„Metody realizacji zadań na zajęciach korekcyjno kompensacyjnych-to sposoby dochodzenia do celów, poprzez stawianie dzieci w sytuacjach zadaniowych, w których uczniowie pod kierunkiem nauczyciela lub instruktora dokonują zmian w strukturze własnego ciała i jego funkcji, zdobywają wiadomości, umiejętności i nawyki w zakresie korekcji swojej wady lub profilaktyki jej powstawania.”
Według Marii Kutner Kozińskiej w gimnastyce korekcyjnej wykorzystywane są praktycznie wszystkie metody, które stosuje się w wychowaniu fizycznym. Jednak znaczenie tych metod ich możliwości i zakres stosowania należy dostosować do specyficznej grupy ćwiczącej jaką są dzieci z wadami postawy.
W realizacji celów gimnastyki korekcyjnej stosujemy metody zadań ruchowych
( reproduktywne, proaktywne, kreatywne) metody nauczania pojedynczych ćwiczeń ruchowych( syntetyczna, analityczna, kombinowana) oraz nauczania ćwiczeń ruchowych w zależności od charakteru i rodzaju postrzegania zmysłowego(oglądowa, słownego ujęcia ruchu, oddziaływania, proprioceptywnego, oddziaływania sensorycznego i działania praktycznego) a także metody wychowawcze ( wpływy osobistego, wpływu sytuacyjnego, wpływu społecznego i kierowania samowychowaniem).
Do metod zadań ruchowych zaliczamy:
1.Metody reproduktywne, które obejmują :
- metodę naśladowczą ścisła, która polega na dokładnym odwzorowaniu ruchu, ćwiczenia są ściśle określone i mają tylko jedno rozwiązanie. Określamy także liczbę powtórzeń lub czas trwania ćwiczenia. Przykładem może być:
Pw- klęk podparty kolana w rozkroku.
T1- wysunięcie ramion do przodu
T2-T3 opad tułowia do „ukłonu japońskiego”
T4 powrót do Pw.
Celem tego ćwiczenia jest wzmocnienie mięśni grzbietu.
Inne ćwiczenia: w klęku podpartym uginanie ramion i prostowanie, w leżeniu przodem dłonie splecione na pośladkach, skłon tułowia w tył, ściągniecie łopatek i powrót od leżenia itp.
- metodę zadaniową ścisłą, gdzie dziecko dostaje określone zadanie do wykonania, jednak przebieg wykonania nie jest ściśle określony. Metoda ta ma na celu uświadomienie uczniowi stanu nieumiejętności, braku sprawności oraz zagrożeń wynikających ze złej postawy ciała. Jest to metoda atrakcyjna ponieważ dzieci lubią rozwiązywać stawiane im problemy. Praca nauczyciela w tej metodzie polega na uświadamianiu dzieciom celów ćwiczeń i zachęcaniu ich do osiągnięcia tych celów.
Przykładem może być ćwiczenie: Celem jest przetarganie kartki stopami. Czy potrafisz wykonać to zadanie? Ćwiczenie to prowadzi do wzmocnienie mięśni podeszwowych stopy.
- metoda programowanego uczenia się , w metodzie tej prowadzący opracowuje program według którego dziecko samodzielnie uczy się i doskonali określone zadanie ruchowe. Rola nauczyciela polega nie tylko na przygotowaniu programu ćwiczeń ale także na mobilizowaniu ucznia i zachęcaniu go do realizowania przedstawionych mu celów a także do ewentualnego sprawdzania opanowanego materiału. Duże znaczenie ma tutaj samokontrola ucznia.
Przykładem jest opracowana jest przez prowadzącego broszury z ćwiczeniami z odpowiednimi instrukcjami do poszczególnych ćwiczeń, które dziecko ma za zadanie wykonywać i doskonalić w czasie wolnym. Nauczyciel dokonuje ewentualnej kontroli podczas zajęć korekcyjnych.
2.Metody proaktywne, które obejmują:
- metoda zabawowo-naśladowcza, polega na naśladowaniu ruchem pewnych zjawisk, przedmiotów, zwierząt, roślin. Metodę te stosujemy przede wszystkim w przedszkolu oraz w młodszych klasach szkoły podstawowej. Przykładem może być zabawa „spłoszone wróbelki” czy „odkurzacz”.
- metoda zabawowa-klasyczna, metoda polegająca na prowadzeniu zajęć przez gry i zabawy ruchowe, które są dostosowane do określonej grupy wiekowej oraz do odpowiedniej wady. Np. zabawa „Pisze pani na maszynie”, której celem jest utrwalenie nawyku trzymania prostych pleców: ustawienie ćwiczących w dwójkach. Dziecko stojące z tyłu rysuje lub pisze na plecach kolegi znaki odpowiadające treści zabawnego wierszyka o następującej treści: Pisze pani na maszynie: A, B, C, przecinek, A, B, C, przecinek, A, B, C, kropka. Przyjechał autobus, otworzyły się drzwiczki, wyszedł pan w klapeczkach i pani w szpileczkach, stado koni i słoń, siedem wężyków. Zamknęły się drzwiczki, autobus odjechał, a za nim my. Były grzmoty i burze, poświeciło słoneczko, popadał deszczyk. Czy czuje pani ten dreszczyk? Dreszczyk z wierszyka powoduje automatyczne wyprostowanie pleców i ściągnięcie łopatek..
-metoda bezpośredniej celowości ruchu, polegająca na osiągnięciu przez dziecko jasno określonego celu poprzez wykonywanie szeregu postawionych mu zadań. Jednak nie tyle osiągniecie samego celu zadania jest najważniejsze co aktywność ruchowa podczas wykonywanego zadania, dzięki której spełnione zostają głębsze cele np. fizjologiczne lub wychowawcze. Metoda ta umożliwia osiągnięcie doskonałości ruchu przez jego wielokrotne powtarzanie.
Np. ustawcie się według wzrostu od największego do najmniejszego i przyjmijcie pozycje skorygowaną( plecy proste, łopatki ściągnięte) we wspięciu na palce.
Ustawcie się parami na sygnał wszyscy się rozbiegają, na powtórny sygnał, dzieci ponownie ustawiają się w pary. Stańcie plecami do siebie w postawie skorygowanej.
Wejdźcie na 3 szczebel drabinki i przyciągajcie tułów, barki do drabinki, przez wyprostowania rąk w stawach łokciowych oddalajcie tułów od drabinki. Plecy proste.
- metoda opowieści ruchowej, polega na motywowaniu dzieci do wykonywania ćwiczeń poprzez opowiadanie zdarzeń, historii, wiersza bądź piosenki. Jest to metoda szczególnie atrakcyjna dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
3. Metody kreatywne, które obejmują:
- metoda problemowa, polegająca na zadaniu problemu dziecku, który wymaga od niego odpowiedniego poziomu sprawności fizycznej i pracy umysłu. Jest to problem z którym dziecko spotyka się pierwszy raz i nie zna sposobu jego rozwiązania Np. spróbuj przemieścić się na druga stronę sali bez odrywania, jakiejkolwiek części stopy od podłoża.
- metoda ruchowej ekspresji twórczej, najważniejsza role w tej metodzie odgrywa słowo i muzyka do których dzieci dostosowują ruch, sposób wykonania, który zależy od ich fantazji, wyobraźni. Uatrakcyjnieniem prowadzenia zajęć tym sposobem, może być użycie ciekawych nietypowych przedmiotów z zastosowaniem ruchu korekcyjnego. Można ją stosować w różnych grupach wiekowych ale w krótkich odcinkach czasu.
Do drugiej grupy metod nauczania ( pojedynczych ćwiczeń ruchowych) zaliczamy:
Metodę syntetyczną, która jest stosowana najczęściej na zajęciach korekcyjnych i polega na nauczaniu ruchu w całości bez dzielenia go na elementy składowe.
Metodę analityczną, polegającą na nauczaniu ruchu fragmentami. Stosujemy ją głównie przy nauce ćwiczeń trudnych i skomplikowanych koordynacyjnie.
Metodę kombinowaną, która jest połączeniem wyżej opisanych metod w kolejności: metoda syntetyczna, analityczna i znów syntetyczna. Pamiętając przy tym by dążyć do jak najszybszego opanowania ruchu w całości.
W gimnastyce korekcyjnej A. Romanowska wyróżnia inna grupę metod nauczania ćwiczeń ruchowych w zależności od charakteru i rodzaju postrzegania zmysłowego, do której zalicza:
1. Metodę oglądową.
2. Metodę słownego ujęcia ruchu.
3. Metodę oddziaływania proprioceptywnego.
4. Metodę oddziaływania sensorycznego.
5. Metodę działania praktycznego.
Kolejną grupą metod są metody wychowawcze, które obejmują:
Metodę wpływu osobistego, w której nauczyciel powinien dawać dobry przykład własną osobą, udzielać dobrych rad ćwiczącym. Udzielać pochwał za pozytywne zachowanie oraz wyrażać dezaprobatę w stosunku do zachowań niepożądanych jednak powinno mieć to charakter doraźny i nie pociągać za sobą konsekwencji. Działania nauczyciela są bardziej skuteczne gdy jest on życzliwy i przyjaźnie usposobiony do wychowanków.
Metodę wpływu sytuacyjnego, są to odpowiedzi nauczyciela na sytuacje niepożądane i działania, które mają na celu zmienić zachowania na właściwe. Najważniejszą rolę w tej metodzie pełni nagradzanie wychowawcze. Pochwały które są uzasadnione najlepiej wpływają na zmianę zachowania ucznia. Nagradzanie to musi mieć charakter zindywidualizowany
Metodę wpływu społecznego, która polega na kształtowaniu przez wychowawcę środowiska społecznego tak aby miało ono dobry wpływa na wychowanka, odbywa się to np. przez wzmacnianie pozycji uczniów, którzy pozytywnie wpływają na grupę a także poprzez włączanie uczniów do podejmowania wspólnych decyzji i działań.
Metodę kierowania samowychowaniem, w której wszystkie wcześniejsze działania wychowawcy są efektem samowychowania. Metoda ta obejmuje sposoby przyswajania przez wychowanka technik pracy nad sobą itd.
Siła - jest efektem napięcia mięśni, co pozwala człowiekowi na swobodne poruszanie się w przestrzeni. Związane jest to z pokonaniem sił grawitacji przez np. mięśnie posturalne. Siła mięśniowa może być kształtowana i wykorzystywana do szerokiego spektrum zadań.
Gibkość - zdolność człowieka do osiągania dużej amplitudy w wykonywanych ruchach. Ćwiczenie gibkości ma za zadanie przygotowanie aparatu ruchu do realizacji zadań startowych oraz opanowanie racjonalnej techniki.
Do czynników wpływających na rozwój gibkości zalicza się:
- elastyczność wiązadeł i ścięgien
- mięśnie okalające staw oraz te, które biorą udział w pracy stawu
- wiek i płeć
- temperatura ciała, a także temperatura określonego mięśnia
- pora dnia i temperatura w miejscu ćwiczenia
- poziom siły mięśni
- zmęczenie i stan emocjonalny
W gimnastyce korekcyjnej wykorzystywane są także metody treningowe, takie jak metody kształtowania siły (minimalnych obciążeń, izometryczna, obwodowa, wytrzymałościowo-siłowa) czy gibkości.
Do pierwszej z tych grup zaliczamy:
1.Metodę minimalnych obciążeń, która polega na pokonywaniu minimalnych oporów jednak przyspieszenie jest maksymalne. Sposobem tym możemy kształtować jednocześnie siłę i szybkość. Ze względu na to, że nie obciąża ona w dużym stopniu układu ruchowego i krwionośnego, powinna być jak najczęściej stosowana w kształtowaniu siły w młodym wieku. Czas ćwiczeń w seriach nie powinien przekraczać 15 sekund. Przerwa wypoczynkowa pomiędzy seriami ćwiczeń wynosi od 6 do 8 minut i ma charakter bierny.
Dopuszczalna jest również przerwa o charakterze minimalnie aktywnej ruchowo. Prędkość ruchów w danych ćwiczeniach musi być maksymalna.
2. Metodę izometryczną, która bazuje na skurczu mięśnia bez przybliżania się jego przyczepów. Napięcie mięśnia rośnie ale miara się nie zmienia. Stosowanie tej metody powoduje u ćwiczących szybki przyrost masy mięśniowej oraz średnie zwiększenie siły. W tym sposobie treningowym przyśpieszenie ruchu jest praktycznie równe zeru. Ćwiczenia są statyczne, polegają jedynie na napinaniu mięśni . Maksymalny czas ich napięcia powinien wynosić od 4 do 6 sekund. Liczba powtórzeń w serii powinna być mniejsza niż 10. Przerwy odpoczynkowe trwają od 2 do 5 minut. Pauzy pomiędzy poszczególnymi ćwiczeniami
w serii mają trwać od 30 do 180 sekund. W treningu specjalistycznym metoda ta jest wykorzystywana w tych dyscyplinach, w których występują wytrzymania siłowe. Wadami tej metody jest utrudniony przepływ krwi oraz brak ruchu, który uniemożliwia kształtowanie koordynacji ruchowej. Ze względu na to metodę tą powinno stosować się w starszych grupach.
3.Metodę obwodową, która ma na celu rozwijanie w niewielkim stopniu siły oraz odporności organizmu na zmęczenie. W sposobie tym opór wynosi do 50% możliwości maksymalnych, tempo jest szybkie a przerwy niewielkie( do 1,5 minuty). Charakterystyczną cechą tej metody są ćwiczenia ustawione w formie obwodu stacyjnego. Stacji nie powinno być mniej niż 8 i więcej niż 12. Ilość powtórzeń powinna wynosić od 12 do 20. W obwodzie stacyjnym uwzględniamy, zmienność pracy mięśni, bez obciążania na sąsiadujących ze sobą stacjach tych samych grup mięśniowych. Znaczenie ma również to, aby przeplatać dużą intensywność ćwiczeń na jednym stanowisku z mniejszą intensywnością na kolejnej stacji. Czas pracy na jednym stanowisku powinien trwać maksymalnie 1 minutę. Intensywność w tej metodzie możemy regulować poprzez skrócenie przerw pomiędzy kolejnymi stacjami, skrócenie przerw wypoczynkowych przed powtórzeniem całego obwodu lub poprzez zwiększenie liczby powtórzeń. Metodę tą można stosować zarówno w grupach młodszych jak i starszych.
4.Metodę siłowo-wytrzymałościową, która ma za zadanie poprawić ogólne możliwości siłowo-wytrzymałościowe. Charakterystyczny w tej metodzie jest niewielki opór zewnętrzny, stosunkowo duża ilość powtórzeń (20-30) oraz średnie tempo wykonywania ćwiczeń. Wzrost siły w tej metodzie nie jest tak duży. Bardziej wpływa ona na wytrzymałość mięśni i wzrost odporności organizmu na zmęczenie. W metodzie tej nie stosuje się przerw odpoczynkowych pomiędzy kolejnymi powtórzeniami danego ćwiczenia.
Druga grupa metod treningowych obejmuje metody kształtowania gibkości.
Ćwiczenia gibkościowe dzieli się na czynne i bierne a ze względu na specyfikę pracy mięśniowej na dynamiczne i statyczne. Ćwiczenia te powinny być poprzedzone rozgrzewką w której będą uwzględnione te partie mięśniowe, które zostaną poddane ukierunkowanym ćwiczeniom. Żeby uzyskać pełną ruchomość w stawach należy wykonać określoną partię ćwiczeń rozciągających.
Do ćwiczeń podnoszących ruchomość czynną należą m.in.:
wymachy, odrzuty i krążenia kończyn,
ruchy proste obejmujące skłony i wyprosty, skręty i krążenia tułowia,
ruchy pogłębiające powyższe ćwiczenia,
powolne przerzuty w przód i w tył.
Ruchomość czynną rozwijają również ćwiczenia z przeciwdziałaniem, którymi mogą być:
ćwiczenia z obciążeniem,
ćwiczenia ze współćwiczącym,
ćwiczenia z przedmiotami sprężystymi.
Wśród ćwiczeń podnoszących ruchomość bierną wyróżnia się:
ruchy bierne wykonywane przy pomocy partnera,
ruchy bierne wykonywane z obciążeniem (piłki lekarskie, sztangi, bloczki),
ruchy bierne wykonywane z pomocą sprężyn lub amortyzatorów,
ćwiczenia statyczne polegające na utrzymaniu pozycji, odwodzeniu (do oporu) przez czas 3-6 sekund i dłużej, np. w stretchingu 10-30 sekund.
Do dynamicznych zaliczamy aktywne ćwiczenia zapoczątkowane pracą mięśni, natomiast ćwiczenia statyczne charakteryzują się ich rozciąganiem i wytrzymaniem określonej pozycji w bezruchu. Do nich należą:
ruchy odwodzenia kończyn z wytrzymaniem,
szpagaty podłużne i poprzeczne (ślad kroczny),
wytrzymane skłony tułowia i mostki (podpór łukiem leżąc tyłem).
Rozwijając gibkość należy pamiętać, że ćwiczenia aktywne są o wiele bardziej skuteczne niż bierne i pasywne, gdzie określona pozycja utrzymywana jest w wyniku sił zewnętrznych, a nie pracy mięśni. W praktyce oznacza to, że zawsze należy zaczynać od ćwiczeń dynamicznych, indywidualnych i bez obciążenia takich jak: wymachy, odrzuty i krążenia kończyn, skłony, skręty i krążenia tułowia. Następnie należy wprowadzić ćwiczenia z obciążeniem i z partnerem, a na koniec ćwiczenie statyczne.
Realizując więc trening gibkości należy przestrzegać następujących zasad:
a) przemienności tzn. wykonywania ćwiczeń rozciągających na przemian, np. mięśni zginających i prostowników, mięśni brzucha i grzbietu,
b)równomiernego obciążenia tzn. ćwiczenia kończyn górnych, dolnych i kręgosłupa,
symetryczności ćwiczeń (dotyczy to kierunku ćwiczeń, np. w przód i w tył, w lewo i w prawo),
laterealizacji tzn. naprzemienne obciążenie ćwiczeniami lewych i prawych kończyn.
Romanowska A. 2000. Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna. Konspekty zajęć. Korepetytor, Płock (14-20)
Kutner Kozińska M. 1981. Korekcja wad postawy. AWF, Warszawa ( 224-226)
Literatura:
1. Romanowska A. 2000. Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna. Konspekty zajęć. Korepetytor, Płock (14-20)
2. Kutner Kozińska M. 1981. Korekcja wad postawy. AWF, Warszawa ( 224-226)
3. Trzcińska D. 2005. Gimnastyka kompensacyjno-korekcyjna w przedszkolu. AWF, Warszawa (52-58, 64-69, 70-80.)
4. Nowotny J, Saylicz E. 1998. Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja. FOSZE. Rzeszów (79-81).
5. Tuzinek S. Postawa ciała. Fizjologia, patologia i korekcja (97-100).
6. Janikowska Siatka M. 2003. Materiały pomocnicze do ćwiczeń z metodyki wychowania fizycznego. AWF, Kraków (50-57)
8. http://edujrinne2.w.interia.pl/Robert.htm