Zofia Mitosek: Opracowanie do rzeczywistości.
- Masłowska opublikowała we wrześniu 2002 roku Wojnę polsko-ruską pod flagą biało-czerwoną;
- pod koniec powieści Silny (Andrzej Robakowski) w stanie przedśmiertnym stawia pytania swojej autorce (Masłoskiej, nie Masłowskiej), wiedząc, że w każdej chwili może ona wyłączyć wtyczkę i wtedy nadejdzie ciemność. Co znaczy wyłączyć wtyczki? Czy wtyczki od przewodów monitorów, którymi jest bohater okablowany, czy wtyczkę od komputera, na którym pisze się fabuła o trzech dniach z życia bohatera? Obydwie wtyczki mają coś wspólnego: życie bohatera - faktyczne czy fikcyjne - zależy od systemów elektronicznych:
„Serialnie, gdzie ty żyjesz, dziewczyno, nic nie kumasz, jak chcesz zdać cały interes, to weź lepiej kup sobie opracowanie do rzeczywistości plus ściąga do wycinania gratis i wtedy możemy gadać. Wpadniesz do mnie, mogę cię nawet odpytać, pytania kontrolne z kserokopią dowodu osobistego. Uważaj, bo pytania są podchwytliwe: tło polityczno-społeczne? Czy wojna polsko-ruska to tylko udokumentowany fakt historyczny czy też zestaw okolicznościowych uprzedzeń? Jak ewoluuje zbiorowa halucynacja względem walk z wyimaginowanym wrogiem - naszkicuj odpowiedni wykres funkcji. Czy to co trzymasz to jedynie zwykły długopis?(wytłumacz głośno pojęcie: symbol falliczny). Jaka jest wymowa umieszczonego na nim napisu „Zdzisław Sztorm”? (ustnie wyjaśnij termin: kapitalizm, reklama, spółka akcyjna). Postawy bohaterów na tle ich drogi życiowej, wymień cechy ich charakteru i wyglądu, na czym polega animalizacja postaci? W jakim celu nakreślona wizja śmierci głównego bohatera ziszcza się?(wymień założenia filozofii New Age, zdefiniuj zwrot :kompozycja klamrowo-cylindryczna). Zadania na ocenę celującą: przedstaw w postaci wykresu teorię podwójnego dna. A czy i ty masz podwójne dno? Swój sąd uzasadnij. W lokalnej dyskotece spotykasz szatana - co mówisz? Zareaguj spontanicznie na zadaną sytuację”.
- tekst powieści składa się z monologu Silnego; można przypuszczać, że nie jest to monolog wypowiedziany, ale mowa wewnętrzna bohatera znajdującego się w stanie coma;
- w powieści przeważa czas teraźniejszy (wieczne teraz); mamy więc do czynienia z obrazami przesuwającymi się przez psychikę chorego, zatem ze strumieniem świadomości, który jednak układa się w spójną, opowiedzianą barwnym językiem historię;
Masłowska mówi: „To się nie dzieje naprawdę, tylko rozumiesz, to jest napisane. W wykresach, w tabelach, w aktach, w dziennikach lekcyjnych…”
- Masłowska nie mówi „napisane w powieści”, ale w różnych biurokratycznych dokumentach; czytelnik, podobnie jak Silny, zaczyna wierzyć, że nie chodzi o literacką fikcję, ale o papierowy świat, który pogrążą nas - administracja i cywilizacja;
- powieść ma podwójne dno - jest tekstem symbolicznym, na powierzchni mówi o historii Silnego i wojnie polsko - ruskiej, ale w „istocie” mówi o czymś o wiele bardziej poważnym, o sprawach egzystencjalno - satanistycznych;
- powieść składa się z 5 wielkich scen: Bohater, który deklaruje się jako anarchistyczny lewak i prawdopodobnie dealer amfetaminy, zalicza w trakcie trzech dni trzy dziewczyny, jedna pozbawia dziewictwa, dwie inne wygania. Pierwsza cześć dotyczy zerwania, pogodzenia i kłótni z Magdą. Druga to przeżycia z Andżelą, satanistą. Trzecia - czas spędzony w domu Ali, studentki ekonomii, oraz fragmentu festynu. Czwarta - rozmowa na policji z Masłowską- protokolantką, i w końcu pobyt w szpitalu, gdzie bohater przypomina sobie wydarzenia z ostatnich dni;
- nasz bohater świat percypuje w zależności od „odlotu” i „zjazdu” - narkotyki są powodem tego natężenia świadomości;
- tekst powieści mówi zapożyczonymi językami o zapożyczonych językach, a mimo to sprawia wrażanie, że mówi o rzeczywistości, że odtwarza w sposób głęboko realistyczny mentalność i zachowania polskiego „dresiarza” z czasów określanych jako „kapitalizm, reklama, spółka akcyjna”; symboliczne „podójne dno”, może być tez dnem, na które stoczył się bohater;
- postać, o której wiemy bardzo niewiele, bowiem nie powiedziano, z czego żyje, czy jest skonem czy dresiarzem - postać ta charakteryzuje się poprzez styl swojej wypowiedzi;
- bohater to człowiek, który nie myśli, tylko mówi, a jego działania podporządkowane są programowi, które wytworzył język telewizji, popkultury;
- w powieści możemy znaleźć elementy mowa skatologiczno - „maczowska”, która dominuje w rozmowach Silnego. Na przykład wyrzucając z mieszkania swojej matki Magdę, krzyczy:
Co za pasty używałaś do mycia zębów? (…)
Bo ta pasta po lewo była wielkanocna. Jak jej użyłaś, to zabiję, jak psa, mówię do niej. Za zniewagę zasad, konstytucji mego mieszkania.
- zasób leksykalny „wzbogacają” nie tylko przekleństwa, ale wyrażenia takie jak: zjazd, odlot, zejście, pukać, serialnie, towar, starsza, które funkcjonują na zasadzie homonimów, uzyskując znaczenia specjalne, związane z podkultura młodzieżową; następnie - łatwe do zrozumienia neologizmy, takie jak: bracki, perwecha, kurwica, zwyrol, suk, kumać, wporzo. Dochodzą do tego słowa nieobecne w słownikach: halun, ściema, naspidowany, narajany, czastolawista. A także formy gramatycznie błędne czy odtwarzające popularną wymowę: dwajścia jeden, zdanżam na czas, podglądywują;
- Silny jest śmieszny ale nie groźny; reaguje równym gniewem na głupstwa (pasta do zębów), jak i na sprawy poważne; powtarza poetyckie klicze, wtrąca wyrażenia z zakresu biurokracji, popełnia błędy gramatyczne, jednym słowem mówi tak jak wszyscy z jego środowiska;
- Silny o poglądach natury lewackiej, nienawidzi Rusków;
- ale są oni mu potrzebni; stanowią m.in. magiczny wentyl, przez który uchodzi jego agresja :zdenerwowany mówi na kobiety „Ruski pomiot”, świadomy tego, że jego pies zdechł z głodu, mówi: „ Ruski o otruli”;
- bezsens wypowiedzi bohatera można interpretować realistycznie, jako bezsensowność i sprzeczność poglądów politycznych, jako bezwolne powtarzanie frazesów i bezwolne określanie, zgodnie z nimi, tychże poglądów, jednym słowem jako naiwność czy głupotę. Jest to głupota zbiorowa, która każe szukać wroga, a jak go nie ma, to wymyślać; wojna polsko -ruska jest zestawem okolicznościowych uprzedzeń, a silny przeżywa ją w ramach zbiorowej halucynacji;
- Silny nie jest głupi, jest inteligentny, a cała odraza bohaterki, skierowana na dresiarzy, zmienia się w odrazę wobec tych, których głupi dresiarz krytykuje. Parodiowany Silny parodiuje świat kultury oficjalnej, sterowanej przez telewizję i mass media. Jest to znana literacka metoda i znany bajkowy chwyt, kiedy głupi okazuje się mądrzejszy od mądrego, kiedy nie daje się oswoić i w takiej postaci staje się partnerem intelektualnym autora;
- utwór ten wpisuje się w nurt krytyki kultury masowej, krytyki której odległym przykładem była powieśc Witkacego Jedyne wyjście, a także Ferdydurke Gombrowicza;
- do końca powieści nie wiemy, czy Silny, poddając się nieświadomie regułom gry swojego środowiska, jest naiwny, czy też wyrażająć to środowisko świadomie gra, aby skompromitować świat oficjalny;
- zakończenie powieści potęguje groteskowy efekt. Dorota Masłowska z „Twojego Stylu” staje się Masłowską, wchodzi - jako twórca postaci Silnego - do fabuły i prowadzi dialog ze swym bohaterem;
Mowa Masłowskiej nie jest metatekstem, nie stanowi komentarza do książki. Wydaje się, że autorka musiała wreszcie wyartykułować dialog, który od początku prowadziła ze swoim bohaterem, raz robiąc z niego ograniczonego do minimalnych potrzeb „głupola”, innym razem powierzając mu rolę pełnego humoru obserwatora rzeczywistości, a jeszcze innym razem - surrealistycznego poety, któremu świat jawi się w absurdalnych przedstawieniach;
- jednak w przeciwieństwie do twórczości autotematycznej, sama autorka nie wychodzi ze swiata przez siebie stworzonego, staje się elementem powieści;
- Wpisanie powieści w nurt tendencji, które określa się jako postmodernizm w literaturze i sztuce. Właściwości powieści, które mogą o tym świadczyć:
Niepewność ontologiczna.
Niestabilny obraz świata.
Niezborność i niejednorodność podmiotu mówiącego.
Treść powieści pokazuje marginesy rzeczywistości.