczania

2. Główne reformy

• szkolnictwo powinno być dostępne dla wszystkich obywateli, niezależnie od zajmowanej klasy społecznej

  * szkolnictwo przyczynia się do rozwoju całego państwa, do pokoju i dobrobytu

  * obywatele wykształceni stanowią podstawę dobrze funkcjonującego państwa

* opiekę nad szkołami powinny sprawować wszystkie stany, zarówno duchowne, jak i świeckie

* nauka jest korzystna dla wszystkich warstw społecznych, od króla, poprzez szlachtę, wojsko, duchowieństwo aż po rolników

- podwyższenie autorytetu profesorów, przedstawił cechy nauczyciela – ideału :

* dobre obyczaje

* wolny od przywar

* dążenie do tego, aby w toku pracy dbać o korzyści ucznia, znać ich indywidualne cechy

* specjalizacja w jednym kierunku i posiadana wiedza ogólna

* godziwe i zróżnicowane wynagrodzenie ( ma pokrywać wydatki na książki, zapewnić wolność od trosk finansowych oraz stanowić rekompensatę umysłową)

- usprawnienie systemu szkolnictwa:

* szkoły średnie, zarówno te przy kościele, jak i utrzymywane przez miasto powinny kształcić młodzież w siedmiu sztukach wyzwolonych, tak aby ich głównym celem było przygotowanie młodzieży nie do studiów teologicznych, ale do czekających ją w życiu zadań świeckich

* z programu nauczania domagał się usunięcia scholastyki, która grozi uwstecznieniem światopoglądu młodzieży

* przebieg procesu kształcenia

a) wybranie dziedziny wiedzy, czyli określenie celu, do którego się dąży

b) podczas procesu kształcenia należy zwracać szczególną uwagę na : powtarzanie materiału (samemu lub w grupach), zachowanie odpowiednich proporcji pomiędzy pracą, wypoczynkiem i zabawą. oraz na ćwiczeniu pamięci

ZAKON PIJARÓW

1. Informacje ogólne:

- potoczna nazwa Zakonu Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych

- zakon ustanowiony przez papieża Grzegorza XV 18 listopada 1621 r.

- ich nazwa wywodzi się od łacińskiego pius – pobożny, hasłem zakonu jest „Pobożność i Nauka”

-w Polsce pojawili się w 1642 r.

- prowadzili głównie działalność oświatową i wychowawczą wśród dzieci i młodzieży ( szkoły podstawowe, gimnazja, licea ogólnokształcące, bursy), a także działalność edytorską, wydawniczą i naukową

2. Główne reformy:

- utworzenie Collegium Nobilium przez pijara Stanisława Konarskiego w 1740 r.

* nauka w kolegium trwała 8 lat (dzieliła się na 5 klas: klasa II, IV i V byłu dwuletnie)

* kładziono w niej mniejszy nacisk na naukę łaciny i greki, a większy na nauki przyrodnicze, matematykę, języki nowożytne i filozofię

* zapoczątkowała ona reformę szkół pijarskich

* zadaniem tej instytucji było kształcenie nowego pokolenia Polaków, by przygotować je do przeprowadzenia przebudowy państwa polskiego

* Konarski dobrał wykształconą kadrę nauczycielską, wprowadził nowoczesne metody nauczania, rozszerzył program o dodatkowe przedmioty (np. historię, prawo, ekonomię, nauki ścisłe)

* ograniczył także naukę łaciny na rzecz języka polskiego

* dbano o wykształcenie jasnego, precyzyjnego sposobu wysławiania się i argumentowania wzorowanego na zasadach starożytnej "cycerońskiej" retoryki.

* efektami późniejszych reform i zmian były m.in. : Sejm Wielki i Konstytucja 3 Maja

KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ

1. Informacje ogólne:

- centralny organ władzy oświatowej powołanej w Polsce 14 października 1773 r. Przez Sejm

Rozbiorowy na wniosek króla Stanisława Poniatowskiego

* został utworzony na skutek rozwiązania przez papieża Klemensa XIV zakonu jezuitów, który dotychczas sprawował władzę nad polską oświatą

- była pierwszym ministerstwem oświaty publicznej w Polsce i pierwszą tego typu instytucją w Europie

- głównym inicjatorem i architektem powstania komisji był pijar, ksiądz Hugo Kołłątaj (dużą rolę odegrał także Stanisław Konarski )

- głównym celem komisji była reforma szkolnictwa, objawiająca się m.in. zerwaniem z wychowaniem zakonnym na rzecz wychowania państwowego

2. Główne reformy:

• dorobek Komisji Edukacji Narodowej w zakresie reform i ustaw można podzielić na 4 etapy jej działalności:

Etap działalności	Główne reformy
OKRES I – od momentu powstania KEN do 1776 r.	- przejęcie majątku zakonów jezuickich i likwidacja istniejących szkół - powołanie do życia Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych (w 1775r.) * opracowanie zestawu podręczników (jej dorobek to 27 nowoczesnych podręczników - opracowanie trzystopniowego modelu szkół: * szkoły parafialne - przeznaczone dla chłopów i mieszczan, najniższe stopniem szkoły * państwowe szkoły powiatowe – przeznaczone dla dzieci rodzin szlacheckich, oraz najzdolniejszych dzieci z niższych stanów, stopień pośredni * uniwersytety w Krakowie i Wilnie – stanowiły najwyższy stopień edukacji
OKRES II – od 1776 – 1783 r.	- nacisk na opracowywanie przepisów (dla wszystkich szkół kodeks ucznia i nauczyciela) - reformacja szkolnictwa wyższego * Akademia Krakowska – jej reformacją zajął się Hugo Kołłątaj a) lepsze warunki pracy dla nauczycieli b) poprawa warunków wyposażenia Akademii c) reformacja systemu studiów – stworzenie dwóch Kolegiów: Fizycznego i Moralnego * Akademia Wileńska – jej reformacją zajął się Poczobut a) nacisk na nauczanie drogą eksperymentalną b) sprowadzenie nauczycieli z zagranicy c) poprawa wyposażenia akademii * szkoły wyższe oprócz obowiązków typowych dla uczelni wyższych zajęły się także bezpośrednim nadzorem szkół podstawowych i średnich - opracowano szereg podręczników, również metodycznych dla nauczycieli i podręczniki dla szkół najwyższego szczebla - przygotowano zbiory ustaw i przepisów dotyczące uczniów i nauczycieli; objęto w niej takie problemy jak: * programy i metody nauczania * samorządy * prawa i obowiązki uczniów i nauczycieli * nadzór itd. - edukacja kobiet * celem edukacji pań było przygotowanie ich do roli matki, opiekunki, gospodyni domu * nauka odbywała się w prywatnych pensjach, które musiały być rejestrowane i i wizytowane przez członków KEN
OKRES III – od 1783 – 1792 r.	- stworzono ideał wykształcenia – dobry obywatel i dobry syn ojczyzny - edukacja w dużej mierze odbywała się bez narzucania religii - przygotowanie do zawodu nowych świeckich nauczycieli * utworzenie stanu nauczycielskiego – zapewnienie nauczycielom przyzwoitej pozycji materialnej i społecznej * stypendia dla osób przygotowujących się do zawodu nauczyciela
OKRES IV – od 1792 – 1794 r.	- koniec działalności KEN

Podsumowanie dorobku Komisji Edukacji Narodowej:

• pierwsza w Europie świecka władza oświatowa

• wychowanie staje się funkcją państwa

• reorganizacja całości szkolnictwa

• poparcie i inicjacja badań naukowych, szczególnie tych, które dają się przełożyć bezpośrednio na gospodarkę

• reorganizacja szkolnictwa średniego – przepisy, czas trwania, program nauczania

• utworzenie stanu nauczycielskiego

• stypendia dla przygotowujących sie do zawodu nauczyciela

• wyróżnianie dzieci za pilność i chęć do nauki, nie za urodzenie ( szkoły dla chłopów)

• powołanie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych

• zajęcia z wychowania fizycznego na powietrzu

• edukacja kobiet

2. OSOBOWOŚĆ NAUCZYCIELA I JEJ WPŁYW NA OSOBOWOŚĆ WYCHOWANKA

• Osobowość – występujący u każdego człowieka zasób utrwalonych postaw i mechanizmów przystosowawczych pozwalających mu utrzymać równowagę między wewnętrznymi pragnieniami, emocjami, a otaczającym go światem.

  * zespół utrwalonych cech określających zachowanie, myśli i emocje wyznaczający indywidualny i niepowtarzalny styl życia.

  * podstawą osobowości są:

  a) odziedziczone i nabyte cechy biofizyczne modelowane w procesie rozwojowym w czasie dzieciństwa i młodości przez oddziaływania kulturowe, społeczne oraz zwyczaje wychowawcze w rodzinie

• Nauczyciel - człowiek, który zdobył rozległą wiedzę o przyrodzie, społeczeństwie i kulturze, a zarazem wyrobił sobie swój własny stosunek do tej wiedzy (Szuman)

• Cechy osobowości nauczyciela wg. J. Wł. Dawida

  * „miłość dusz” - takie zachowanie się nauczyciela, w którym tak silnie przejmował się on brakami wiedzy i wadami charakteru swych wychowanków, iż przeżywał je bardzo intensywnie, jakby to były jego wady i braki.

  * skłonność do społecznego oddziaływania” - rozumie przez to dyspozycję natury wolicjonalnej(woli) , polegającą na tym, że obdarzona nią jednostka odczuwa stale lub bardzo często silną chęć do wpływania na drugich.

  a) obejmuje to zarówno zajmowanie się drugim człowiekiem jak i odpowiednie ich „nastawianie”.

  * zalety etyczne: potrzeba doskonałości, poczucie odpowiedzialności, obowiązkowość, wewnętrzna prawdziwość, moralna odwaga.

• Cechy osobowości nauczyciela wg. Banacha

  * CECHY POZYTYWNE (POŻĄDANE)

  a) cechy intelektualne - inteligentny, mądry, mający wysoki poziom wiedzy, kwalifikacji, wysoką sprawność intelektualną i szerokie ugruntowane zainteresowania, samodzielny w myśleniu, twórczy w formułowaniu poglądów i problemów

  b) cechy dydaktyczne - mający odpowiednią i aktualną wiedzę merytoryczną, stosujący różnorodne środki i metody dydaktyczne, znający podstawy psychologii i pedagogiki, znający dzieci i ich potrzeby oraz możliwości, przejawiający poczucie odpowiedzialności za uczniów przed uczniami, rodzicami i władzami, samokształcący i doskonalący swój warsztat pracy

  c) cechy wychowawcze - dotrzymujący słowa i przyjętych zobowiązań, posiada autorytet osobisty, nie tylko uczący ale i wychowujący

  * CECHY NEGATYWNE (NIEPOŻĄDANE)

  a) cechy intelektualne - mało inteligentny, posiadający widoczne braki w wiedzy, nikłe zainteresowania, pochopny, nierozważny w wydawaniu sądów, bierny, powtarzający za innymi

  b) cechy dydaktyczne - braki w wiedzy, błędne nieaktualne wiadomości, wykorzystujący minimalne środki i metody dydaktyczne, powielający te metody, nie wprowadzający nowych technik nauczania, nieznający podstaw psychologii i pedagogiki, nie znający dzieci, niechętny ich poznawaniu, niechętnie przyjmujący jakąkolwiek odpowiedzialność, stosujący te same techniki i metody, wyraźna niechęć do ich modyfikacji

  c) cechy wychowawcze - niesłowny, brak autorytetu, wyłącznie naucza

• Cechy osobowości nauczyciela wg. Hollanda

• * typ badawczy - docieka, bada sprawdza, analizuje, poszukuje prawdy, ocenia, stawia problemy, formuje teorie

• * typ realistyczny - realnie ocenia rzeczywistość, lubi realizować zadania (wysiłek fizyczny)

• * typ artystyczny - zajmuje się muzyką, sztuką, literaturą, ciągle tworzy nowe rzeczy, lubi sytuacje zaskakujące i niezaplanowane

• * typ społeczny - niesie pomoc innym ludziom, ocenia, doradza, wyjaśnia, instruuje, lubi kierować innymi

• * typ przedsiębiorczy- lubi prace z innymi, pod warunkiem własnych korzyści, jest typem władczym, lubi sprawować kontrole, kierować, przewodzić i zdobywać pieniądze

• * typ konwencjonalny- nie, lubi nowych wyzwań, ceni porządek, bezpieczeństwo, jest tradycyjny.

3. JAKIE ROLE ZAWODOWE PEŁNI NAUCZYCIEL I JAKIE SĄ JEGO ZADANIA ZAWODOWE.

• zawód nauczyciela jest zawodem szczególnego zaufania społecznego

  * charakteryzuje go praca z i dla innych ludzi – uczniów

  * miejscem jego pracy jest szkoła

  * jej przemiany zdeterminowane wieloma czynnikami, dokonują znacznych przemian w charakterystyce i pojmowaniu roli współczesnego nauczyciela.

• Role zawodowe nauczyciela wg Ireny Kleczewskiej

  * rola wychowawcza - kształtowanie umiejętności społecznych, systemu wartości i tożsamości

  a) upadek wartości, autorytetów, a także kryzys rodziny powoduje, że funkcje wychowania w skrajnych przypadkach całkowicie powierza się szkole

  b) szkoła nie jest jedynym odpowiedzialnym podmiotem za wychowanie człowieka

  c) w zależności od prezentowanych i przekazywanych przez nauczyciela i szkołę wartości wpłynie znacząco na to, jakim uczeń będzie człowiekiem w przyszłości

  * rola dydaktyczna - wiązana z przekazywaniem wiedzy, rozwijaniem i doskonaleniem umiejętności

  a) efekty funkcji dydaktycznej są najbardziej egzekwowane i stale weryfikowane

  b) główny nacisk kształcenia skierowany jest na kreatywne myślenie ucznia, rozwój jego osobowości i kultury uczenia się przez całe życie

  c) nowoczesny nauczyciel musi uczyć myślenia, rozumienia i wyciągania wniosków z poznanej wiedzy

  d) rola nauczyciela w funkcji dydaktycznej zatem zmienia się z bycia dawcą wiedzy o faktach na wspomagającego uczenie się, odkrywanie lub nabywanie wiedzy, poglądów, umiejętności

• oraz uzdolnień lub kompetencji

  * rola opiekuńcza - troska i zaspokojenie potrzeb biologicznych i psychicznych uczniów, zapewnieniu im poczucia bezpieczeństwa.

  a) wynika z faktu istnienia różnego rodzaju zaburzeń wśród uczniów

  b) nauczyciel charakteryzujący się postawą spolegliwego opiekuna ( postawę człowieka, na

  którym można na ogół zawsze i bezwzględnie polegać)

  c) nadrzędną rolą nauczyciela jest sprzyjanie i wspomaganie rozwoju osoby ucznia

  d) baczne obserwowanie rozwoju i ewentualnych zaburzeń

• role nauczyciela w procesie nauczania i wychowania

  * wprowadzić uczniów w świat wiedzy naukowej

  * wdrażać do samodzielności

  * wymagać w podejmowaniu decyzji dotyczącej dalszej edukacji

  * przygotować do aktywnego udziału w życiu społecznym

  * kształcić postawy społeczne poprzez zdobywanie prawidłowych doświadczeń w współżyciu i współdziałaniu w grupie

  * rozwijać sprawność językową uczniów

  * pobudzać ich aktywność myślową, emocjonalną i ruchową oraz uczestnictwo w sferze kultury i mediów

  * komunikacja (językowa, pozawerbalna) jako podstawowy instrument porozumiewania się,

• zadania zawodowe nauczyciela wg Cz. Kupisiewicza

  * przekazywanie uczniom wiedzy oraz kształtowanie różnorodnych umiejętności praktycznych i teoretycznych;

  * pobudzanie dzieci i młodzieży do aktywności poznawczej oraz rozwijanie u nich sił twórczych i zdolności innowacyjnych

  * zaznajamianie uczniów z pożądanym ze społeczno-wychowawczego punktu widzenia systemem wartości oraz kształtowanie u nich na tej podstawie określonych nastawień, postaw i cech charakteru

  * kształtowanie i rozwijanie u wychowanków zainteresowań zgodnych z ideałem człowieka wszechstronnie rozwiniętego

  * stopniowe wdrażanie dzieci i młodzieży do aktywności społecznej i zawodowej, łącznie z samokontrolą i samooceną przebiegu oraz wyników własnej pracy

  * wskazywanie uczniom najbardziej dla nich odpowiednich kierunków nauki szkolnej na podstawie systematycznie prowadzonych zabiegów z zakresu orientacji szkolnej i poradnictwa zawodowego

  * organizowanie życia społecznego wychowanków oraz wdrażanie ich do racjonalnego spędzania czasu wolnego, w tym do systematycznego i samodzielnego uczenia się przez całe życie

4. JAKIMI KOMPETENCJAMI POWINIEN CECHOWAĆ SIĘ NAUCZYCIEL ABY DOBRZE WYKONYWAĆ SWOJE ZADANIA?

• Kompetencje zawodowe nauczyciela - umiejętności, wiadomości i cechy psychofizyczne niezbędne do wykonywania danego zawodu.

• Kompetencje naukowo- specjalistyczne -wiedza merytoryczna

• Kompetencje naukowo- pedagogiczne- określają poziom psychopedagogicznego, dydaktycznego i socjologicznego przygotowania nauczyciela do profesjonalnego działania w procesie kształcenia

• Kultura interakcyjna - umiejętności podmiotowego traktowania uczniów, czyli akceptowanie ich, empatii w stosunku do nich, wysłuchiwanie ich i bycia autentycznym.

• Kompetencje komunikacyjne- związane z porozumiewaniem się (komunikacja werbalna, pozawerbalna, wewnętrzna)

• Kompetencje kooperacyjne- organizowania pracy uczniów przez nauczyciela; współdziałania z uczniami w toku przygotowania, realizowania i oceniania efektów wykonania określonej pracy; umiejętności współpracy z rodzicami uczniów, innymi nauczycielami i środowiskiem, w którym działa szkoła.

• Kompetencje interpretacyjne to umiejętność spostrzegania i interpretowania osób, rzeczy i zjawisk w sposób nowatorski i kreatywny

• Kompetencje realizacyjne- posługiwanie się określonymi metodami i środkami działania dydaktyczno- wychowawczego, czyli planowanie dydaktyczne, pomiar i ocenę wyników kształcenia.

• Kompetencje transgresyjne- pobudzanie i podtrzymywanie wielostronnej aktywności twórczej uczniów w klimacie wolności, ich współodpowiedzialności za własny rozwój, nauki bez leku i poszanowania godności osobistej.

• Kompetencje negocjacyjne- dotyczą dialogu negocjacyjnego z uczniem i jego rodzicami

• Kompetencje asertywne-wyrażania swoich myśli, uczuć i przekonań bez

  lekceważenia uczuć i poglądów innych

• Kompetencje autorefleksyjne- samodzielne prowadzenia badań jakości swojej pracy, gromadzenia trafnych informacji o swoich lekcjach, wykorzystania tych informacji do polepszania procesu dydaktyczno- wychowawczego

• Kompetencje antycypacyjne- przewidywanie skutków wpływu kontrolowanych i niekontrolowanych zmiennych niezależnych na osobowość uczniów, oczekiwania i akceptowania ich dodatnich stron lub uprzedzenia oddziaływań tych zmiennych w przypadku ich negatywnych wychowawczo następstw

5. AUTORYTET W PRACY NAUCZYCIELA

• autorytet - wzór czy swoiste przymioty i kompetencje wychowawców, zwiększających ich możliwości oddziaływania na wychowanków, przekazywania im wiedzy, postaw, wartości i formowania określonych umiejętności

  * autorytet oparty na doświadczeniu życiowym wychowawcy - na jego wiedzy, wykształceniu, zdolnościach i mądrości

  * autorytet desygnowany - odnoszący się do pozycji społecznej wychowawcy, wynikający z uznania dla jego stanowiska bądź funkcji

  * autorytet oparty na nieformalnych umowach - zaufaniu, kontraktach, które wychowawcy zawierają w codziennych interakcjach ze swoimi wychowankami;

  * autorytet wypływający z władzy - którą posiada osoba sprawująca zwierzchnictwo nad innymi ludźmi;

  * autorytet emocjonalny - wynikający z uczuć szacunku, miłości bądź też obawy czy lęku wobec wychowawcy

• dwa rodzaju autorytetu nauczyciela:

  * autorytet formalny - zagwarantowany z racji piastowania stanowiska, nadany mu przez szkołę

  a) istotą działania autorytetu formalnego jest zewnętrzny przymus, nakazujący podporządkowanie

  b) może stanowić punkt wyjścia do budowania autorytetu rzeczywistego

  * autorytet nieformalny(autentyczny, rzeczywisty) - nie jest zagwarantowany, nauczyciel musi go sobie wypracować

  a) jest jego indywidualną własnością, która odróżnia go od innych pracujących w szkole nauczycieli, wymaga ciągłej troski i pielęgnacji

  b) istotą działania autorytetu autentycznego jest dobrowolność podporządkowania się

  c) opiera się na pozytywnej ocenie nauczyciela jako reprezentanta dorosłego pokolenia - człowieka o głębokiej wiedzy i rozległych umiejętnościach, rozumiejącego młodzież, respektującego jej potrzeby i gotowego do życzliwej pomocy, ingerującego wówczas gdy zachodzi potrzeba

  d) ogromną rolę pełnią tutaj kompetencje komunikacyjne nauczyciela (zdolność do dialogowego sposobu bycia – czy mówiąc inaczej zdolność do bycia w dialogu z innymi i z sobą samym)

6. SCHARAKTERYZUJ SYSTEM KSZTAŁCENIA NAUCZYCIELI W POLSCE

• kształcenie - ogół świadomie organizowanych czynności i procesów umożliwiających ludziom uzyskanie wiedzy i orientacji w otaczającej rzeczywistości społecznej.

  * zmierza ono do możliwie wszechstronnego rozwoju osobowości, kształtowania określonych uzdolnień, zainteresowań i ogólnej sprawności umysłowej

  * jego wynikiem jest wykształcenie

• edukacja nauczycielska - proces wielostronny, interdyscyplinarny, wielofunkcyjny i długofalowy, rozwijający osobowość i postawy, ściśle związany z bliższym i dalszym środowiskiem, z transformacją ustrojową i wyzwaniami cywilizacyjnymi schyłku XX i początku XXI wieku

  * nauczyciel przyszłej szkoły powinien być również człowiekiem wielowymiarowym, a więc wszechstronnie wykształconym, twórczym, ekspansywnym, wolnym, autonomicznym, a zarazem komunikatywnym, elastycznym i samodzielnym.

  * nowoczesny program rozwoju nauczycieli powinien uwzględniać:

  a) elastyczność tego procesu.

  b) odejście od wiedzy encyklopedycznej

  c) świadomość celów i wartości dla przyszłości

  d) możliwość uczestnictwa w formach edukacji ustawicznej

  e) wyższe wykształcenie dla wszystkich nauczycieli

  f) odejście od kształcenia wąskospecjalistycznego na rzecz bloków programowych

  g) różnorodność w zakresie form kształcenia

  * system kształcenia nauczycieli:

  a) Uniwersytety: kształcą nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących dla szkół podstawowych, ponadpodstawowych oraz nauczania początkowego; przedszkoli i placówek oświatowo – wychowawczych.

  b) Akademie Pedagogiczne: przygotowują nauczycieli przedszkoli, szkół podstawowych i średnich oraz pracowników oświatowo – wychowawczych.

  c) Wyższe Szkoły Techniczne: kształcą nauczycieli przedmiotów technicznych dla szkół podstawowych i średnich.

  d) Akademie Wychowania Fizycznego: kształcą nauczycieli wychowania fizycznego na poziomie magisterskim + uprawnienia trenera klasy II

  e) Wyższe Szkoły Artystyczne: przygotowują nauczycieli wychowania muzycznego i plastycznego dla szkół podstawowych i średnich.

  f) Kolegia: kształcą nauczycieli do przedszkoli, szkół podstawowych, placówek oświatowo – wychowawczych, nauczycieli języków obcych

7. OMÓW KSZTAŁCENIE NAUCZYCIELI ZA GRANICĄ W WYBRANYCH PRZEZ SIEBIE KRAJACH – 2 KRAJE

8. KSZTAŁCENIE USTAWICZNE NAUCZYCIELI

• kształcenie ustawiczne - proces stałego odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych i zawodowych jednostki, trwającym w ciągu całego jej życia.

• system kształcenia ustawicznego nauczycieli składa się z:

  * indywidualne samokształcenie - inicjatywa samego podmiotu kształcenia

  a) powinno uzyskać wsparcie przez odpowiednią politykę wydawniczą i edukację na odległość

  * wewnątrzszkolne doskonalenie nauczycieli - odpowiada dyrektor szkoły (placówki)

  a) organizuje on zespołową prace kształceniową rady pedagogicznej oraz opiekę nad początkującymi nauczycielami.

  * lokalne doradztwo programowo- metodyczne -

  * regionalne doskonalenie nauczycieli

  * centralne doskonalenie nauczycieli - odpowiada minister edukacji narodowej wykonujący swoje zadania merytorycznie przy pomocy centralnych placówek doskonalenia; zadania:

  a) wyznaczanie ogólnokrajowych standardów w zakresie kształcenia ustawicznego nauczycieli

  b) przyznawanie certyfikatów akredytacyjnych placówkom doskonalenia

  c) monitorowanie i analizowanie efektywności różnych form kształcenia nauczycieli

• kształcenie ustawiczne nauczycieli powinno obejmować różne obszary wiedzy i umiejętności, odpowiednio do tego potrzebni są różnego rodzaju specjaliści.

• w konsekwencji wprowadzonych reform oświatowych priorytetem w kształceniu ustawicznym nauczycieli w najbliższych latach będą następujące zagadnienia:

  * informatyka ,,szkolna” jako nowy instrument w pracy uczniów oraz samokształcenia zawodowego nauczycieli

  * programy kształcenia- kryteria ich doboru i zestawiania, tworzenie własnych programów, ewaluacja programów

  * programy wychowawcze- zasady tworzenia, sposoby realizacji, kształcenie zintegrowane

  * kształcenie blokowe

  * realizacja ścieżek edukacyjnych

  * zreformowane kształcenie zawodowe

  * zarządzanie placówką oświatową

  * wczesne rozpoznawanie i interwencje w przypadkach kryzysów rozwojowych dzieci i młodzieży.

9. KULTURA PEDAGOGICZNA I ETYKA ZAWODU NAUCZYCIELA

• Kultura – dorobek poprzednich pokoleń (materialny i duchowy) zgromadzony na przestrzeni dziejów

  * do jej wytworów zalicza się:

  a) język, pismo

  b) postawy, zachowanie

  c) sposób myślenia i reagowania na reakcje ludzkie

  d) podmiotowe podejście do człowieka

• Kultura pedagogiczna – najczęściej rozumiana jako system wartości metod pracy i sposobów zachowań nauczyciela – wychowawcy

  * jest swoistym wzorcem zachowań osób zajmujących się wychowaniem i nauczaniem, związanych z pedagogiką

  * czynniki wpływające na kulturę pedagogiczną:

  a) przygotowanie do zajęć oraz sposób ich realizacji

  b) kreowanie praw i dyrektyw

  c) ocena pracy dydaktycznej nauczyciela

  * kompleksy oddziaływań (działań):

  a) przygotowanie wychowanka do dalszego etapu nauki/ życia

  b) dostosowanie swoich oddziaływań do wychowanków

  c) nastawienie do wychowanka

  d) respektowanie podmiotowości wychowanka

  e) empatia i takt

  f) wykształcenie umiejętności dialogu i współpracy w grupie

  g) stymulowanie samowychowania

• etyka zawodu nauczyciela

  * etyka - zespół norm i ocen moralnych, charakterystyce dla danej zbiorowości społecznej

  * etyka zawodu nauczyciela - zespół norm i dyrektyw wynikających z tradycji zawodu, ducha kultury narodowej, z podstawowych wskazań etycznych przyjętych w danym społeczeństwie, a zastosowanych do wykonywania danego zawodu

  a) sprowadza się do zbioru norm charakterystycznych dla zawodu nauczycielskiego

  b) trzy główne zasady normatywne społecznego funkcjonowania nauczyciela (Pilch)

  1. nauczyciel działa w świecie dobra – ozn. to, że jego aktywność ma intencję tworzenia dobra dla innego człowieka przy użyciu godziwych środków

  2. działalność wychowawcza to racjonalna nadzieja – ozn. to, że nauczyciel musi wierzyć w postęp moralny, w sens swojej pracy i własne posłannictwo.

  3. trwały, niesprzeczny system wartości i przeświadczeń moralnych

  c) relacje nauczyciela odbywają się w trzech płaszczyznach:

  1. nauczyciel – inny nauczyciel

  2. nauczyciel środowisko

  3. nauczyciel – dyrektor

  d) takt pedagogiczny – umiejętność zawiązana z dostosowaniem się do każdej sytuacji

10. WARUNKI ŻYCIA I PRACY NAUCZYCIELA – Z JAKIMI PROBLEMAMI BORYKAJĄ SIĘ WSPÓŁCZEŚNI NAUCZYCIELE ?

• problemy w szkole:

  * problemy finansowo – organizacyjne – brak pieniędzy na: finansowanie oświaty pomoce dydaktyczne, godziwe wynagrodzenie

  * problem dydaktyki – eksperymentowanie z programem nauczania, trudności z utrzymaniem dyscypliny na zajęciach

  * zachowania uczniów: agresja, przemoc, kradzieże, uzależnienia

• niski prestiż

• nastawienie rodziców

• stosunki w zespole nauczycieli

• wady zarządzania

• poczucie bezsilności

• stresujący tryb pracy

• niskie zarobki

11. WYPALENIE ZAWODOWE NAUCZYCIELI – PRZYCZYNY, OBJAWY, ZAPOBIEGANIE

• wypalenie zawodowe

  * stan wyczerpania jednostki spowodowanego nadmiernymi zadaniami stawianymi jej przez fizyczne lub społeczne środowisko pracy ( Freudenberger)

  * odpowiedź na stan chronicznego, emocjonalnego przeciążenia wynikającego z zajmowania się innymi osobami, a w szczególności ludźmi obarczonymi jakimiś problemami; składa się na niego:

  a)wyczerpanie emocjonalnego

  b) depersonalizacja

  c) obniżone poczucie dokonań osobistych

• przyczyny:

  * stawianie sobie wysokich wymagań przy niewielkich możliwościach wpływu na sytuację

  * działanie niezgodne ze swoimi wartościami, nadmierne zachowanie agresywne lub uległe w różnych rolach

  * życzeniowa interpretacja wydarzeń, nadmierna racjonalizacja, defensywna postawa wobec trudności, wyolbrzymianie porażek

  * brak lub mała dbałość o swoje ciało

  * perfekcjonizm i nadodpowiedzialność

  * zaniedbywanie rozwoju zawodowego

  * brak partnerskich relacji i systemu wsparcia

  * brak lub słaba organizacja czasu prywatnego i czasu pracy

• symptomy:

  * wyczerpanie fizyczne - chroniczne zmęczenie bez widocznej przyczyny; widoczna może być utrata wagi i apetytu

  * częsta bezsenność

  * napięcie mięśniowe - różnorodne bóle bez wyraźnej przyczyny

  * migrenowe bóle głowy

  * zmartwienie - zaabsorbowanie pracą, zabieranie pracy do domu, co powoduje stopniowe zagarnianie życia

  * niezdolność do podejmowania decyzji - podjęcie najprostszej decyzji wymaga coraz większego wysiłku i dłuższego czasu

  * poczucie winy za efekty, wyniki swojej pracy - obwinianie siebie za stresujący charakter pracy

  * zawalenie siebie pracą i niemożność poradzenia sobie z ilością pracy i spokojnego przemyślenia jej jakości

  * utrata entuzjazmu - mechaniczne reagowanie na zadania, znudzenie

  * oskarżania innych za niepowodzenia - niezależnie od tego czy niepowodzenie jest prawdziwe wini się za nie wszystkich - system, uczniów, pacjentów, pracodawcę, rodziców, członków swojej rodziny

  * niecierpliwość i częste wybuchy irytacji

  * utrata zainteresowania - oznaki depersonalizacji: uczniowie traktowani są stereotypowo, zaś pozytywne uczucia ulegają tłumieniu

  * nie przyswajanie nowych idei - postawa typu „to wszystko już było i okazało się nonsensowne”

  * uzależnienie - przyjmowanie nadmiernych ilości środków uspokajających, alkoholu, nikotyny, słodyczy

  * cynizm

  * inercja - pojawiają się problemy ze zrobieniem czegokolwiek, nawet niewielki wysiłek okazuje się ponad siły

  * narzucona sobie izolacja - normalnie towarzyskie osoby izolują się od współpracowników, mogą mieć problemy w bezpośrednim komunikowaniu się

• profilaktyka:

  * całkowite odcięcie się od przewlekłego stresu

  a) Pozytywne nastawienie – najważniejsze znaczenie dla skutecznego radzenia sobie ze stresem ma nasz umysł i to, jakie mamy przekonania;

  b) Relaksacja i oddychanie – relaksacja połączona z rytmicznym oddychaniem szybko uspokaja i odświeża;

  c) Zdrowe nawyki żywieniowe – istotą jest poznanie i zrozumienie podstawy racjonalnego odżywiania;

  d) Aktywność fizyczna – znalezienie dla siebie odpowiednich form aktywności fizycznej i systematyczne ich podejmowanie pomaga w uwalnianiu się od stresu fizycznego i psychicznego

  e) Gospodarowanie czasem – panowanie nad czasem zapobiega temu, by brak czasu zawładnął nami i sprawił, że czujemy się zestresowani;

  f) Asertywność – pomaga panować nam nad życiem, unikać stresu negatywnego, a także nie wywoływać go u innych

  * profilaktyka stosowana przez pracodawców:

  a) przykładanie dużej wagi do powierzania pracownikom zadań adekwatnych do ich możliwości i kompetencji

  b) udzielanie obiektywnej i konstruktywnej oceny odnośnie pracy zatrudnionych osób

  c) stwarzanie możliwości uczenia się i rozwoju

  d) adekwatny wynagrodzenie pracowników

  e) kultura organizacyjna, w której cenione są pozytywne relacje interpersonalne