Klasyfikacja podatków:
1. kryterium społeczne: a) osobowe(osobiste) -przy ustalaniu wysokości uwzględnia się przede wszystkim cechy podatnika: zdolność płatniczą; stan rodzinny, wiek, stan zdrowia; (np.podatek dochodowy); b)rzeczowe -najistotniejszą cechą jest przedmiot opodatkowania, nie ważne jest kto płaci podatek np.podatek od nieruchomości, zobowiązanie podatkowe może przejść na inna osobę np.podatek rolny czy leśny
Forma podatku osobistego zmniejsza wydajność fiskalną podatku, jest ona bardziej sprawiedliwa (w wymiarze społ) wymaga stosowania bardziej złożonych a więc kosztownych form wymiaru poboru i kontroli podatku
Forma podatku rzeczowego ma wszystkie cechy odwrotne w stosunku do osobistego
2. kryterium przedmiotowe (rzeczowe): a) podstki przychodowe: sam fakt osiągnięcia przychodu powoduje powstanie obowiązku podatkowego, nie uwzględnia się sytuacji osobistej podatnika, mają więc one charakter rzeczowy, podatnicy są zobowiązani do jego opłacenia, (...) przynoszą stratę z tytułu prowadzenia działalności gosp, są wydajne fiskalnie jednak pod pewnymi warunkami; b) dochodowe: w ich przypadku mogą być stosowane 3 techniki podatkowe: *syntetyczna (globalna, ogólna) polega na obciążeniu 1 podatkiem całości dochodów podatnika; *analityczna (cząstkowa) pozwala na oddzielne obciążenie odrębnymi podatkami poszczególnych dochodów podatnika; *mieszana jeden podatek globalny o zróżnicowanym opodatkowaniu poszczególnych rodzajów dochodów składających się na dochód ogółem; c) majątkowe: można w nich wyróżnić 3 grupy podatków związanych z: *z posiadaniem majątku: przedmiotem opodatkowania jest posiadanie majątku, podst opodatkowania stanowi zarówno wartość majątku rodzinnego jak i nie rodzinnego; ze zmianą stanu posiadanego majątku: przedmiotem opodatkowania jest nabycie rzeczy i praw majątkowych w drodze kupna, spadkobrania lub darowizny, podst opodatkowania stanowi z reguły wartość rzeczy i praw; z przyrostem majątku: ale nie związanym ze zmianą właściciela mjątku np.opłata od przyrostu wartości nieruchomości; d) konsumpcyjne (od wydatków): obciążają dochód podatnika w momencie jego wydatkowania, ich cechą charakterystyczną jest że ich materialny ciężar ponosi konsument, ich podatnikiem formalnym jest podmiot prowadzący działalność w zakresie obrotu wyrobami lub usługami, zalicza się do nich podatek obrotowy obciążający ogół dóbr i usług czyli VAT oraz specjalne podatki konsumpcyjne obciążające tylko niektóre dobra i wydatki podatnika np.podatek akcyzowy, od gier, podatek od wartości dodanej obciąża w każdej formie obrotu nie cały obrót lecz jedynie wartość dodaną na danej fazie, wartość ta odpowiada różnicy pomiędzy obrotem zrealizowanym a obrotem dokonanym w fazie poprzedniej
3. kryterium prawne: a) podatki bezpośrednie: zalicza się do nich te które w sposób bezpośredni nawiązują do zdolności podatkowej podatnika gdyż powiązane są z osiąganiem dochodów, przychodów lub majątków; b) podatki pośrednie: to podatki które zdolność tą ujmują pośrednio np. dokonywanie wydatków
4. kryterium podmiotowe: w ramach kryterium podmiotu biernego podst wyodrębnienia poszczególnych grup podatkowych jest rodzaj podmiotów objętych obowiązkiem podatkowym, wg tego kryterium podatki dzieli się na: podatki od osób prawnych, od osób fizycznych prowadzących działalność gosp i od ludności (osoby fizyczne nie prowadzące działalności gosp)
5. kryterium przeznaczenia środków finansowych: zgodnie kryterium celu przeznaczenia śf z podatków dzieli się je na: a) podatki ogólne: nie posiadaja określonego przeznaczenia, stanowią ogólne źródło dochodów budżetu państwa czy tez budżetów samorządu terytorialnego (stanów, republik); b) podatki celowe: mają z góry określone przeznaczenie i mogą stanowić źródło zasilania funduszy parabudżetowych (celowych), podatki te w praktyce występują niezwykle rzadko, we współczesnych systemach podatkowych przeważają podatki ogólne
6. kryterium władztwa podatkowego: dzieli się je na podatki nakładane przez państwo, przez władze samorządowe, przez kościół i związki wyznaniowe, ewentualnie podatki na rzecz innych związków publicznych; podst rodzaje podatków kształtowane są przez władze państwowe, zakres władztwa podatkowego władzy samorządowej jest regulowany ustawowo, czyli przez władzę państwową; współcześnie podst znaczenie mają podatki państwowe a podatki samorządowe nie mają charakteru samoistnego
7. kryterium miejsca przeznaczenia środków: a) podatki centralne (państwowe): zalicza się do nich podatki stanowiące źródło dochodów budżetu państwa; b) podatki lokalne: zalicza sie do nich podatki pobierane na rzecz budżetów samorządów terytorialnych (krajów, stanów, republik); c) podatki wspólne: zaliczamy podatki z których wpływy są dzielone w częściach okreslonych % między państwo i gminy
8. kryterium stopnia obligatoryjności: a) podatki obligatoryjne: są to podatki które obowiązuja z mocy prawa, ich wprowadzenie nie wymaga dodatkowej decyzji organu władzy lub administracji, organy te nie mogą też wydać decyzji o czasowym zawieszeniu obowiązywania tych podatków; b) podatki fakultatywne: zalicza się do nich te których wprowadzenie lub zawieszenie wymaga odrębnej decyzji organu władzy lub administracji, podatki o pełnym zakresie fakultatywności we współczesnych systemach podatkowych wystepuje niezwykle rzadko, fakultatywność podatków jest zazwyczaj ograniczona do decyzji o poziomie stawki podatku w ramach określonych stwką max lub min oraz od zakresu przedmiotowego i podmiotowego podatku, podatki te występują w ramach podatków lokalnych np. samoopodatkowanie się mieszkańców, pobierany w takich okolicznosciach podatek jest podobnie jak wszystkie podatki świadczeniem przymusowym podlegającym egzekucji administracyjnej
9. kryterium okoliczności wprowadzenia podatku: wiekszośc pdatków ma charakter zwyczajny, są one wprowadzane ustawami na czas nie określony, możliwe jest wprowadzenie podatku nadzwyczajnego w sytuacji szczególnej pod względem gosp lub politycznym, podatek ten może mieć charakter jednorazowy lub okresowy ale przy z góry okreslonych okolicznościach jego pobierania, do tej grupy podatków można zaliczyć podatek od uprzednio nabytego majątku, pobrany w polsce jednorazowo w latach '70 lub tez powojenny podatek od wzbogacenia się wojennego