KLASYFIKACJE PODATKÓW

Źródło: Opracowanie własne.

KLASYFIKACJA PODMIOTOWA PODATKÓW

Źródło: Opracowanie własne.

TYPY PODATKU DOCHODOWEGO

CECHY PODATKU DOCHODOWEGO

Źródło: Opracowanie własne

TYPOLOGIA PODATKÓW OBROTOWYCH

obrotowe

ogólne specjalne specyficzne od obrotu majątkiem

jednofazowy wielofazowy wszechfazowy

brutto netto brutto netto

(kaskadowy)

potrącanie potrącenie

podatku obrotu

potrącanie potrącenie

podatku obrotu

Podatki osobowe i rzeczowe

• Podatki osobowe uwzględniają w konstrukcji głównie podmiot opodatkowania, zwłaszcza stosunki osobiste podatnika, stan rodziny, liczbę dzieci (podatek od spadków i darowizn).

• Podatki rzeczowe nawiązują w swojej konstrukcji głównie do cech przedmiotu opodatkowania bez uwzględniania osoby z nim związanej (podatek akcyzowy, podatek od nieruchomości).

Podatki miarowe i rynkowe

• Miarowe to takie podatki, które konstruowane są z uwzględnieniem całokształtu sytuacji faktycznych i prawnych związanych z danym podmiotem (podatek dochodowy od osób fizycznych).

• Rynkowe podatki tworzone są głównie w celu dostarczenia dochodów budżetowych, poprzez położenie nacisku na samo źródło opodatkowania (akcyza).

Podatki fiskalne i interwencyjne

• Fiskalne podatki służą pokrywaniu potrzeb finansowych państwa poprzez przesuwania dochodu narodowego od jednostki na rzecz ogółu (pogłówne).

• Interwencyjne podatki służą do oddziaływania na procesy gospodarcze lub społeczne. Tego rodzaju podatki nie muszą uwzględniać zdolności do świadczenia podatnika (podatek od ponadnormatywnego wzrostu wynagrodzeń).

Podatki rzeczywiste i należne

• Podatki rzeczywiste są uzależnione od faktycznych wyników działalności gospodarczej.

• Należne to podatki, których wysokość jest względnie stała i niezależna od efektywności gospodarowania (pogłówne, podatki oparte na katastrach gruntowych, karta podatkowa).

Przychodowe

Przede wszystkim są to podatki rzeczowe, których konstrukcja nie uwzględnia osoby podatnika. Wysokość podatku zależy od zewnętrznych znamion dochodowości podatnika (powierzchnia, rodzaj, jakość gruntu rolnego bądź leśnego). Podatki te są łatwe w wymiarze i poborze. Pobór u źródła w znacznym stopniu łagodzi ich ciężar. Ich prostota może być uważana również za ich wadę, ponieważ utrudnia ona sprawiedliwy rozkład podatku. Współczesna rola podatków przychodowych sprowadza się do uzupełniania wpływów z podatków dochodowych i obrotowych (podatek rolny, podatek leśny).

Dochodowe

Obciążają dochód podatnika, co oznacza konieczność uwzględniania kosztów podatkowych. Poza tym podatki dochodowe poprzez swą konstrukcję (zwolnienia, odliczenia, stawki, rodzaj skali) pozwalają uwzględniać zdolność podatkową podatnika. Podatki dochodowe uważane są za nowoczesne konstrukcje podatkowe stanowiąc jednocześnie wydajne źródło dochodów publicznych. Wadą tej grupy podatków jest ich znaczne skomplikowanie oraz wysokie koszty poboru.

Podatki majątkowe

Obciążają zarówno posiadanie majątku (podatek od nieruchomości) jak i obrót nim. Pierwotnie stanowiły formę opodatkowania wartości majątku. Ich stopień skomplikowania może być różny.

Podatki konsumpcyjne

Opodatkowanie konsumpcji stanowi wyraz ekonomicznego podejścia do kwestii przedmiotu opodatkowania. W ujęciu formalnym wyróżnia się raczej podatki obrotowe, w których de facto opodatkowuje się pewne czynności, a nie obrót, który w większości przypadków stanowi przychód podatnika. Opodatkowanie obrotu częściowo oznacza więc opodatkowanie przychodu. Podatki konsumpcyjne pierwotnie obciążały konsumpcję wybranych dóbr. Były wydajne, tanie i proste w poborze (akcyzy). Ich odczuwalność ze względu na sposób poboru była i jest niewielka. Historycznie miały one większe znaczenie w krajach romańskich (Francja, Hiszpania) niż w krajach anglosaskich. W obecnych systemach podatkowych dominuje powszechny ogólny podatek konsumpcyjny o charakterze podatku od wartości dodanej. Podatki selektywne nadal jednak funkcjonują, często ze względów fiskalnych, czasami zaś jako wyraz pewniej tradycji (akcyza od soli).

Struktura obciążeń fiskalnych w krajach OECD w latach 1965-1999

Podatki i parapodatki	1965	1975	1985	1995	1999
		%
Dochodowy od osób fizycznych	26	30	30	27	26
Dochodowy od osób prawnych	9	8	8	8	9
Składki na ubezpieczenie społeczne	18	22	22	25	25
Podatek od nieruchomości	8	6	5	5	5
Podatki konsumpcyjne	36	31	32	31	31
Inne podatki	3	3	3	4	4

Źródło: Revenue Statistics 1965-2000, OECD 2001.

Struktura dochodów podatkowych krajów OECD w 1999 roku wg rodzajów

Kraj	Podatek dochodowy od osób fizycznych	Podatek dochodowy od osób prawnych	Składki na ubezpieczenie społeczne	Podatki majątkowe	Podatki pośrednie	Pozostałe podatki
		%
Kanada	39,1	9,8	13,6	10,1	24,7	2,7
Meksyk	16,8	13,2	17,8	0	51	1,2
Stany Zjednoczone	40,8	8,3	23,9	10,7	16,4	0
Australia	43,3	15,9	0	9,4	25	6,4
Japonia	18,5	12,9	37,2	11	20,1	0,3
Korea	15,9	8,9	17,2	13,7	40,2	4,1
Nowa Zelandia	46,1	11,1	0	5,8	36,2	0,8
Austria	24,6	4,1	34,3	1,3	28,3	7
Belgia	30,7	7,9	31,7	3,3	25,4	0
Czechy	12,8	9,5	43,7	1,5	32,5	0
Dania	53	5,9	4,2	3,5	32,5	0,6
Finlandia	32	9,1	25,5	2,4	31	0,1
Francja	17,6	6,4	36,1	7	26,8	6
Niemcy	25	4,8	39,3	2,5	28	0
Grecja	17,7	8,7	30,9	5,1	36,7	0,5
Węgry	17,3	5,9	33,7	1,7	40,4	1,1
Islandia	34,9	4,2	7,9	7	45,8	0,2
Irlandia	30,1	12,1	12,9	5,5	38,4	0,3
Włochy	26,3	7,7	28,5	4,6	27,5	5,1
Luksemburg	18,6	17,6	26	9,5	27,8	0,2
Holandia	15,2	10,1	40	5,1	28	0,5
Norwegia	28,2	7,6	24,5	2,4	37,2	0
Polska	15,2	7,4	28,1	3,2	37,6	8,5
Portugalia	17,1	11,7	25,4	3,3	41,3	0,7
Słowacja	16	8	40,2	1,7	34,1	0
Hiszpania	20,1	8	34,8	6,2	30	0,5
Szwecja	35,6	6	25,3	3,7	21,4	7,6
Szwajcaria	29	7,2	35,6	8,3	19,9	0
Turcja	23,8	7,6	18,5	2,8	35,9	11,4
Wielka Brytania	28,8	10,4	17,1	10,9	32,3	0
Średnia nieważona
Całość OECD	26,5	8,8	25,1	5,4	31,7	2,3
OECD-Ameryka	33,5	9,1	18,4	6,9	30,7	1,3
OECD-Region Pacyfiku	31	12,2	13,6	10	30,4	2,9
OECD-Europa	24,7	8,2	28	4,5	33,1	2,2
Unia Europejska	26,2	8,7	27,5	4,9	30,4	2

Źródło: Ibidem.

Udział podatków pośrednich w dochodach podatkowych krajów rozwijających się

w latach 1971 - 1996

Afryka	Udział podatków pośrednich w %
Wybrzeże Kości Słoniowej	77,00
Górna Wolta	70,9
Kenia	52,5
Maroko	70,5
Senegal	69,2
Tunezja	62,0
Ameryka łacińska
Boliwia	78,8
Brazylia	74,5
Gwatemala	81,8
Paragwaj	83,4
Azja
Sri Lanka	77,0
Indie	73,5
Pakistan	80,9
Malezja	55,7

Źródło: M. Kalinowski, Współczesne systemy podatkowe, TNOiK, Toruń 1997.

OSOBISTE

RZECZOWE

PAŃSTWOWE

SAMORZĄDOWE

POŚREDNIE

BEZPOŚREDNIE

PRZYCHODOWE

DOCHODOWE

MAJĄTKOWE

KONSUMPCYJNE

LOKALNE

ANALITYCZNE

SYNTETYCZNE

OD STANU

OD OBROTU

NOMINALNE

REALNE

OD PRZYROSTU

SELEKTYWNE (AKCYZY}

OGÓLNE

RZECZYWISTE

NALEŻNE

FISKALNE

INTERWENCYJNE

MIAROWE

RYNKOWE

SAMORZĄDOWE

PAŃSTWOWE

LOKALNE

PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH

PODATEK OD POSIADANIA PSÓW

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH

PODATEK OD ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH

PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG

PODATEK OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH

PODATEK AKCYZOWY

PODATEK OD SPADKÓW I DAROWIZN

PODATEK OD GIER

PODATEK ROLNY

KARTA PODATKOWA

PODATEK LEŚNY

GLOBALNY

(SYNTETYCZNY)

CEDULARNY

(ANALITYCZNY)

DOCHÓD PODATKOWY

TEORIA ŹRÓDEŁ

TEORIA PRZYROSTU CZYSTEGO MAJĄTKU

DOCHÓD RYNKOWY

MODEL BRYTYJSKI

MODEL PRUSKI

MODEL ROMAŃSKI

MODEL MIESZANY

PODATEK LINIOWY

1. ZASADA POWSZECHNOŚCI PODMIOTOWEJ

2. ZASADA POWSZECHNOŚCI PRZEDMIOTOWEJ

3. ZASADA OPODATKOWANIA CZYSTEGODOCHODU W UJĘCIU PODMIOTOWYM

4. ZASADA OPODATKOWANIA CZYSTEGO DOCHODOU W UJĘCIU PRZEDMIOTOWYM

opłaty stemplowe

od loterii

od weksli

giełdowy

od totalizatora

ubezpieczeniowy

akcyzy, monopole

---