Zasady ogólne:
zrównoważonego rozwoju
Art. 5 konstytucji RP
„zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”
w początkowym okresie obowiązywał termin „ekorozwój”, który zastapiony został pojęciem „rozwój zrównoważony”- czyli rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności, lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń”
zasada dostępu do informacji o ochronie środowiska na warunkach określonych ustawą
każdy ma prawo do informacji o środowisku i jego ochronie
akt podstawowy- konwencja z Aarhus z 25 czerwca 1998: dostęp do informacji, udział w procesach decyzyjnych, dostęp do wymiaru sprawiedliwości
dyrektywa Rady EWG z 1990r
dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003: dostęp do informacji uznawany za prwo podmiotowe człowieka. Od zasady jawności wyjątkiem jest tajność. Uszczegółowione zostały również przepisy materialne i proceduralne.
Realizowaniu rozpowszechniania info służy Europejski Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń
zasada 18 i 19: odpowiednio wczesne powiadamianie o awariach czy innych zdarzeniach wymagających podjęcia odpowiednich przeciwdziałań. Podkreślono suwerenne prawo każdego państwa do kożystania z zasobów środowiska znajdujących się na jego terytorium zgodnie z własną polityką zrównoważonego rozwoju.
Zasada 10: dotyczy kwestii o charakterze organizatorskim, oraz pewnych praw obywatelskich zwiazanych z działania na rzecz środowiska. Zasada stwierdza że zagadnienia środowiskowe na każdym poziomie najlepiej są rozwiązywane przy udziale wszystkich zainteresowanych obywateli. Każdy obywatel powinien mieć zapewniony odpowiedni dostęp do będących w posiadaniu władz publicznych informacji o stanie środowiska, istniejących zagrożeniach i podejmowanych przeciwdziałaniach. Władze powinny taki dostęp zagwarantować.
Agenda 21: określa cele zadania i środki, jakie powinny podjąć władze. Powinien powstać cały system takich programów. Agenda składa się z dwóch części: pierwsza to katalog problemów do rozwiązania takich jak: ochrona i wspomaganie zdrowia człowieka, zrównoważony rozwój osiedli ludzkich, ochrona atmosfery, bezpieczne wykorzystywanie substancji chemicznych, gospodarowanie odpadami stałymi i ściekami, odpadami niebezpiecznymi i radioaktywnymi, zrównoważone gospodarowanie gruntami rolnymi, walka z niszczeniem lasów, zrównoważony rozwój terenów górskich, ochrna i zagospodarowanie zasobów słodkowodnych, ochrona i zagospodarowanie mórz i oceanów, zachowanie różnorodności biologicznej, walka z pustynnieniem i suszą; oraz wskazówki o charkaterze metodologicznym takie jak potrzeba oświaty, szkolenia i kształtowania świadomości ekologicznej, zapewnienia swobody przepływu informacji, także w skali międzynarodowej, oraz podejmowania działań w pierwszym rzędzie na szczeblu lokalnym.
Agenda zwraca uwagę na władze lokalne tworzą, prowadzą i utrzymują infrastrukturę gospodarczą i społeczną, powinny odgrywać ważną rolę w kształtowaniu świadomości ekologicznej przez promowanie idei zrównoważonego rozwoju
włączenie problemów ochrony środowiska i rozwoju do procesu podejmowania decyzji- od strategicznych po indywidualne.
zasada kompleksowości
-art. 5 poś
konieczność realizowania ochrony jednego lub kilku elementów przyrodniczych z uwzględnieniem ochrony pozostałych komponentów środowiska.
Kompleksowośc w tej zasadzie jest określana z dwóch punktów widzenia.
1.zasada ta jest elementem idei zitegrowanego podejścia do kwestii środowiskowych, z punktu widzenia całeościowego ujęcia wszystkich elementów środowiska i ich wzajemnych oddziaływań.
2.kompleksowe traktowanie oddziaływań na środowisko, co jest uwzględnianie przez wiele instrumentów prawnych (np.instytucja ocen oddziałwania na środowisko, dostęp do informacji, zintegrowane pozwolenie środowiskowe)
Zgodnie z tą zasadą środowisko może być badane w różnych aspektach:
statystycznym-oznaczającym rozkład gatunków
strukturalnym- powiązanie elementów między sobą
funkcjonalnym- wskazującym na specyfikę działania
jeśli traktujemy środowisko jako całość, poprawna jest tylko taka ochrona, która dotyczy wszystkich elementów środowiska, nawet jeśli wyróżniaonym przedmiotem działania ochronnego będzie tylko jeden element.
Na środowiska składaja się wszystkie elementy przyrodnicze w ich wzajemnym powiązaniu. Środowisko powinno być traktowane jako pewna całość. Regulacje prawne powinny uwzgledniać relacje i zależności. Naruszenie równowagi ochrony pomiędzy elementami może zrodzić negatywne skutki dla całości. Nie można realizować ochrony jednego elementu kosztem innych.
Zasada kompleksowości jest zazwyczaj elementem zasady zintegrowanej ochrony środowiska czy zrównoważonego rozwoju, także prewencji.
zasada prewencji i przezorności
wszelkie przedsięwzięcia zmierzające do przeciwdziałania niekorzystnym zjawiskom, jak również niedopuszczenie do ich powstawania.
Zapobieganie zanieczyszczeniom oraz szkodom jest procesem złożonym.
Prewencja jest podstawową funkcją prawa ochrony środowiska- normatywny wyraz celowej działalności skierowanejna zapobieganie zanieczyszczeniom i szkodom wywołanym przez działalnośc człowieka.
Zasada prewencji wyznacza działania, których celem jest zapobieżenie szkodzie, która zagraża powstaniem negatywnych skutków w dobrach materialnych, w sferze innych dóbr oraz wartości chronionych przez prawo
Należy przestrzegać zasad szczególnej ostrozności przy podejmowaniu działań o nieznanym wpływie na środowisko.
Deklaracja z Nairobi z 1982r.
Przezorność- Deklaracja z Rio de Janeiro z 1992r,
zasada materialnej odpowiedzialności spraw o zanieczyszczeniu środowiska
opłaty spełniają dwie funkcje: bodźcową i redystrybucyjną
Funkcja bodźcowa ma polegać na tym, że opłaty mają zachęcać sprawcę do podejmowania takich środków zaradczych, które zredukują powodowane przez niego zanieczyszczenia przy wykorzystaniu najtańszych metod działania.
Funkcja redystrybucyjna ma skłaniać sprawcę do ponoszenia kosztów, które przypadają na niego w ramach wspólnie podejmowanych działań.
Opłaty ustalone na niskim poziomie mogą powodować, że sprawcy korzystniej będzie je uiszczać niż zapobiegać tym zanieczyszczeniom, np. budując instalacje oczyszczające.
pomoc kierowana m.in. do sprawcy zanieczyszczeń ma dwie formy:
1.subsydiów bezpośrednich- np.środki przeznaczone na koszty budowy urządzeń oczyszczających lub substydiowanie działań związanych z poprawą stanu środowiska
2.substydiów pośrednich- polegają m.in. na ulgach podatkowych na cele inwestycyjne związane z ochroną środowiska.
Wykorzystywane są również kredytowe formy wspomagania działań ochronnych. Finansowanie urządzeń przez rząd (tylko przejściowe)
odstąpienie od zasady „zanieczyszczający płaci” :
gdy np. szybko wprowadzone surowe wymogi związane z ochroną środowiska lub nałożone wysokie opłaty spowodują naruszenie równowagi ekonomicznej podmiotów zanieczyszczających.
Jeżeli funkcjonowanie mechanizmu wączenia kosztów zwalczania zanieczyszczeń w koszty produkcji zwiększy społeczne koszty tego rodzaju przedsiewzięć, przewiduje się wyznaczenie czasu na dostosowanie istniejących procesów produkcji i produktów do nowych standardów.
Odstępstwa mogą być stosowane tylko wobec działających zakładów i produktów.
zasada integracji ochrony środowiska z politykami sektorowymi (zasada planowości)
obowiązkiem organów przyjmujących polityki, strategie, plany lub programy dotyczące przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, odpadami, przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa, rybołóstwa, turystyki i wykorzystywania terenu jest uwzględnienie w treści tych aktów zasad ochrony środowiska i wymagań zrównoważonego rozwoju.
Obowiązywanie zasady jest wyraźnie widoczne na gruncie wspólnych polityk UE. reguła wysokiego poziomu ochrony środowiska stanowi jeden z priorytetów UE. Ochrona środowiska ma charakter ponadgraniczny.
zasada nieważności decyzji wydanej z naruszenia przepisów środowiska
zasada stosowania metodyk referencyjnych
zasada partycypacji publicznej w rozwiązywaniu problemów środowiskowych
zasada nr 10 Deklaracji z Rio de Janeiro- problemy ochrony środowiska najlepiej rozwiązywać przy współudziale obywateli, których obejmuje sfera oddziaływania tych problemów. Narody powinny ułatwiać i zachęcać do podnoszenia poziomu społecznej świadomości i uczestnictwa w działaniach przez szerokie udostępnianie informacji z zakresu problematyki ekologicznej. Wytyczne dotyczące wdrażania tej zasady zawiera rozdział 8 Agendy 21.
partycypacja może występować w dwóch zasadniczych formach: czynnej i biernej
Zasadę można wyprowadzić z przepisów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka