Mikołaj Sęp Szarzyński urodził się ok. 1550 r. w Zimnejwodzie lub Rudnie (okolice Lwowa) w rodzinie szlacheckiej. Studia uniwersyteckie odbywał w Wittenberdze (od 21 V 1563r) i Lipsku (od jesieni tegoż roku).W roku 1601 ukazał się jedyny tomik wierszy Szarzyńskiego zatytułowany Rytmy abo wiersze polskieodnalezione i wydane przez jego brata Jakuba. Wiadomo, że ten tomik nie zawiera całej twórczości poety. Utwory Sępa krążyły w odpisach, dlatego jego bratu trudno było je wszystkie odnaleźć. Szarzyński zmarł prawdopodobnie w roku 1581. Jakub zwlekał aż tyle czasu z wydaniem wierszy brata, ponieważ były one w posiadaniu Stanisława Starzechowskiego- przyjaciela Mikołaja. Szarzyński wpisał się pomiędzy twórczość Reja a Kochanowskiego. Gdy Sep wraca do kraju i gdy zaczyna swą właściwą twórczość Rej umiera (wcześniej napisawszy Apocalypsis-najbardziej antykatolickie dzieło), wysoka fala reformacji już opada, szykuje się zgoda sandomierska. Gdy Sęp zbliża się do przedwczesnej granicy życia, Kochanowski pisze Odprawę, Treny i kończy Psałterz. Wiemy, że Szarzyński powrócił do katolicyzmu po prawdopodobnym byciu protestantem w czasie studiów. W spuściźnie Sępa nie ma wierszy heretyckich. Cały natomiast tom Rytmów jest przesiąknięty atmosferą żarliwej, ale i konfliktowej religijności, z której można wznosić o przebytym kryzysie ideowym i domyślać się powrotu Sępa do katolickiego Kościoła.

1. Sonet I O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego

• Podmiot liryczny wskazuje na szybkość upływającego czasu- życia oraz świadomość śmierci.

• Podmiot żałuje błędów młodości, które trapią teraz jego serce

• Bogactwo odsuwa nas od Boga- osobistego szczęścia.

• Motyw vanitas- przemijanie dóbr doczesnych, materialnych; szczęśliwy jest ten, który ich nie zaznał

2. Sonet II Na one słowaJopowe: „Homo natus de muliere, brevivivens tempore” etc.

• Człowiek- istota godna litości: poczęty we wstydliwym akcie miłosnym, urodzony w bólu wiedzie krótkie życie, które ostatecznie kończy się nagłą śmiercią.

• To, co czeka nas na ziemi to nieustanne zmiany, ciągła niepewność losu i zagrożenie. W takim świecie człowiek nie może więc czuć się ani trochę bezpieczny, bojaźń, lękliwość, cierpienie towarzyszą mu na każdym kroku.

• Śmierć- zaskakująca, niespodziewana, przychodzi znienacka. Człowiek jest wtedy niezwykle samotny i opuszczony.

• Bóg- starotestamentowy, nieskończony, uwielbiany przez niedoskonałego człowieka, miłosierny, jest jedyną nadzieją i ukojeniem

3. Sonet IIIDo Najświętszej panny

• Apostrofa do Matki Boskiej; kult maryjny

• Maryja- nie ma sobie równej, ozdoba życia człowieka, pokorna, oczyścicielka świata(pokonała szatana i węża w raju), chwalebna

• Porównana do księżyca- oświeca grzesznych i wskazuje im prawidłową drogę

4. Sonet IV O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem

• Motyw metafizycznej walki człowieka z szatanem, światem i ciałem.

• Życie- ciągła walka, niekończące się zmaganie z przeciwnościami, ze złem, z „ciemnością”.

• Niewprawny człowiek musi prowadzić wojnę bez szans, dlatego przerażony jest własną słabością i perspektywą porażki.

• Człowiek musi zmagać się ze złem, rozpoznać i odrzucić „świata łakome marności” i „zbiegłe lubości”, czyli kuszące go na każdym kroku wartości pozorne i przemijające rozkosze.

• Bóg- źródłozaufania; człowiek musi wierzyć w moc Najwyższego, w jego miłosierdzie, szuka w nim oparcia.

• Dramat egzystencji ludzkiej, rozdarcie wewnętrzne człowieka kończą się optymistyczną puentą - nawet taką walkę, byle z dobrym sprzymierzeńcem, da się wygrać.

5. Sonet V O nietrwałej miłości rzeczy świata tego

• Utwór ten jest parafrazą na temat wzięty ze znanego anakreontyku tłumaczonego dość wiernie przez Kochanowskiego we Fraszkach.

• Konflikt pragnienia i nienasycenia; zestawienie dwóch rodzajów miłości.

• Rzeczy materialne, wydają się wspaniałe człowiekowi, ale nie mają znaczenia, przemijają, są nietrwałe.

• Uspokojenia należy szukać w Bogu, gdyż tylko tam można je odnaleźć.

6. Sonet VI Do pana Mikołaja Tomickiego

• Apostrofa do Tomickiego; zachwalanie jego cnoty, obyczajowości, dzielności, mądrości

• Skromność poety- nie jest godzien pisać o tak wielkiej jednostce

7. Pieśń I Na Psalm Dawidów XIX

• Pochwała Boga poprzez pochwałę widzialnego świata jako stworzenia.

• Ludzie- głupcy, pyszni, błądzący

• Bóg- mądrość, stworzyciel świata, jest wszechobecny.

• Niebo- stworzone przez Boga zachwyca każdego, jest odwzorowaniem kosmicznego ładu i harmonii

• Człowiek obserwuje w nim gwiazdy i Słońce z nabożeństwem, upatrując w ich ruchach czegoś w rodzaju misterium Bożej opatrzności

8. Pieśń II Na Psalm Dawidów LII

• Apostrofa do człowieka kłamliwego, złego, zdradliwego, którego Bóg ukarze i stanie się to przestrogą dla innych

• Poeta aby ustrzec się przed takim losem powierza się w opiekę Bogu

9. Psalmu LVI parafraza Lament kościoła Powszechnego

• Liryka roli- podmiot jest Kościołem

• Kościół jest atakowany przez swoich przeciwników, prześladowany, męczony, nie ma odpoczynku od ataków; boi się

• Bezbożnicy szydzą z Kościoła, przeinaczają jego nauki do własnych celów

• Innowiercy pragną ,głowy Kościoła'

• Kościół widzi jedynego pocieszyciela i wybawiciela w Bogu, czeka na zadośćuczynienie za znoszenie prześladowań

10. Psalmu CXX<X> parafraza

• Podmiot w skrajnej rozpaczy(pełen grzechu) woła Boga, aby go łaskawie wysłuchał

• Podmiot boi się Sądu Ostatecznego i nie wie według jakiej miary będzie Bóg osądzał ludzi

• Ma jednak zaufanie do boga, który jest wg niego miłosierny

• Bóg pomoże człowiekowi upadłemu i naród musi mu zaufać

11. Pieśń na kształt psalmu LXX

• Wezwanie do Boga o pomoc i opiekę dla człowieka marnego.

• Prośba o poskromienie ciała człowieka (źródła grzechu), afirmacja nieśmiertelnej duszy

• Podmiot wyraża wzgardę dla ludzi, którzy nie wierzą w Boga, pozbawionych bożej łaski

• Szczęśliwi i weseli są ci, którzy Boga szukają i go miłują

• Podmiot jest świadomy swoich słabości i prosi Boga o litość

12. Pieśń na kształt Psalmu CXX<III>

• Wychwalanie Boga- wieczny, niepojęty, wszechmogący, Święty

• Choć podmiot wie, że Bóg jest wszędzie- nie widzi go i pragnie litości za słabość swoich zmysłów

• Człowiek jest bożym sługą i całkowicie Bogu podlega

• Serce podmiotu nie może znieść takiego bólu i prawie umiera, gdy patrzy z hardością na ludzi, a przecież Bóg nie gardzi człowiekiem

13. Pieśń I O Bożej opatrzności na świecie

• Bóg panuje nad Fortuną

• Druga i trzecia strofa pogłębiają myśl o Bożym opanowaniu, odnosząc ją do życia ludzi, którzy choć na sprawy Boga „wzrok ciemny mają”, mogą jednak doświadczyć, że Bóg przeznaczył ich do szczęścia.

• Podmiot liryczny prosi o łaskę- porównaną do promieni, oświecającą równo wszystkie stworzenie, ponieważ sam nie może pozbyć się grzechów

14. Pieśń II O rządzie bożym na świecie

• Pieśń II otwiera zwrot do Boga, wyrażający jednocześnie podziw dla aktu Jego stworzenia.

• Boża wszechmoc manifestuje się na wszystkich poziomach natury: obłoki, gwiazdy, żywioły.

• Stwórca jest jedyną istotą, która nie podlega wpływom zmiany.

• Środowisko naturalne cechuje ład, ponieważ zostało ono powołane do życia w celu służenia człowiekowi i sposób jego istnienia jest całkowicie uzależniony od woli Boga.

• Człowiek obdarzony został taką swobodą działania, która umożliwia mu sprzeniewierzanie się Bogu i wnoszenie do uporządkowanego świata pierwiastka niepokoju.

• Tylko Stwórca może dać ludzkiej woli siłę do działania w imię idei dobra. Człowiek nie potrafi używać swojej wolności, prosi Pana, aby odebrał dziełu swojego stworzenia wolność, której przemyślne wykorzystanie okazuje się niezwykle trudne.

15. Pieśń III O wielmożności Bożej

• Cała natura pochodzi od Boga

• Bóg stworzył świat uporządkowany i wszystkie stworzenie mu podlegsa

• Podmiot chce sławić imię Boga

• Bóg stworzył rozum i rozumem Boga trzeba pojmować

• Trzykroć szczęśliwy ten co pokochał boską doskonałość

16. Pieść IV O cnocie ślacheckiej

• Ludzie mężni, odważni zrodzeni są z ludzi odważnych

• Nauka i ćwiczenie cnoty chronią przed złymi obyczajami

• Czynami, a nie pochodzeniem trzeba udowodnić swoją dzielność i zacność

17. Do jednego panięcia

• Sens tego co powyżej natomiast z uogólnienia(Pieśń IV) poeta przeszedł do szczegółowego odbiorcy utworu- polskiej szlachty.

• Źle robi te, który chwali się swoim herbem- pochodzeniem, i wspomina wielkie czyny przodków zapominając o własnych obowiązkach

• Aby zdobyć sławę należy porzucić ,nikczemne zabawy' i naśladować czyny swoich przodków.

---