REPUBLIKA FRANCUSKA

Cechą charakterystyczną ustroju Francji jest jego historycznie ukształtowana forma; od chwili uchwalenia pierwszej francuskiej konstytucji (1791) obowiązywało ich we Francji 15. Stąd często nazywa się Francję "laboratorium wytwarzania form ustrojowych”.
Nowożytną historię ustroju Francji można podzielić na 6 etapów:
- monarchia parlamentarna
- dyktatura jednostki
- rządy komitetowe
- republika prezydencka
- republika dyrektorialna
- republika parlamentarna
Zmiany form ustrojowych w ramach republiki odnotowuje się i zaznacza za pomocą kolejnych cyfr rzymskich
- I Republika istniała w okresie rewolucji (1792-1799) i została zastąpiona rządami Napoleona Bonapartego - najpierw konsula, potem cesarza
- II Republika (tzw. Prezydencka) istniała w latach 1848-1852, ustępując miejsca II Cesarstwu
- III Republika trwała najdłużej i powstała w 1871 roku, po stłumieniu Komuny Paryskiej (jej podstawy prawne określała konstytucja z 1875 roku); okres ten zamyka klęska Francji w 1940
- IV Republika powstała po wyzwoleniu w 1944 (konstytucja w 1946)
- V Republika powstała w wyniku burzliwych wydarzeń w metropoliach i w Algierii w 1958 roku; trwa do dziś.
III REPUBLIKA
konstytucja z 1875 roku składała się z trzech odrębnych ustaw konstytucyjnych
ustrój był wynikiem kompromisu między zwolennikami monarchii parlamentarnej i republiki
Francja stała się pierwszą republiką parlamentarną
Konstytucja obejmowała dwa podstawowe elementy:
a) władzę ustawodawczą, dwuczłonową złożoną z Izby Deputowanych i Senatu; obie izby pochodziły z wyborów cenzusowych; Senat na 9 lat i odnawiał się w 1/3 co 3 lata, Izba Deputowanych na 4 lata; obydwie Izby były równoprawne w zakresie działalności ustawodawczej i kontrolnej
b) władzę wykonawczą - prezydenta republiki i ministrów; kadencja prezydenta, wybieranego przez połączone izby parlamentu, wynosiła 7 lat; był "nie-odpowiedzialny", a za niego odpowiedzialność ponosili ministrowie; uprawnienia głowy państwa wzorowano na uprawnieniach monarchy; nie istniał urząd premiera - rządowi przewodniczył prezydent; urząd premiera wykształcił się w drodze zwyczaju zalegalizowanego w XX wieku.
Praktyka ustrojowa doprowadziła do wzmocnienia i faktycznej przewagi pozycji parlamentu
III Republika upadła w 1940 w wyniku kapitulacji Francji wobec III Rzeszy.
IV REPUBLIKA
po wyzwoleniu Francji (1944) powstał rząd gen. de Gaulle`a, który sprzeciwiał się parlamentarno-gabinetowej formie rządów. Twierdził, że Francja potrzebuje silnej władzy prezydenta zapewniającej stabilność rządów, a proporcjonalny system wyborczy może jedynie doprowadzić do niebezpiecznego rozdrobnienia sceny politycznej.
W 1945 roku przeprowadzono referendum, w którym zapytano społeczeństwo, czy chce kontynuować istnienie III Republiki, czy wprowadzić kolejną zmianę ustrojową - w ramach IV Republiki; za odrzuceniem konstytucji 1875 roku głosowało 96 % Francuzów
Łącznie z głosowaniem za odrzuceniem konstytucji III Republiki Francuzi wybrali Konstytuantę i określili ogólne zasady ustroju; przyjęto model tymczasowy, w którym nadrzędność w sprawowaniu władzy należała do jednoizbowego parlamentu (Zgromadzenie Narodowe); była to więc mutacja systemu parlamentarnego. Rząd premiera De Gaulle;a na znak dezaprobaty dla obranego ustroju złożył dymisję
- Projekt konstytucji przygotowany przez Konstytuantę wymagał przyjęcia w drodze referendum; został jednak odrzucony nieznaczną większością głosów (1946); należało ponowić wybór Konstytuanty; nowy organ przedstawicielski nie przygotował nowego projektu konstytucji, a zmodyfikował poprzedni projekt; Francuzi przyjęli go w referendum
główne założenia ustrojowe:
- suwerenność ludu
- parlament dwuizbowy z przewagą Zgromadzenia Narodowego (jednoizbowego parlamentu) ; utrzymano nadrzędność parlamentu nad władzą wykonawczą
- wyłączność ustawodawcza parlamentu bez prawa delegacji kompetencji na rząd
- władza wykonawcza: premier i ministrowie; premier obowiązkowo zatwierdzony przez parlament; później ponowne zatwierdzenie przez parlament członków rządu zaproponowanych przez premiera
- prezydent wybierany przez połączone izby parlamentu na 7 lat, jego akty wymagały kontrasygnaty; mógł rozwiązać parlament, ale było to obwarowane niełatwymi do spełnienia warunkami
- zgodność ustaw z konstytucją bada: Komitet Konstytucyjny (prezydent + przewodniczący obu izb + 10 członków wybieranych przez obie izby parlamentu spoza własnego składu)
- lewicowe rządy i przygotowana przez nie konstytucja nie zadowalały prawicy i centrum; rychło po powstaniu IV Republiki rozpoczął się proces modyfikacji jej ustroju
V REPUBLIKA
do najważniejszych elementów, które zadecydowały o upadku IV Republiki należały:
- nieumiejętność rozwiązania narastającego problemu dekolonizacji
- uwikłanie się po zakończeniu II wojny świat w konflikt zbrojny w Indochinach
- przewaga parlamentu i słaba pozycja egzekutywy uniemożliwiająca konstrukcję stabilnych rządów koalicyjnych (w okresie IV Republiki powołano 24 rządy - wiele odwołano w sposób niekonstytucyjny)
- bezpośrednim powodem był konflikt w Algierii; w 1958 roku doszły tam do głosu środowiska sprzeciwiające się jakoby zbyt liberalnej polityce rządu francuskiego w stosunku do kolonii; rząd podał się do dymisji; w sytuacji radykalizacji nastrojów społecznych Francja stanęła przed zagrożeniem przewrotu lub rewolucji socjalistycznej
-na tle tych wydarzeń pojawia się postać generała Charlesa De Gaulle'a, który gotowy jest wyprowadzić państwo z kryzysu; jego osoba cieszyła się autorytetem - ratował honor Francji podczas II wojny światowej (przeciwważąc zdradę marszałka Petaina i kolaborujący z hitlerowcami rząd Vichy), odgrywał już rolę męża opatrznościowego w roku 1940 i 1944, był zwolennikiem wzmocnienia władzy wykonawczej z zachowaniem jednak rządów demokratycznych
-De Gaulle zgadza się na objęcie steru władzy, ale żąda wyboru i poparcia dla jego rządu bez konieczności stawania przed Zgromadzeniem Narodowym; warunek zostaje spełniony; kończy się okres IV Republiki
- De Gaulle zażądał następnie wydania ustawy, która upoważni jego rząd (wyjątkowo tylko ten jeden raz) do przygotowania projektu konstytucji (ponieważ było to zadanie Zgromadzenia Narodowego jako konstytuanty - takie przekazanie kompetencji równało się z samorozwiązaniem parlamentu); projekt przygotowano szybko, poza parlamentem i bez jego udziału; projekt poddany pod referendum został przez Francuzów przyjęty ogromną większością głosów (80 % za, przy frekwencji ok. 85 %); pytania referendum sformułowano podchwytliwie, tak aby referendum było bardziej plebiscytem popularności De Gaulle'a niż jego konstytucji
-Konstytucje IV i V Republiki uchodzą za pisane pod wpływem De Gaulle'a. Pierwszą z nich pisano "przeciwko" generałowi, bowiem widziano w nim "pewnego" prezydenta, druga była efektem zapatrywań generała na właściwy model ustrojowy Francji

KONSTYTUCJA V REPUBLIKI
- posiada antyparlamentarne cechy (nie tylko w sposobie jej przygotowania i uchwalenia)
- nawet systematyka konstytucji stawia uregulowania dotyczące parlamentu na trzecim miejscu (po prezydencie i rządzie)
- Konstytucja V Republiki zapewnia rządowi szeroki margines interpretacji. Krytycy zarzucają jej niski poziom pod względem techniki prawodawczej, ale jak wspomniano - był to świadomy zabieg autorów.
- system organów państwowych V Republiki ukształtowany w konstytucji nazywany jest: półprezydenckim, semi-prezydenckim, parlamentarnym-zniekształconym, parlamentarno-prezydenckim lub prezydencjalnym, a nawet neo-prezydenckim. Duverger - jeden z najwybitniejszych profesorów prawa konstytucyjnego stworzył najwnikliwszą analizę ustroju. Użył dla określenia ustroju Francji nazwy;System arbitrażu prezydenckiego
- System francuski nazywa się także parlamentaryzmem orleanistycznym czyli wzorowanym na rozwiązaniach Karty Konstytucyjnej Ludwika XVIII z 1814 r.Polegał on na tym, iż pomimo wynikającego z Konstytucji trójpodziału władz - faktycznie mieliśmy do czynienia z wyraźną przewagą monarchy nad parlamentem (dzisiaj nie ma monarchy, a jego uprzywilejowane miejsce w systemie władz zajmuje prezydent)
-; francuski porządek konstytucyjny opiera się na tzw. bloku konstytucyjnym
w skład którego wchodzą oprócz konstytucji:
-Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 26 VIII 1789 r.
Wstęp do Konstytucji IV Republiki Francuskiej z 27 X 1946
Zasady podstawowe uznane przez ustawy Republiki
Cele działalności państwa o randze konstytucyjnej
Koncepcja bloku konstytucyjnego jest wytworem orzecznictwa Rady Konstytucyjnej z lat 70. XX wieku.
Konstytucja V Republiki jest aktem sztywnym. Jej zmiana obwarowana jest szczególnie utrudnionym trybem. Zmiany dokonane w obu izbach parlamentu (równorzędnych w tym procesie) muszą zyskać potwierdzenie w referendum lub ponowne poparcie tym razem połączonych izb parlamentu większością 3/5 głosów. Druga możliwość dotyczy wyłącznie projektów prezydenckich i jego decyzji w tej sprawie. Dodatkowo konstytucja zawiera normy niezmienialne - jak ostatni artykuł konstytucji : ;republikańska forma rządów nie może być przedmiotem zmiany konstytucji.
Najnowsza zmiana konstytucji V Republiki Francuskiej z 1958 r. ; 17 marca 2003 ; połączone Izby parlamentu w tzw. Kongres (patrz art. 89 Konstytucji) na sesji wyjazdowej w Wersalu przyjęły zmiany konstytucji zaproponowane przez Prezydenta, przepisaną większością 3/5 głosów. Zmiana objęła artykuł 1 Konstytucji do którego dodano ;zdecentralizowany; charakter państwa oraz wprowadzono przepisy dotyczące europejskiego nakazu aresztowania.

PREZYDENT REPUBLIKI
-konstytucja przewiduje co prawda dwuczłonowość władzy wykonawczej, ale realnym jej szefem czyni prezydenta
- prezydent jest politycznie nieodpowiedzialny, urząd sprawuje 5 lat (z nieograniczoną możliwością reelekcji) i nie może być odwołany przed upływem kadencji; może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej tylko w przypadku zdrady stanu. W pierwotnym tekście konstytucji V Republiki prezydent sprawował swój urząd przez 7-letnią kadencję. W wyniku referendum z 24 września 2000 dokonano zmiany konstytucji skracającej kadencję prezydenta do 5 lat. Wybrany w II turze wyborów prezydenckich 5 maja 2002 r. Jacques Chirac będzie pierwszym prezydentem sprawującym swój urząd 5-letnią kadencję (został wybrany ponownie, ma więc za sobą kadencję 7-letnią)
- wybory prezydenckie: powszechne, równe, bezpośrednie, tajne, większościowe. Kandydata mogą zgłosić jedynie wyborcy kwalifikowani (członkowie izb parlamentu, rad generalnych, zamorskich zgromadzeń terytorialnych, merowie municypalni, radcy Rady Paryża). Kandydat musi zyskać poparcie minimum 500 wyborców kwalifikowanych z 30 departamentów, przy czym głosy wyborców zamorskich; stanowić mogą maksymalnie 1/10 wszystkich. W pierwszej turze wyborów prezydenckich należy zebrać większość bezwzględną głosów (to się jeszcze nikomu nie udało), w drugiej, do której przechodzi tylko dwóch najlepszych kandydatów - większość względną (balotaż !).
Kompetencje:
- powołuje i odwołuje rząd, nie ma obowiązku przeprowadzenia konsultacji polit w tej sprawie
- jest faktycznym szefem egzekutywy, przewodniczy posiedzeniom Rady Ministrów i podpisuje dekrety z mocą ustawy
-obsadza szereg stanowisk państwowych, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, sprawuje naczelne dowództwo wojskowe, od jego wyłącznej decyzji zależy użycie broni atomowej
-wiele aktów prezydenta nie wymaga kontrasygnaty - są to tzw. uprawnienia osobiste (dyskrecjonalne) prezydenta:
- nominacja premiera i raz na trzy lata członka Rady Konstytucyjnej (badającej zgodność ustaw z konstytucją) oraz jej przewodniczącego, prezydent zwołuje także posiedzenia Rady.
- Z mocy prawa przewodniczy Najwyższej Radzie Sądownictwa, której członków mianuje
- zarządza referendum (czyli może doprowadzić do przyjęcia ustawy z pominięciem legislatywy)
- może rozwiązać Zgromadzenie Narodowe
- kieruje orędzia do parlamentu i społeczeństwa (odczytuje je w Zgromadzeniu Narodowym premier, w Senacie - minister sprawiedliwości)
pozostałe akty prezydenta wymagają kontrasygnaty członków rządu
· Art. 16 konstytucji nadaje prezydentowi szczególne uprawnienia osobiste
- zastosowanie art. 16 wymaga konsultacji z premierem, przewodniczącymi izb parlamentu i Rady Konstytucyjnej, ale nie są to konsultacje wiążące dla prezydenta
- zgodnie z art. 16 prezydent może uzyskać władzę w zasadzie dyktatorską w państwie - prezydent może stosować wszystkie środki, które jego zdaniem są konieczne ze względu na zaistniałe okoliczności; ograniczenia działań prezydenta dokonywanych na podstawie art. 16 są bardzo ogólne i łatwe do ominięcia; przesłanki - bezpośrednie zagrożenie Republiki (niepodległość, integracja terytorialna, wykonywanie umowy międzynarodowej oraz fakt przerwania regularnego funkcjonowania konstytucyjnych władz publicznych (De Gaulle wykorzystał art. 16 w 1961 roku z powodu puczu generałów w Algierii, pucz upadł na drugi dzień, a art. 16 był stosowany przez około pół roku - konstytucja nie określa jasno granic czasowych stosowania tego wyjątkowego rozwiązania)
- w sytuacjach uzasadnionych prezydenta zastępuje przewodniczący Senatu, nie ma instytucji wiceprezydenta




RZĄD
- konstytucja wprowadza termin "premier" odmienny od nazwy "przewodniczący rady ministrów" obecnej w konstytucji 1946 roku
- zamiast nazw gabinet lub egzekutywa używa się nazwy "rząd" (nawiązującej do stosowanej w okresie rządu "Vichy")
- premier ani minister nie może być członkiem parlamentu (zupełna nowość w praktyce francuskiej)
- rząd składa się z premiera oraz ministrów stanu, ministrów (delegowanych lub resortowych) i sekretarzy stanu - powoływanych przez prezydenta na wniosek premiera. ;Rada Ministrów; (tej nazwy również używa Konstytucja) - stanowi węższe grono. Nie wchodzą w jej skład sekretarze stanu.
- rząd jest formalnie odpowiedzialny przed parlamentem, faktycznie tylko przed Zgromadzeniem Narodowym; chociaż nie istnieje zapis o odpowiedzialności rządu przed prezydentem - brak poparcia dlań prezydenta - w praktyce uniemożliwiał jego prawidłowe funkcjonowanie
- specjalna rola przypada premierowi, który może na podstawie jednorazowego, szczególnego upoważnienia zastępować prezydenta w zakresie jego obowiązków na forum rządu
- uprawnienia premiera dzieli się na wykonawcze i prawodawcze, rząd określa politykę narodu i kieruje nią (parlament może tylko ją zatwierdzić lub odrzucić, bez prawa inicjatywy własnej)
- organem wykonawczym jest premier, a nie rząd; uprawnienia prawodawcze parlamentu (w tradycji francuskiej zawsze szerokie i chętnie wykorzystywane) zostały ograniczone na rzecz rządu, w zakresie wyznaczonym wyraźnie przez konstytucję; ponadto rządowi przysługuje (w materiach dlań zastrzeżonych) prawo zmiany i uchylania ustaw parlamentu dekretami z mocą ustawy, chyba, że parlament wkroczył w zakres spraw normowanych przez rząd - wówczas rządowi nie wolno zmienić takiej ustawy parlamentu; istnieje możliwość upoważnienia rządu przez parlament do wydawania aktów prawnych równych ustawie w zakresie spraw zastrzeżonych do wyłącznej kompetencji parlamentu; ordonanse (dekrety z mocą ustawy) rządu wymagają podpisu prezydenta, który może go odmówić (taką praktykę stosował F. Mitterand w czasie konfliktu z rządem) zmuszając rząd do kierowania projektu ustawy na normalną ścieżkę legislacyjną

PARLAMENT dwuizbowy:
- Zgromadzenie Narodowe (izba niższa), ma charakter przedstawicielski, wybierane na 5 lat w wyborach równych, tajnych, większościowych, bezpośrednich i powszechnych. Liczba deputowanych: 577, czynne prawo wyborcze 18 lat, bierne - 23 lata
- Senat (izba wyższa), nie ma charakteru przedstawicielskiego, wybierany w wyborach wielostopniowych i nie powszechnych. Liczba deputowanych uzależniona od liczby mieszkańców (obecnie 320 senatorów). Kadencja senatora - 9 lat, skład izby odnawiany co 3 lata w 1/3.
- rola parlamentu jest wyraźnie ograniczona: nie decyduje o obsadzie stanowiska prezydenta ani premiera, nawet jego kompetencje ustawodawcze zostały uszczuplone. Tryb sesyjny.
· sesja trwa około pół roku. Parlament zbiera się dwa razy do roku na około 80 dni
- sesja jesienna - od 2 października służy uchwaleniu budżetu; sesja wiosenna - od 2 kwietnia służy przedstawieniu programu legislacyjnego rządu
- premier lub większość Zgromadzenia Narodowego może doprowadzić do zwołania parlamentu na sesję nadzwyczajną, z ustalonym porządkiem obrad
przewodniczący Senatu zastępuje prezydenta w przypadku czasowej niemożności sprawowania przezeń urzędu lub opróżnienia stanowiska
prawo inicjatywy ustawodawczej - rząd i członkowie parlamentu
kompetencje: ustawodawcze: (ograniczone):
a) przez wyliczenie materii ustawodawczej zastrzeżonej dla parlamentu,
b) możliwość ominięcia parlamentu przez zarządzenie referendum przez prezydenta
c) możliwość połączenia głosowania nad projektem rządowym z wotum zaufania dla rządu
- jeśli w ciągu 24 godzin od złożenia wniosku parlament nie zgłosi wotum nieufności - projekt ustawy połączony z wnioskiem o wotum zaufania - przechodzi bez głosowania i kontroli rządu
nie uchwalenie budżetu w ciągu 70 dni umożliwia rządowi przyjęcie go w formie ordonansu (chyba że obie izby go odrzucą)
w razie uchwalenia wotum nieufności dla rządu, premier składa rezygnację na ręce prezydenta, który może jej nie przyjąć i rozwiązać Zgromadzenie Narodowe
parlament wydaje trzy rodzaje ustaw: konstytucyjne (ustrój i funkcjonowanie państwa), organiczne (efekt zapowiedzi konstytucyjnych i rozwinięcie zasad konstytucji - podlegające obowiązkowej kontroli Rady Konstytucyjnej przed wejściem w życie) i zwykłe

Rząd ma ogromną rolę w procesie ustawodawczym mogąc wiążąco wpływać na zgłaszanie i uchwalanie poprawek. Ponadto - jeśli projekt ustawy lub proponowane doń poprawki wiążą się ze zmniejszeniem dochodów państwa czy zwiększeniem publicznych wydatków może dojść z inicjatywy rządu do odrzucenia takiego projektu czy poprawek.

RADA KONSTYTUCYJNA Le Conseil Constitutionnel

* Powołana na mocy Konstytucji V Republiki z 1958 r.
* Składa się z 9 członków - powoływanych przez prezydenta (3), przewodniczącego Senatu (3) i przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego (3) na 9 lat. Członkowie są powoływani, a nie wybierani.Nie określono wymogów dotyczących kandydata na członka Rady (w praktyce dominują profesorowie prawa). Co 3 lata 1/3 składu Rady jest wymieniana.
* Przewodniczącego Rady powołuje spośród jej członków prezydent Republiki (na wniosek rządu); przewodniczący ma głos rozstrzygający w przypadku równej liczby głosów w głosowaniu
* W skład rady mogą wejść dożywotnio byli prezydenci Republiki (dobrowolnie - dotąd nie skorzystali)
* Kworum - 7 osób. Działa zawsze na posiedzeniu plenarnym (łącznie)
* Rozpatruje ok. 20 spraw rocznie
* Bardzo mały aparat administracyjny (łącznie ok. 10 osób obsługuje całą radę)
* Jednoznacznie odrzuca się praktykę „zdań odrębnych” sędziów wyrokujących
* Nie ma kontroli konkretnej, ani następczej (z 1 wyjątkiem wkazanym niżej)

Kompetencje:
* Kontrola konstytucyjności ustaw, regulaminów izb i umów międzynarodowych
* Kontrola ma charakter obligatoryjny (ustawy organiczne, regulaminy izb - na wniosek premiera) lub fakultatywny (na wniosek prezydenta, premiera, przewodniczących izb,
od 1974 r. 60 deputowanych lub 60 senatorów - ustawy zwykłe i umowy międzynarodowe)
* Kontrola ma charakter uprzedni (między uchwaleniem a podpisaniem przez prezydenta) z jednym wyjątkiem - kiedy chodzi o ustawę nowelizującą - wówczas istnieje możliwość oceny ustawy nowelizowanej (oczywiście w zakresie ograniczonym).
* Kontrola ma charakter wyłącznie abstrakcyjny
* Doktryna francuska zdecydowanie sprzeciwia się kontroli następczej.
* Kontrola kompetencyjności - Rada bada czy ustawy uchwalone przez parlament nie wkraczają w zakres kompetencji rządu
Pozostałe kompetencje:
* Udzielanie opinii przed skorzystaniem przez prezydenta z art. 16 Konstytucji V Republiki z 1958 r.
* Czuwanie nad prawidłowością wyborów prezydenckich i parlamentarnych oraz przebiegiem referendum; ogłaszanie wyników, rozpatrywanie protestów wyborczych
* Brak skargi konstytucyjnej (w 1990 odbyła się zakończona fiaskiem debata parlamentarna o wprowadzeniu skargi konstytucyjnej); wprowadzenie kontroli następczej uznano za "źródło olbrzymiego, nieprzewidywalnego bałaganu".
* Czas rozpatrywania ok. 1 miesiąc; na wniosek rządu - 8 dni
(Tradycja Rady Stanu wywodzi się jeszcze z okresu Rewolucji Francuskiej. Jest to najwyższy organ sądownictwa administracyjnego. Podlega premierowi, który jest z mocy prawa jej przewodniczącym. Faktycznie jej pracami kieruje wiceprzewodniczący wyznaczany dekretem Rady Ministrów. Wydaje decyzje dot. zgodności z konstytucją i legalności wszystkich aktów administracji. Może je anulować. Czasami odgrywa rolę odwoławczego lub kasacyjnego sądu administracyjnego. Sprawuje także funkcję opiniodawczą wobec rządu.)

Najważniejsze modyfikacje ustroju Francji i jej sytuacji politycznej od 1958 roku
Nowelizacja konstytucji z 1962 roku wprowadza powszechne i bezpośrednie wybory prezydenckie
-1969 - ustąpienie gen. De Gaulle'a ze stanowiska prezydenta
1974 - śmierć prezydenta Pompidou (bliskiego współpracownika generała De Gaulle'a) kończy okres przewagi tzw. gaullistów w sprawowaniu władzy. Prezydentem zostaje republikanin Valéry Giscard d'Estaing umiarkowany kontynuator polityki gaullistów
1981 - socjalista François Mitterand (aktywny przeciwnik ustroju V Republiki w 1958 roku) zostaje prezydentem Francji, wybory parlamentarne wygrywa lewica)
1986-1988 - trudny okres cohabitation - współistnienia (termin użyty w 1983 roku przez prezydenta Estainga) - prezydent republiki, socjalista Mitterand wykazuje odmienną orientację polityczną niż większość Zgromadzenia Narodowego i prawicowy rząd Jacquesa Chiraca. Zamiast rozwiązać parlament lub podać się do dymisji prezydent decyduje się na współpracę z opozycyjnym względem siebie rządem, co w praktyce oznaczało ograniczenie swoich praw i podzielenie się kompetencjami z premierem. Koabitacja powtarza się w czasie drugiej kadencji Mitteranda (od 1993r.)
Następcą Mitteranda zostaje Jacques Chirac. W 1997 wybory wygrywają socjaliści, premierem zostaje Lionel Jospin [Żospę]. Kolejny okres koabitacji (sytuacji, gdy prezydent i większość parlamentarna z premierem reprezentują przeciwne opcje polityczne)
21 kwietnia 2002 r. - w pierwszej turze wyborów prezydenckich żaden z kandydatów nie uzyskuje koniecznej, bezwględnej większości. Niespodzianką dla Francuzów jest fakt, że wśród dwóch kandydatów, którzy przechodzą do drugiej tury, obok Jacquesa Chirac;a (19,9%) znalazł się nie Lionel Jospin (16,2 %), ale Jean-Marie Le Pen (16,9 %) - przywódca Frontu Narodowego. Przez kraj przechodzi fala protestów. Kandydaci dotychczas konkurujący z Chirakiem wzywają do jego poparcia - przeciwko Le Penowi. W II turze (5 maja) Chirac odniósł druzgocące zwycięstwo nad LePenem 81,96 % do 18,04 %
Socjalista Lionel Jospin (premier) podaje się do dymisji (6 maja 2002). Nowym premierem Francji zostaje reprezentant centroprawicy Jean-Pierre Raffarin.
12 grudnia 2002 r. specjalna komisja złożona z konstytucjonalistów, sędziów i profesorów prawa ogłosiła projekt poprawki do francuskiej konstytucji, który gwarantuje prezydentowi całkowitą ochronę przed odpowiedzialnością prawną - przynajmniej na czas sprawowania najwyższego urzędu. W przypadku Jacques'a Chiraca oznaczałoby to całkowitą nietykalność. Jego druga kadencja kończy się w 2007 roku. Do tego czasu przestępstwa, w których udział można by mu zarzucić, ulegną przedawnieniu. Zgodnie z projektem poprawki prezydent nie mógłby być przesłuchiwany przez organa wymiaru sprawiedliwości Francji ani żadnego innego kraju, nie można byłoby również prowadzić dochodzenia w jakiejkolwiek sprawie sprzed początku jego kadencji. Określony w ten sposób immunitet miałby znacznie szerszy zakres niż obecnie. Po wprowadzeniu poprawek prezydent mógłby zostać wezwany przed Trybunał Stanu wyłącznie w wypadku "poważnego uchybienia swym obowiązkom, sprzecznego z zasadami sprawowania funkcji". Nie byłby jednak i wówczas sądzony, ale tylko odsunięty od władzy w wyniku procedury przypominającej amerykański impeachment. Jak dotąd (III 2003) projekt nie trafi pod obrady francuskiego parlamentu.
17 marca 2003 zmiany Konstytucji V Republiki (patrz wyżej)

PARTIE POLITYCZNE:
System dwublokowy:
a) pluralistyczna lewica (komuniści, socjaliści, radykałowie i zieloni): Partia Socjalistyczna (Parti Socialiste - PS) oraz związany z nią Ruch Lewicowych Radykałów (Mouvement des Radicaux de Gauche - MRG), Francuska Partia Komunistyczna (Parti Communiste Français - PCF), les Verts i Génération Écologie (zieloni), Parti Radical de Gauche (socjalistyczna partia radykalna)
b) demokratyczna prawica: Zjednoczenie Ruchu Ludowego (Union pour un Mouvement Populaire, UMP): powstało po wyborach w 2002 roku i zastąpiło „Zgromadzenie na Rzecz Większości Prezydenckiej” ; w skład UMP weszły:
- Unia na rzecz Demokracji Francuskiej (Union pour la Democratie Française – UDF, centryści),
- Zgromadzenie na Rzecz Republiki (Rassemblement pour la République - RPR, konserwatyści)
- Liberalna Demokracja (DL, konserwatywni liberałowie)
c) inni
Front Narodowy (Front National - FN) Jean-Marie Le Pena.
- Polowanie-Łowienie-Natura-Tradycja (Chasse, Peche, Nature, Traditions)