12 Franciszek Karpinski (biografia)


„POEZJE WYBRANE” Franciszek Karpiński

Wstęp BN oprac. T. Chachulski

  1. BIOGRAFIA i ANTYBIOGRAFIA

Franciszek Karpiński ur. 4.10. 1741 w Hołoskowie, ojciec-obowiązki zarządcy. Czwarty
z siedmiorga dzieci Jędrzeja i Rozalii ze Spendowskich.

Edukacja: - jesień 1750 kolegium jezuickie w Stanisławowie do wiosny 1758

I miłość młodzieńcza do Marianny Brosell (czyt. Brysell) (córka kapitana wojsk saskich), ubogi Karpiński skłonił ją do małżeństwa z bogatym szlachcicem z okolicy. Marianna Pożniakowa zam. w Stryczu pod Horodenką. Karpiński wyjechał do Lwowa -> * pamięć
o swojej „Justynie” zachował do końca życia. Koniec romansu poety.

Podjął pracę w lwowskiej palestrze(by zarobić na życie :D)

- możliwe spotkanie Karpińskiego z Ignacym Krasickim (prezydentem trybunału małopolskiego w 1765

Karpiński:

-człowiek towarzystwa, żywego słowa, kultury oralnej (wychowany w poprzedniej epoce, jej kulturze, strojach sarmackich, wzorach), człowiek literatury nowego typu zachowań i sytuacji kulturowych. Dobrze się czuł w świecie dworskich zabaw w magnackich ośrodkach w Rosji.

Powrót w rodzinne strony- do brata Antoniego- proboszcza w Chocimierzu. Podjął pracę jako nauczyciel domowy w Zahajpolu- majątek Józefa i Marianny Ponińskich. Uczył łaciny. Sam uczył się francuskiego i dobrych manier. W Mariannie „drugiej Justynie” zakochany. Dzięki niej zetknął się z myślą francuską XVIII w. Marianna komentowała mu Woltera i Rousseau
i podawała informacje.

1767-1769- zastają go w domu Ponińskich zamieszki konfederacji barskiej.

V 1769-> Lwów - widzi nieudany szturm konfederatów na miasto, pożar przedmieść
-> wiosną 1770 wyjeżdża do Wiednia z poetą Józefem Kobylińskim jadącym do Austrii
i Janem Puzyną starościcem upickim, przyszłym uczniem słynnej wiedeńskiej Akademii Theresianum.

W Wiedniu 1,5 roku. Doskonalił francuski, słuchał wykładów z chemii, fizyki doświadczalnej medycyny eksperymentalnej, botaniki i anatomii. Spędzony czas w bibliotekach i archiwach, galeriach.

IX wyjazd z Wiednia z pow. zdrowotnych. Powrót do Lwowa. Spotyka owdowiałą Mariannę ponińską-trwa romans, ale gaśnie powoli. Austria zajmuję część województwa. Szlachta składa przysięgę na wierność Marii Teresie.

KONIEC ROMANSU- Karpiński otrzymał od Marianny 5000zł w prezencie imieninowym, rozpoczyna samodzielne życie.

Dzierżawi wieś Wierzbowiec koło Horodenki (1775-1776)-> romans z Franciszką Koziebrodzką (dalsza rodzina Marianny-córka męża przyrodniej siostry Marianny)
w dzierżawionej ziemi - Żabokruk. Dzierżawa Dorbowody.

Owocuje praca intelektualna i pisarska poety.

KONIEC(w Dobrowodach) ETAPU GALICYJSKIEGO BIOGRAFII.

Zimą 1779/1780 - Karpiński składa 1 tomik wierszy do drukarni Kazimierza Szlichtyna we Lwowie. „Zabawki wierszem i przykłady obyczajne”. Przed opublikowanie zbioru ukazał się druk ulotny z 2 utworami dedykowanymi Adamowi Naruszewiczowi „Sumienie” i „ Do (...) Adama Naruszewicza” oddając mu wiersze na sumienie, - do W-wy zaproszenia nie dostał.

„Zabawki...” Karpiński przesłał księciu Adamowi Czartoryskiemu gen. ziem polskich, mecenasowi sztuki i literatury, twórcy znaczącego środowiska artystycznego w Polsce, opozycyjnego do królewskiego dworu. W odpowiedzi otrzymał zaprosznie do Warszawy
i stanowisko „sekretarza do interesów politycznych”.

Podróze:

1782- wychodzi pierwszy z 7 tomów „Zabawek wierszem i prozą” w warszawskiej oficynie Michała Grolla (Grylla czyt.) . I tom „Zabawek...” był przedrukiem litewskiej wersji. II tom zawierał „Odę do wolności” i nowe „warszawskie” utwory oraz teoretyczną rozprawę
„O wymowie w prozie albo wierszu”! SWOISTY MANIFEST KARPIŃSKIEGO.
Wydał dwa kolejne tomiki „ Zabawek...” III „Ogrody” Jacquesa Delille'a tłum. z Marią Czartoryską (uczył ją literatury j. polskiego) i IV „ List do Rozyny” niewielki traktat napisany prozą rytmiczną oraz kolejne wiersze.

Powrót do Dobrowód - dzierżawy -> 1785 przenosi się do W-wy do Pijarów.
*konflikt z Izabelą Branicką, siostrą Stanisława Augusta i jej dworem. wakacje w jej rezydencji czekając na korzyści (dzierżawę).

Kontakty z Pijarami - zainteresowanie „Psałterzem”, a podołał pracy nad wszystkimi psalmami. Ostatnie wyd. „Psałterza” dedykowane Michałowi Poniatowskiemu, prymasowi Polski w 1786.(jak tom V i VI „Zabawek...”. poeta raczej redaktorem całości niż tłumaczem.

I 1787 -( drukarni Pijarów) VI -ostatni tom „Zabawek...”z wierszami i traktatami prozą.

Lato 1787 - Białystok na dworze branickiej. Powstają pierwsze pieśni nabożne „Kiedy ranne wstają zorze” , „Wszystkie nasze dzienne sprawy” , „Pieśń podczas pracy
w polu”.

Objęcie dzierżawy wsi Suchodolina w Grodzieńskiem, należących do tzn. kluczy ekonomicznych dóbr królewskich. Podróże lato 1788 - wycieczka historyczno-krajoznawcza z Romanem Sanguszką. Po Konstytucji III Maja do lata 1792-> przeniósł się do Zabłudowa pod Białym stokiem i był guwernerem Dominika Radziwiłła.

Pieśni nabożne” w pierwszą rocznice Konstytucji, a latem 1793 w Grodnie przysłuchiwał się obradom sejmu i decyzji o II rozbiorze Polski.

1791 - dzierżawa kolonii Kraśnik na 50 lat - dzięki Marcinowi Badeni- na wsch. skraju Puszczy Białowieskiej. Miejsce starości i schyłek dojrzałych lat Karsińskiego.

Dwa splądrowania Kraśnika - 1794 i przez wojska rosyjskie i 1812 przez odwrót napoleońskich.

Dla Karpińskiego - pisarza- problem relacji międzyosobowych, stosunku do świata ludzi
i świata natury, russowski powrót do natury

Po III rozbiorze - zerwanie z twórczością poetycką. powstało jeszcze kilka wierszy - rozpoczyna prace nad prozą.

1818 - kupił wieś za 100 000zł Chorowszczyzna koło Łyskowa -tam się przeniósł
z siostrzeńcem Franciszkiem Kozierowskim i rodziną. Antoni Korniłowicz, proboszcz - pierwszy autor książki o poecie „O życiu śp. Franciszka Karpińskiego”

Umarł w Chorowszczyźnie 16.09.1825r. Pochowany w kościele w Łyskowie. Na grobie „Otóż mój dom ubogi...” z elegii „ Powrót z Warszawy na wieś”

Biografia Karpińskiego - „Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem” - swoiste, literackie dzieło poety

Nachylenie biograficzne- cały cykl „Sielanek...”, swoisty „pamiętnik liryczny”, utwory
z „Wierszy różnych”

Wprost autobiograficzne - elegie: „Powrót z Warszawy na wieś”, Na Wokloz”, „Wody
i dom pod Białymstokiem”, „Żale Sarmaty nad grobem Z. Augusta”, Do księcia Mikołaja Rapnina”

J Kott o poecie: „prowincjonalny” ze wzg. na indywidualizm typu russowskiego

Najpopularniejszy poeta swej epoki.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
12 Franciszek Karpinski Poezje wybrane (BN)
Oswiecenie, Pieśń dziada sokalskiego, Pieśń dziada sokalskiego - Franciszek Karpiński
Oswiecenie, Pieśń dziada sokalskiego, Pieśń dziada sokalskiego - Franciszek Karpiński
12 Abramowska J , Kochanowskiego biografia kreowana
Frańciszek Karpinski z Mieczysława Klimowicza
Franciszek Karpiński Laura i Filon
Franciszek Karpiński Wiersze wybrane
Franciszek Karpiński
Franciszek Karpiński jako twórca polskiego sentymentalizmu doc
Franciszek Karpiński Laura i Filon
Franciszek Karpiński
Koncepcja Boga , postawa człowieka (Pieśń poranna, Pieśń wieczorna Franciszka Karpińskiego)
12 FRANCISZEK DIONIZY KNIAŻNIN2
FRANCISZEK+KARPIŃSKI doc
Franciszek Karpiński
Charakterystyka twórczości Franciszka Karpińskiego
FRANCISZEK KARPIŃSKI WIERSZE
Różnorodność twórczości Franciszka Karpińskiego
franciszek karpiński

więcej podobnych podstron