ZASADY OGÓLNE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA
Rola zasad ogólnych
Konieczność wprowadzenia zasad ogólnych do Poś istniała od dawna, lecz katalog tych zasad wprowadzono dopiero w 2001 roku
Oś systemu prawa ochrony środowiska
Wytyczne przyszłych unormowań
Wskazówki interpretacyjne postanowień wykonawczych
Zasada powszechnego korzystania ze środowiska
Zasada ta jest zasadą prawa krajowego i wywodzi się z Prawa wodnego
Ma trzy postaci: korzystanie powszechne, szczególne oraz zwykłe
Art. 4. [Korzystanie ze środowiska]
[powszechne] - nie wymaga pozwolenia .
Powszechne korzystanie ze środowiska przysługuje z mocy ustawy każdemu i obejmuje korzystanie ze środowiska, bez użycia instalacji, w celu zaspokojenia potrzeb osobistych oraz gospodarstwa domowego, w tym wypoczynku oraz uprawiania sportu, w zakresie:
1) wprowadzania do środowiska substancji lub energii;
2) innych niż wymienione w pkt 1 rodzajów powszechnego korzystania z wód w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz.U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019, z późn. zm.).
Np. bezpośredni pobór wody z beczkowozu, amatorski połów ryb, kajakarstwo, żeglarstwo
[szczególne] - wymaga pozwolenia oraz użycia instalacji.
Korzystanie ze środowiska wykraczające poza ramy korzystania powszechnego może być, w drodze ustawy, obwarowane obowiązkiem uzyskania pozwolenia, ustalającego w szczególności zakres i warunki tego korzystania, wydanego przez właściwy organ ochrony środowiska.
Np. wprowadzanie ścieków, wydobywanie kamieni, żwiru czy piasku, wprowadzanie pyłów i gazów do powietrza
[zwykłe] - nie wymaga zezwolenia.
Zwykłym korzystaniem ze środowiska jest takie korzystanie wykraczające poza ramy korzystania powszechnego, co do którego ustawa nie wprowadza obowiązku uzyskania pozwolenia, oraz zwykłe korzystanie z wody w rozumieniu przepisów ustawy - Prawo wodne.
Np. korzystanie z wody z własnego ujęcia do głębokości 30 m2 jeżeli pobór wody nie przekracza 5 m3 na dobę
Zasada kompleksowości ochrony
Art. 5. [Komplementarność]
Ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów.
Zasada ta podkreśla zintegrowane podejście do środowiska jako całości
Uznana jest na poziomie europejskim (w preambule dyrektywy IPPC wyrażono istotę tej zasady, iż celem tej dyrektywy jest zapewnienie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza, wody i ziemi, tak aby zagwarantować wysoki stopień ochrony środowiska jako całości)
Dyrektywa IPPC 96/61/WE jest skierowana na ochronę środowiska jako całości przed określonymi uciążliwościami, jak odpady, hałas, promieniowanie lub wibracje
Przejawem tej zasady jest wprowadzenie instytucji pozwolenia zintegrowanego w miejsce pozwoleń sektorowych (pozwolenie zintegrowane wynika z dyrektywy IPPC). Państwa członkowskie zostały zobowiązane do tego, by w procedurze udzielania tych zezwoleń rozważać łączny wpływ zanieczyszczeń na wszystkie elementy środowiska, traktowane jako całość.
IV. Zasada prezencji i zasada przezorności
Art. 6. [Zapobieganie]
[ Zasada prewencji] Kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu.
Najstarsza zasada ochrony środowiska
Uznana na poziomie europejskim, gdzie występuje jako zasada rektyfikacji szkód u źródła (przeciwieństwo zasady „końca rury”)
Polega na rozważeniu skutków danego działania przed jego podjęciem
Przejawem tej zasady jest instytucja OOŚ, która polega na przeprowadzeniu specjalnej procedury w odniesieniu do konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych i kończy się wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia
[ Zasada przezorności] Kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze.
Związana jest z zasadą prewencji
Polega na podejmowaniu działań zapobiegawczych gdy nie jest dowiedziony brak negatywnych oddziaływań na środowisko
Przykład: firma domagała się uchylenia rozporządzenia Rady zakazującego dodawania antybiotyków do pasz ze względu na to, że nie jest naukowo udowodnione jaki jest związek pomiędzy dodawaniem antybiotyków do pasz i uodpornienia się zwierząt na antybiotyki a przeniesieniem tej odporności na ludzi spożywający produkty z tych zwierząt. ETS orzekł jednak, że kierując się zasadą prewencji środki ostrożności powinny być podjęte również wówczas, gdy zakres i realność ryzyka nie jest naukowo udowodnione.
V.Zasada „zanieczyszczający płaci”
Art. 7. [Koszty zanieczyszczenia]
1. Kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia.
2. Kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu.
Art. 7a. [Zastosowanie przepisów ustawy]
Do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku i do szkody w środowisku w rozumieniu ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. Nr 75, poz. 493) stosuje się przepisy tej ustawy.
Zasada stanowi rozwinięcie zasady odpowiedzialności za szkody w środowisku przewidzianej w art. 86 Konstytucji RP
Zasada ta występuje na poziomie unijnym
Sprawca zanieczyszczenia powinien ponieść koszty usunięcia skutków spowodowanego przez siebie zanieczyszczenia a potencjalny sprawca szkody powinien ponieść koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu
Wyróżniamy dwa elementy zasady: w przypadku czynu dokonanego (ust.1) oraz czynu potencjalnego (ust.2)
Przejawem tej zasady w wariancie pierwszym są np. kary za przekroczenie dopuszczalnych norm a w wariancie drugim np. opłaty za korzystanie ze środowiska, koszty monitorowania i raportowania stanu środowiska przez podmioty z niego korzystające.
VI.Zasada integracji oś z politykami sektorowymi
Art. 8. [Uwzględnianie zasad ochrony]
Polityki, strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu powinny uwzględniać zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju.
Zasada ta polega na uwzględnianiu ochrony środowiska we wszelkich dokumentach planistycznych i strategicznych i stanowi warunek zrównoważonego rozwoju
Instrumentem proceduralnym realizacji tej zasady jest instytucja SEA - Strategic Environmental Assessment .
SEA odnosi się do przeprowadzenia specjalnego postępowania dotyczącego oddziaływania na środowisko dokumentów dotyczących zagospodarowania przestrzennego i rozwoju regionalnego oraz dokumentów o charakterze polityk, strategii, planów i programów w określonych dziedzinach gospodarki.
Uchylono art. 9, 10 i 11 (czyli zasadę jawności, uspołeczniania oraz nieważności decyzji administracyjnej sprzecznej w wymogami ochrony środowiska. Zasada jawności i uspołeczniania jest zawarta w ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku, udziale społecznym i ocenach oddziaływania na środowisko.