SYSTEMATYKA – nauka zajmująca się badaniem różnorodności organizmów, klasyfikowaniem ich, katalogowaniem oraz opisywaniem. Systematyka umieszcza każdy organizm (grupę organizmów) zakwalifikowany jako takson w hierarchicznej strukturze kategorii.
HIERARCHICZNY SYSTEM TAKSONÓW
|
RANGA |
NAZWA ŁACIŃSKA |
PRZYKŁAD |
PRZYKŁAD |
|
NADKRÓLESTWO |
SUPERREGNUM |
EUCARYOTA |
JĄDROWE |
|
KRÓLESTWO |
REGNUM |
ZOA |
ZWIERZĘTA |
|
TYP |
PHYLUM |
ARTHROPODA |
STAWONOGI |
|
GROMADA |
CLASSIC |
INSECTA |
OWADY |
|
RZĄD |
ORDO |
ORTHOPTERA |
PROSTO-SKRZYDŁE |
|
RODZINA |
FAMILIA |
GRYLLIDAE |
ŚWIERSZCZOWATE |
|
RODZAJ |
GENUS |
GRYLLUS |
ŚWIERSZCZ |
|
GATUNEK |
SPECIES |
GRYLLUS CAMPESTRIS |
ŚWIERSZCZ POLNY |
PODZIAŁ ŚWIATA ŻYWEGO
Podział tradycyjny.
ROŚLINY
ZWIERZĘTA
Podział Whittakera i Margulis.
Podział na 6 królestw w obrębie 2 nad królestw zaproponowany w 1978 r. przez Roberta Whittakera i Lynn Margulis.
Procaryota (Bezjądrowe) – organizmy bez jądra kom.
Eubacteria (Eubakterie) – bakterie, sinice
Archoea (Archeany)
Eucaryota (Jądrowe) – organizmy z jądrem kom.
Protista
Plantoe
Fungi
Podział Cavaliera – Smitha
Zaproponowany przez Thomasa Cavaliera-Smitha w 1983 r. przewiduje 6 królestw.
Cesarstwo: Procaryota
Bacteria (wszystkie organizmy prokariotyczne)
Cesarstwo: Eukaryota
Protozoa
Chromista (niektóre glony i pewne heterotrofy)
Fungi
Plantae
Podział Adla, Farmera, Simpsona i innych.
Zaproponowany w 2005 r. i oparty na najnowszych odkryciach filogenetycznych, polega na wyróżnieniu 6 grup systematycznych w obrębie Eucaryota.
Opisthokonta (zwierzęta, grzyby, wiciowce, kołnierzykowate, Mesomycetozoa)
Amoebozoa (głównie ameby wolno żyjące i pasożytnicze)
Excavata (Oxymonada, Diplomonada, Jakobidae)
Rhizaria (otwornice, promienice)
Archaeplastida (glaukocystofity, krasnorosty, zielenice, rośliny zielone)
Chromalveolata (tobołki, orzęski, kryptofity, haptofity, brunatnice, okrzemki)
NAZEWNICTWO ŚYSTEMATYCZNE
Organizmom klasyfikowanym w obrębie poszczególnych jednostek klasyfikacji (taksonów) nadaje się nazwy łacińskie:
uninominalne (jednoczłonowe) dla szczebli wyższych od gatunku
binominalne (dwuczłonowe) dla gatunku
trynominalne (trójczłonowe) dla podgatunku
Nazwa gatunkowa ( również w języku polskim ) składa się z dwóch członów:
nazwy rodzaju do którego należy gatunek
epitetu gatunkowego ściśle opisującego gatunek
PRZYROSTKI NAZW
|
Takson/Ranga |
Przyrostek (suffiks) |
|
Nadrodzina |
- oidea |
|
Rodzina |
- idae |
|
Podrodzin |
- inae |
|
Plemię |
- ini |
|
Podplemię |
- ina |
Dla zwierząt standardowe przyrostki ustalone są tylko dla taksonów nadrodziny i niższych. Nazwy taksonów wyższych mogą być tworzone na podstawie typowego rodzaju lub też być opisowe.
INTERNATIONAL COMMISSION OF ZOOLOGICAL NOMENCLATURE 2000
FILOGENEZA
jednostka monofiletyczna – gatunek lub wyższa jednostka systematyczna wywodząca się z jednej populacji wyjściowej
jednostka difiletyczna – gatunek lub wyższa jednostka systematyczna wywodząca się z dwóch populacji wyjściowych
jednostka polifiletyczna – gatunek lub wyższa jednostka systematyczna wywodząca się z więcej niż dwóch populacji wyjściowych
DRZEWO FILOGENETYCZNE
(DENNDROGRAM)
Drzewem filogenetycznym nazywamy graficzne ujęcie ewolucyjnych pokrewieństw. Wyróżniamy wiele metod graficznego przedstawienia podobieństw i pokrewieństw jednostek systematycznych. Do najważniejszych należą:
Fenogramy
Kladogramy
Filogramy
FENOFRAMY – zaznacza tylko pokrewieństwo oraz względny czas pojawienia się jednostek systematycznych w ewolucji.
KLADOGRAM – na osi rzędnych podawana jest ocena czasu pojawienia się jednostki systematycznej zaś na osi odciętych stopień różnicy cech: stopień pokrewieństwa jest określany za pomocą położenia punktów odgałęzień.
FILOGRAM – podaje stopnie różnicy między jednostkami systematycznymi mierzone na osi odciętych, czasy ich powstania mierzone na osi rzędnych, a ponadto stopnie zróżnicowania wyrażone za pomocą kątów odchyleń.
PODZIAŁ SYSTEMATYCZNY ZWIERZĄT
KRÓLESTWO: PROTISTA (pierwotniaki)
opisano 65 000 z tego 10 000 to pasożyty
organizmy jednokomórkowe
jedno lub wielojądrowe
wielkości od 1 do 500 um
żyją pojedynczo lub kolonijnie
poruszają się za pomocą pseudopodiów lub undulipodiów
pinocytoza, fagocytoza, wchłanianie
tlenowe i beztlenowe
odbierają bodźce i reagują na nie (taksje)
rozmnażanie bezpłciowo i płciowo
TYP: SARCOMASTIGOPHORA
przedstawiciele przybierają różne formy: wiciowca i ameby
poruszają się za pomocą wici i pseudopodiów
jednokomórkowe bądź kolonijne
autotroficzne lub heterotroficzne
PODTYP: MASTIGOPHORA (wiciowce)
grupa polifiletyczna składająca się z wielu samodzielnych grup
narządem ruchu są wici (1 lub bardzo wiele)
rozmnażają się przez podział podłużny, tylko niektóre płciowo
występują heterotrofy i autotrofy (pojawia się także myksotrofizm)
rzadko wytwarzają pseudopodia
GROMADA: PHYTOMASTIGOPHOREA (w. roślinne)
obecność plastydów (najczęściej chloroplastów)
występuje stigma związana z plastydami (Volvox) lub znajdująca się u podstawy wici (Euglena)
najczęściej występują w postaci wiciowca
materiałem zapasowym jest skrobia
łatwo przechodzą w postać palmelli
wiele gatunków tworzy cysty przetrwalnikowe i rozmnażania
obecnie do gromady wiciowców roślinnych zalicza się dziewięć rzędów
RZĄD: DINOFLAGELLATA (bruzdnice)
gatunki morskie oraz słodkowodne
obecność dwóch wici
posiadają dwie bruzdy: poprzeczną i podłużną
występują celulozowe pancerzyki
plastydy zawierają chlorofil któremu tworzą inne barwniki: peridinina (złocistożółta), dinoksantyna (brunatna) oraz hematochrom (czerwony)
osobniki heterotroficzne wyposażone w trichocysty
rozmnażanie przez podział ukośny na dwie komórki
RZĄD: EUGLENIDA (klejnotki)
słodkowodne
stanowią element fitoplanktonu
w przedniej części ciała zagłębienie w formie ampuły zwane zbiornikiem lub rezerwuarem z dwoma wiciami
ciało pokryte ornamentowaną pelikulą
materiał zapasowy: paramylon
plastydy zawierają chlorofil oraz hematochrom
RZĄD: VOLVOCIDA (toczkowe)
słodkowodne i morskie
żyjące pojedynczo lub w koloniach
kształt przeważnie kulisty
obecność dwóch, a niekiedy czterech wici
chloroplast zawierają chlorofil
material zapasowy skrobia
występuje rozmnażanie płciowe