V REPUBLIKA FRANCUSKA

1. GENEZA:

- laboratoria form ustrojowych - od 1791 r. -> 15 konstytucji, 5 republik,

2 cesarstwa

1792-99 - I republika (1804- cesarstwo)

1848-52 - II republika 9potem II cesarstwo)

1871-1940 - III republika

1946-58 - IV republika

1958- do dziś V republika

Niestabilność rządów III i IV republiki, spowodowane rozdrobnieniem politycznym, przewagą parlamentu nad rządem - problemy ustrojowe.

1958- de Gaule (czyt. de gol) proponuje nowy ustrój, w którym parlament ma mieć mniejsze kompetencje niż rząd. Warunki de Gaule: che być powołany na stanowisko premiera bez obowiązku stawiennictwa w Zgromadzeniu Narodowym, chce mieć specjalne pełnomocnictwa do wydawania dekretów z mocą ustawy.

Powstaje nowy ustrój - półprezydencki, wcześniej była republika parlamentarna. W 1958 de Gaule zostaje wybrany na prezydenta (nie były to wybory powszechne, byli to wyborcy wykwalifikowani). De Gaule chciał być prezydentem, który będzie komunikował się ze społeczeństwem za pośrednictwem referendum, bez informowania parlamentu. Stworzył kilka precedensów, np. gdy prezydent przegrywa referendum to rezygnuje ze stanowiska.

Konstytucja V republiki ma charakter antyparlamentarny - ogranicza kompetencje parlamentu.

2. Klasyfikacja ustroju:

- republika

- demokracja

- państwo unitarne

- system półprezydencki, klasyczny system semiprezydencki

3. Podstawowe zasady ustrojowe:

• Art.3 - zasada suwerenności narodu - naród sprawuje władzę, naród wykonuje władzę przez swoich przedstawicieli, głosowanie w wyborach bezpośrednie lub pośrednie

• Zasada republikańskiej formy rządów - zasada wieczysta - nie może być nigdy zmieniona, we Francji nie można zmienić ustroju, chyba że zamachem stanu, bo zabrania tego konstytucja

• Art.1 - zasada unitarnej struktury państwa - Francja jest republiką niepodzielną

• Zasada świeckości państwa - Francja jest republiką laicką, na uczelniach obowiązuje strój niereligijny

• Demokracja i państwo socjalne - zapewnia równość wszystkich obywateli, państwo opiekuńcze, socjalne

• Zasada arbitrażu prezydenckiego i dominującej pozycji prezydenta

• Zasada maksymalnego ograniczenia wpływu parlamentu na rząd

• Zasada dwuizbowości parlamentu

• Zasada kontroli konstytucyjności ustaw

4. Organy i kompetencje:

- prezydent - zgromadzenie narodowe - 577 deputowanych

- rząd - senat - 322 senatorów

- premier

- Rada Konstytucyjna

- Rada Stanu

- Sąd Najwyższy

PREZYDENT - art.5 konstytucji - jest gwarantem ciągłości władzy państwowej, niepodległości, strażnik konstytucji, faktyczny kierownik rządu - przewodniczy pracom rządu, podpisuje dekrety lub odmawia podpisu, powołuje/odwołuje premiera i ministrów, stoi na czele sił zbrojnych, może korzystać z prawa łaski, określa zasady, cele polityki zagranicznej i ją realizuje, ma prawo wyrazić zgodę na użycie broni atomowej, ma prawo rozwiązania parlamentu bez podania przyczyny. Gdy zagrożone jest istanienie republiki prezydent posiada władzę ustawodawczą io wykonawczą, posiada wszelkie środki nieokreślone w konstytucji by ustabilizować sytuacje w kraju (jest dyktatorem). W tym czasie nie może rozwiązać parlamentu.

RZĄD - prowadzi politykę narodu i zarządza administracją

PREMIER - koordynuje pracę poszczególnych resortów, składa projekty ustaw do parlamentu, kieruje całością rządu

PARLAMENT - w parlamencie istnieje podział na działalność ustawodawczą i reglamentacyjną. Parlament może wydawać ustawy tylko w wybranych dziedzinach: prawa obywatelskie, wysokość opodatkowania, prawo pracy, obrona narodowa, racjonalizacja przedsiębiorstw, prawo własności i spadkowe.

ZGROMADZENIE NARODOWE - wybory bezpośrednie, większościowe, okręgi 1-mandatowe, system 2 tur, kadencja 5 lat, 577 deputowanych

SENAT - wybory większościowe lub proporcjonalne w zależności od departamentu. Senatorowie wybierani przez wyborców wykwalifikowanych (np. radni), Zgromadzenie Narodowe jest ważniejsze. Kadencja 6 lat, co 3 lata wymienia się połowę składu, jest 322 senatorów.

Procedura ostatecznego słowa - gdy nie można uchwalić ustawy w 2 izbach, premier wzywa Zgromadzenie Narodowe do zajęcia ostatecznego zdania lub wzywa komisję (członkowie Zgr. Nar. i senatu), która ustala wspólny tekst ustawy.

RELACJE RZĄD - PARLAMENT - rząd ponosi odpowiedzialność przed parlamentem i prezydentem. Ograniczenie funkcji ustawodawczej parlamentu, zmniejszenie środków kontroli parlamentu nad rządem, ograniczenie kształtowanej przez izby własnej organizacji prac, rząd wpływa na pracę parlamentu - ustala kolejność spraw do opracowania, rząd ma prawo wydawać ordonansy.

RADA KONSTYTUCYJNA - 9 prawników i 2 byłych prezydentów, określa konstytucyjność ustaw

RADA STANU - najwyższy sąd administracyjny, na czele stoi premier, uchyla akty administracyjne, dekrety, rozporządzenia

SĄD NAJWYŻSZY - ostatnia instancja, sprawy karne, cywilne.

2

---