Gromada: Zoomastigophorea (wiciowce zwierzęce)

- grupa polifiletyczna

- wyłącznie organizmy heterotroficzne

- brak plastydów i stigmy

- wić jedna lub wiele

- brak osłon celulozowych

- aeroby oraz całkowite anaeroby

- podział podłużny, a u niektórych grup proces płciowy

- bardzo dużo gatunków pasożytniczych

Rząd: Kinetoplastida (świdrowce)

- kinetoplast

- jedna bądź dwie wici

- błona falująca

- pellikula wzmocniona elementami tubularnymi

- silny polimorfizm

- większość przedstawicieli to pasożyty

Rodzina: Trypanosomatidae

Rodzaj: Trypanosoma

Trypanosoma brucei gambiense

Trypanosoma brucei rhodesiense

Trypanosoma cruzi

Rodzaj: Leishmania

Leishmania donovani

Leishmania tropica

Leishmania brasiliensis

Trypanosoma brucei gambiense

- występowanie: Afryka Środkowa i Zachodnia

- Glossina palpalis i Glossina tachinoides

- choroba: śpiączka afrykańska

- przewlekła forma śpiączki, łatwa do wyleczenia

- mucha nie jest wektorem

- po pierwszym podziale obumiera

Trypanosoma brucei rhodesiense

- występowanie: Afryka Środkowa i Wschodnia

- wektory: Glossina morsitans, Glossina swynnertoni, Glossina pallidipes

- choroba: śpiączka afrykańska

- ostra postać choroby, trudna do wyleczenia, często kończy się śmiercią

Oba gatunki mają zwierzęta rezerwuarowe, dlatego choroba jest trudna do wyleczenia

Trypanosoma cruzi

- występowanie: Ameryka Południowa i Środkowa

- wektory: rodzaj Rhodinus, Triatoma, Panstrongylus (krwiopijne pluskwiaki)

- choroba: trypanosomoza amerykańska, tzw choroba Chagasa

- formy inwazyjne dla człowieka gromadzi w tylnym odcinku układu pokarmowego (gdy ssie krew jednocześnie wydala, lub gdy wypije zbyt wiele krwi wymiotuje – w ten sposób zarażając przez podrażnioną skórę)

Leishmania donovani

- występowanie: Azja Południowa i Wschodnia, Ameryka Południowa i Środkowa, Afryka, sporadycznie Europa

- wektory: rodzaj Phlebotomus, Lutzomyia (muchówki podobne do komarów; za przenoszenie choroby odpowiedzialne są samice)

- choroba: leiszmanioza narządowa (kara-azar, gorączka Dum-Dum)

- gatunek zbiorczy

- powoduje powiększenie narządów wewnętrznych: serca, jelita grubego, śledziony – zespół triady

- śmiertelność wynosi 97% u dzieci

- choroba rozwija się dość długo, gdy pojawiają się pierwsze objawy jest już praktycznie za późno na wyleczenie

Leishmania tropica

- występowanie: Azja, Afryka, kraje śródziemnomorskie

- wektor: rodzaj Phlebotomus

- choroba: leiszmanioza skórna (wrzód wschodni)

- destrukcja w obrębie trzewioczaszki, czasem kości czaszki ulegają niemal całkowitemu rozpuszczeniu

Rząd: Trichomonadida (rzęsistkowce)

- od 4 do 6 wici

- jedna bądź dwie błony falujące

- posiadają charakterystyczny cytoszkielet (aksostyl, pelta, kosta, kresta)

- nie posiadają mitochondriów, ich funkcje pełnią hydrogenosomy (zespół pęcherzyków)

- materiał zapasowy – glikogen

Trichomonas vaginalis – rzęsistek pochwowy

- należy do pasożytów kosmopolitycznych (brak wymagań klimatycznych, mogą występować w każdej strefie)

- na świecie zarażonych jest kilkaset milionów osób

- źródłem bezpośredniego zarażenia jest przede wszystkim stosunek płciowy

- rzęsistkowica narządów płciowych i moczowych

- u mężczyzn przebiega bezobjawowo

- leczenie jest trudne

Trichomonas tenax (rzęsistek policzkowy)

- należy do pasożytów kosmopolitycznych

- rzęsistkowica jamy ustnej

- zarażenie przez wymianę płynów

Trichomonas hominis (rzęsistek jelitowy)

- rzęsistkowica przewodu pokarmowego

Rząd: Diplomonadida (lamblie)

- występują dwa charakterystyczne kariomastigonty, składające się z jednego jądra i czterech wici

- brak mitochondrium i aparatu Golgiego

- ciałka podstawowe wici zgrupowane w jednym miejscu

- u niektórych występuje tzw tarcza czepna

- łatwo tworzą cysty

- bardzo popularny

- powoduje problemy z przewodem pokarmowym

- lokuje się w dwunastnicy (trofozoity przyczepiają się do jej ścian)

- powoduje nawracające biegunki

- u dzieci może prowadzić do zaburzenia prawidłowego wzrostu

- częste u dzieci niemających apetytu

Giardia intestinalis

- należy do pasożytów kosmopolitycznych

- występuje w dwóch postaciach: trofozoitu i cysty

- zarażenie następuje przez jamę ustną

- choroba: giardioza (lamblioza)

Podtyp: Sarcodina (zarodziowe)

- 11 tys. gatunków

- formy wolnożyjące, komensaliczne i pasożytnicze

- zamieszkują wody słodkie, słone i wilgotne miejsca

- brak pellikuli (stąd kształt bardzo plastyczny)

- narząd ruchu – pseudopodia (filopodia, lobopodia, aksopodia)

- istnieją gatunki wytwarzające jako narząd wuchu wić (bardzo rzadko)

- generalnie w środowisku mają postać ameby, ale przez moment przyjmują postać wiciowca i wtedy stają się inwazyjne

- gdy inwazyjna forma dostanie się do nosa, zamienia się w postać ameboidalną i wędruje do mózgu

- brak stałego miejsca pobierania pokarmu

- rozmnażanie bezpłciowe: podział, pączkowanie, podziały wielokrotne (rozmnażanie płciowe bardzo rzadko)

Nadgromada: Rhizopoda (korzenionóżki)

- lobopodia i filopodia

- plazma zróżnicowana na ektoplazę i endoplazmę

- formy słodkowodne zaopatrzone w wodniczki tętniące

- rozmnażanie: podziały (w tym wielokrotne)

- formy wolnożyjące i pasożyty

Gromada: Filoza (ameby palczaste)

- wytwarzają filopodia

- należy tu większość tzw ameb oskorupionych

- budują skorupki (pseudochitynowe lub krzemionkowe)

- często występuje między nimi kanibalizm

- odżywiają się glonami, grzybami i innymi pierwotniakami

- tworzą cysty

Rząd: Testacea (ameby oskorupione)

- tworzą skorupki (loriki, domki)

- zamieszkują wody słodkie i torfowiska

- tworzą cysty

- dobrze zachowują się w pokładach biologicznych, np. w pokładach torfu – na podstawie badań skorupek można określić wiek, panujący klimat, występowanie innych gatunków

- skorupki zbudowane są z chityny lub pseudochityny, na bazie materiału swojego, lub skonstruowanego ze szkieletu gąbek i okrzemek

- domki są różnie zbudowane

Gromada: Lobosa (ameby płatowate)

- wytwarzają lobopodia

- formy jedno – lub wielojądrowe

- rozmnażanie przez podział

- głównie pasożyty człowieka i zwierząt

Rząd: Amoebida (ameby nagie)

- brak skorupki

- tworzą cysty

- większość to gatunki wolno żyjące: słodkowodne, morskie, glebowe

- także pasożyty

- gatunek bardzo groźny – pełzak czerwonki, lub komensal człowieka – pełzak okrężnicy

Entamoeba histolytica (pełzak czerwonki)

- pasożyt kosmopolityczny

- występuje w postaci trofozoitu i cysty

- pełzakowica jelitowa (choroba brudnej wody, w krajach trzeciego świata, powodująca krwawe biegunki - rocznie umiera na nią 80-100tys. osób) lub pozajelitowa (bezobjawowa, wewnątrz jamy ciała, tworzą się charakterystyczne wrzody. Przez obecność wielu enzymów proteolitycznych uszkadzane są np. płuca, wątroba, mózg)

Entamoeba coli (pełzak okrężnicy)

- pasożyt kosmopolityczny, szczególnie częsty na obszarach o niskim poziomie sanitarnym

- występuje w postaci trofozoitu i cysty

- komensal jelita grubego

- może się uzjadliwiać (np. gdy organizm jest mocno osłabiony inną chorobą)

Entamoeba gingivalis (pełzak dziąsłowy)

- pasożyt kosmopolityczny

- występuje w postaci trofozoitu, nie tworzy cyst

- występuje w jamie ustnej, gardle i oskrzelach, niepatogenny dla człowieka

- zarażona jest nim połowa ludzkości

- jeśli występuje licznie wspomaga tworzeniu próchnicy

Rząd: Schizopyrenida

- pełzaki wolno żyjące

- poruszają się za pomocą pojedynczego, zaokrąglonego pseudopodium

- mogą tworzyć stadium wiciowca

- w niektórych warunkach patogenne dla człowieka

- występuje w wodach stojących, ciepłych (szczególnie liczny np. w zrzutach z elektrowni)

- w Polsce nie odnotowano śmiertelnego przypadku

Acanthamoeba castellanii

- pasożyt kosmopolityczny

- występuje w postaci trofozoitu i cysty

- ziarniakowe pełzakowe zapalenie opon mózgowych i mózgu; pełzakowe zapalenie rogówki

- dość powszechny

Naegleria fowleri

- pasożyt kosmopolityczny

- występuje w postaci trofozoitu i cysty

- pełzakowe zapalenie opon mózgowych i mózgu

- bardzo powszechny w ciepłych zbiornikach

- żyje w niezbyt czystych wodach

- może się uzjadliwiać

- przyjmuje różne formy w zależności od temperatury

- powoduje „chorobę pływaków”

- zarażenie następuje przez nos

- w Polsce nie odnotowano przypadku zachorowania

- nie da się leczyć, zawsze kończy się śmiercią (od momentu aspiracji do śmierci mija ok. tydzień)

Nadgromada: Mycetozoa (śluzowce)

- brak ścian celulozowych i chitynowych w stadium troficznym

- ściany występują tylko w stadiach przetrwalnikowych

- lobopodia

- wytwarza plazmodia lub pseudoplazmodia

- śluzorośla – często w lasach, na pniach drzew

- ciało to tzw śluźnia

- obecność chityny klasyfikuje te organizmy na pograniczu pierwotniaków i grzybów

Gromada: Acrasea (akrazjowce)

- zarodniki posiadają ściany celulozowe

- formy troficzne tworzą pseudoplasmodia – akrazje

- pływki nie posiadają wici (jest to grupa typowo amebowata)

Gromada: Plasmodiophorea

- zarodniki mają ściany chitynowe

- formy troficzne przyjmują postać plasmodium

- pływki wiciowe

Plasmodiophora brassicae – kiła kapuściana (gatunek występujący u roślin złożonych, tj kapusta, sałata, kalafior; powoduje zaburzenia rozwoju systemu korzeniowego, a na zewnątrz silny niedorozwój organów wegetatywnych

- plasmodium (śluźnia) – twór wielojądrowy, brak ścian komórkowych, wszystkie komórki są zlane, jądra dzielą się mitotycznie, nie zachodzi cytokineza)