Temat: Jan Amos Komeński Wielka dydaktyka , Wrocław 1956

Wielka Dydaktyka pisana była w latach 1627 - 1657. Podzielona jest na 4 części i zakończenie. Część pierwsza to pedagogika ogólna, część druga to dydaktyka ogólna i dydaktyki szczegółowe. Część trzecia opisuje zasady wychowania religijno - moralnego i karność szkolną, natomiast część czwarta to organizacja szkolnictwa. W zakończeniu opisywane jest uposażenie nauczycieli i opracowanie podręczników.

Możemy wyróżnić kilka mocnych i słabych stron Wielkiej Dydaktyki. Wśród mocnych stron można wyróżnić m.in. to, iż nauka ma uszlachetniać obyczaje i pobożność. Nauczanie ma odbywać się wobec wszystkich „ chłopców i dziewcząt, bogatych i biednych, bo wszyscy są dziećmi Boga”. Wielka Dydaktyka mówiła także o tym, że nauka ma być krótsza i przyjemna, nauczanie ma bazować na naturalnych zainteresowaniach dzieci, oraz nauka nie tylko przedmiotów humanistycznych.

W rozdziale XVI opisywane są ogólne wymagania, dotyczące nauczania i uczenia się. W tym rozdziale zawartych jest 9 głównych zasad nauczania:

Zasada 1: Natura uwzględnia odpowiedni czas

• kształcenie człowieka należy rozpoczynać w wiośnie życia.

• ranne godziny są najodpowiedniejsze do uczenia się.

• wszystko, czego ma się dziecko uczyć, należy stopniowo podług wieku tak rozłożyć, by niczego do uczenia się nie podawano, czemu by nie sprostała zdolność pojmowania (należy stopniować trudność materiału w zależności od zdolności ucznia)

Zasada 2:  Natura wpierw sobie materiał gromadzi, nim zacznie nadawać mu kształty

• by książki i wszystkie inne środki pomocnicze były w pogotowiu;

• by wpierw rozwijano pojmowanie rzeczy, a potem wyrażanie ich przez języki (najpierw uczymy rozumienia rzeczy, a potem jej nazywania)

• by nie uczono się żadnego języka z gramatyki, lecz z odpowiednich autorów;

• by nauki o rzeczach wysuwać przed nauki formalne;

• a przykłady przed prawidła (indukcja - od szczegółu do ogółu)

Zasada 3: Natura wybiera dla swego działania odpowiedni przedmiot, albo przynajmniej przysposabia go sobie uprzednio, by go odpowiednim uczynić.

• niech każdy, kogo się odda do szkoły, pozostanie w niej do końca,

• do wszystkiego, co się bierze za przedmiot opracowywania w nauce, należy wpierw przygotować umysły uczniów (następne ma wynikać z poprzedniego - Komeński jako prekursor nauczania zintegrowanego)

• wszelkie przeszkody należy uczniom z drogi usunąć.

Zasada 4: Natura nie gubi się w chaosie swoich dzieł, ale postępuje naprzód, doskonale orientując się w szczegółach.

• niech więc w szkole tak będzie, by uczniowie w danym czasie zajmowali się jednym tylko przedmiotem nauki (nie można naraz uczyć zbyt wielu rzeczy+nauczanie zintegrowane)

Zasada 5: Natura rozpoczyna każde działanie swoje od strony wewnętrznej.

• najpierw należy przysposobić zdolność pojmowania rzeczy, na drugim miejscu pamięć, a na trzecim dopiero mowę i rękę

potem potem

SCHEMAT KOMEŃSKIEGO: PAMIĘĆ JĘZYK RĘKA

(to umysł, zrozumienie) (to element zastosowania wiedzy - nabytą wiedzę trzeba umieć zastosować)

• nauczyciel powinien brać pod uwagę wszelkie drogi, zmierzające do otwarcia umysłów i używać ich odpowiednio do okoliczności.

Zasada 6: Natura tworząc wychodzi zawsze od najogólniejszych zarysów, a kończy na szczegółach (czyli dedukcja)

• wpajanie w umysły dzieci, oddanych do nauki, już od najpierwszych chwil nauki podstawowych założeń ogólnego wykształcenia, t. j. taki rozkład materiału, by następne stopnie nauki nie zdawały się wnosić niczego nowego, lecz byty tylko pewnego rodzaju szczegółowym rozwinięciem tego, co poprzednio poznano (nauczanie zintegrowane)

• każdy język, naukę, czy sztukę należy podawać najpierw w formie najbardziej przystępnych wiadomości podstawowych (…).

Zasada 7: Natura nie czyni skoków, lecz stopniowo na przód postępuje.

• całokształt nauki ma być dokładnie podzielony na klasy tak, aby wcześniejsze stopnie późniejszym wszędzie torowały drogę i światło na nie rzucały.

• czas ma być starannie podzielony, tak aby na każdy rok, każdy miesiąc, każdy dzień i każdą godzinę przypadała jakaś umyślnie odmierzona praca.

• tego podziału czasu i pracy ma się ściśle przestrzegać, by niczego nie pominąć, niczego nie poprzestawiać.

Zasada 8:  Natura rozpocząwszy coś nie przerywa tego aż do ukończenia.

• kogo się odda do szkoły, niech tam pozostanie, aż wyjdzie na człowieka wykształconego, obyczajnego i religijnego.

• szkoła powinna się znajdować w miejscu spokojnym, z dala od zgiełku i wszystkiego, co odrywa uwagę (powtórzenie z Vivesa-lokalizacja szkoły)

• powinno się wszystko, cokolwiek według przepisu ma być odrobione, odrabiać - bez zbędnego przewlekania sprawy.

• nie należy nikomu pozwalać na przebywanie poza szkołą i wałęsanie się pod jakimkolwiek pozorem.

Zasada 9: Natura starannie unika sprzeczności i rzeczy szkodliwych.

• by uczniowie nie dostawali innych książek prócz tych, które są przeznaczone dla ich klasy;

• by książki szkolne tak układano, aby je z pełnym prawem i słusznością można nazwać źródłem wyłącznie tylko wiedzy, dobrych obyczajów i bogobojności;

• by nie pozwalano na swawolę w szkole i jej pobliżu.

Uważam, iż Jan Amos Komeński jest bez wątpienia jednym z najbardziej podziwianych pedagogów i teologów jakich wydał świat. Po swojej pracy pozostawił wiele badań naukowych, poglądów i cały, nowoczesny system pedagogiczny, ale przede wszystkim bardzo liczne prace pisarskie. Swoje życie poświecił Komeński przede wszystkim dydaktyce. Rozumiał i podkreślał wagę problemu istoty pracy wychowawczej, która opierać się miała w jego mniemaniu na nauczaniu. Poświęcił się upowszechnianiu treści i metod nauczania, uważając, że spełniają podstawową rolę wychowawczą. Z racji jego wielu zasług w zakresie nauk pedagogicznych, Jan Amos Komeński był twórcą podstaw nowoczesnego systemu oświaty.

---