Badanie fenomenograficzne- zorientowane na opis zjawisk przez pryzmat ich obecności w ludzkiej świadomości (perspektywa drugiego rzędu, polega ona na przekonaniu, że nie ma innego świata oprócz doświadczalnego. Znaczenie nadawane zjawiskom zależy od posiadanego doświadczenia, badanie koncentruje się na sposobach doświadczenia i rozumienia, konceptualizowania badanych zjawisk przez uczestników zjawisk. Badania dokonuje się na próbie 10-20 osób. Metodą zbierania materiału jest wywiad, a przedmiotem analizy maszynopis.
Autorka prowadząca badania pyta o zjawisko dorosłości poprzez analizę i rekonstrukcję znaczeń przypisywanych pojęciu dorosłości. Badania przeprowadzono na grupie 19 osób w wieku 21-57 lat.

1. KONCEPCJE DOROSŁOŚCI.

1. dorosłość jako dojrzałość. (istota dojrzałości wewnętrznej, psychicznej, emocjonalnej, mentalnej, dorosłość jako efekt procesu dojrzewania. Atrybuty dorosłości to:

-odpowiedzialność- świadome podejmowanie działań, wygłaszania sądów, barania na siebie zobowiązań, dotyczących siebie i innych ludzi, ponoszenie konsekwencji za wł. zachowanie.

-zdolność podejmowania decyzji, wiąże się z sobą i z innymi, wiążę się z koniecznością podejmowania decyzji, większa świadomość siebie

-dojrzałość relacji do inności-umiejętność słuchania, bycia, współdziałania, współistnienia

-decentracja poznawczo-emocjonalna umiejętność spojrzenia z innej niż własna perspektywy, zdystansowanie się

-odczuwanie wł. autonomii-świadomość siebie, stanowienie o sobie, niezależności intelektualnej, indywidualizmu

-dojrzałość w formie tylko biologicznej

Źródła dojrzałości:

-doświadczenie życiowe

-refleksja nad pozyskiwanym doświadczeniem (lepsze zrozumienie siebie, wł. egzystencji)

-sytuacje konieczności zlokalizowane wewnątrz człowieka (wymuszanie na sobie samym, determinizm biologiczny) i na zewnątrz (presja otoczenia, wymuszenie przez życie).

Dojrzałość jako dojrzałość szacowana jest na podst. subiektywnych kryteriów „czujemy się dorośli”

2. dorosłość jako dojrzewanie, proces, stawanie się.(procesualne ujęcie) struktura dynamiczna, zmienna, niedomknięta, atrybuty dorosłości są w ruchu, badani mają świadomość niekompletności, dorosłość stanowi kategorię ideału, wymiar duchowy dorosłości

3. dorosłość jako status społeczny. (wejście w różne role społeczne, pełnienie roli pracownika, małżonka, rodzica, uzyskanie statusu dorosłego, zabrakło odniesienia do roli obywatela, wymaga ono odpowiedzialności natury formalne w dwóch postaciach: jako zobowiązania wpisane w koncepcję roli społecznej np. małżonka czy rodzica związane z troską o rodzinę oraz jako odpowiedzialność prawną odniesioną do konsekwencji swoich działań niezgodnych z konwencją społeczną. Koncepcja ta wiąże się z przekonaniem, że status dorosłego daje wyższą pozycję, przejawia się w hierarchicznej relacji z młodszymi, dorosły dominując kieruje się różnymi intencjami, także tymi negatywnymi. Status dorosłego wartościowany pozytywnie łączy się z poczuciem władzy. Dorosłość wiąże się z funkcją społecznego uznania. Badani ujawniali sytuacje, które sprzyjały objęciu roli dorosłego takie jak: wyjazd z domu, praca, wojsko. Zwracają uwagę także na sposoby odraczania dorosłości poprzez szkołę, kształcenie instytucjonalne. Dorosłość jawi się także jako kategoria kulturowa, narzucona jako stereotyp, określona z zewnątrz jako definicja dorosłości w procesie wychowania, socjalizacji, inkulturacji. Status dorosłego wydaje się być także zagrożeniem dla spontaniczności i naturalności. Dorosłość niesie także pewne zobowiązania, które są przez dorosłych relatywizowane.

4. dorosłość jako status metrykalny.(niektórzy badani wiążą dorosłość z osiągnięciem stosownego wieku (18lat) wyznaczając jako prawnie usankcjonowany czas wchodzenia w dorosłość, kategoria ta stosowana jest tylko do osób z niepełnosprawnością intelektualną- osób z zespołem Downa.

Koncepcje te nie są reprezentowane zawsze w czystej postaci, raczej traktowane łącznie, czasem o różnej wartości, nierzadko jedna osoba wypowiada się w oparciu o kilka koncepcji.

2. PROBLEM DOROSŁOŚCI JAKO KONTEKST MYŚLENIA O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI.

Autorkę ciekawiło podejście do dorosłości osób niepełnosprawnych intelektualnie, badanym zostały zadane dwa pytania:

-Czy niepełnosprawność człowieka ma wpływ na jego dorosłość?

-Czy czterdziestolatek z Zespołem Downa jest dorosły?

Odpowiedzi na te pytania w odniesieniu do wyrażanych przez nich koncepcji wskazują na ich ambiwalentny stosunek. Odnoszą się oni gł. do dorosłości jako dojrzałości i statusu społecznego. Badanie nie przedstawiali dorosłości jako dojrzewania w odniesieniu do osób z niepełnosprawnością intelektualną. Jedyną koncepcją w pełni do nich odnoszoną jest koncepcja wieku metrykalnego. Badani uważają, że dorosłość człowieka z ni jest zależna od stopnia niepełnosprawności. N. fizyczna jawi się pozytywnie w przeciwieństwie do niepełnosprawności intelektualnej.

4 typy relacji niepełnosprawność- dorosłość:

1) niepełnosprawność przeciwstawna dorosłości (badani wykazują wątpliwości, wahania, zakwestionowaniu ulega koncepcja dorosłości jako dojrzałości wewnętrznej, dojrzałość tą uniemożliwia niepełnosprawność intelektualna, nie przypisują osobom z ni atrybutów dojrzałości. Wg badanych osoba z ZD nie jest odpowiedzialna, niezależna, ma problemy z podejmowanie decyzji i ponoszeniem konsekwencji wł. działania. Uważają, że osoby z NI traktowane są z przymrużeniem oka.

2) niepełnosprawność jako bariera dla dorosłości, NI jako utrudnienie w osiąganiu dorosłości, wskazują na negatywne wł. środowiska i wychowania osób NI. Wskazują na rolę rodziny i nauczycieli w wychowaniu osób z NI. Gł. barierę stanowią czynniki biologiczne.Badani określają dorosłość jako narzucony społecznie status, który traktowany jest jako ciężar dla osób z NI. Nie powinien być on przymusem bowiem nie wszyscy mają możliwości do wypełniania zadań społecznych.

3) niepełnosprawność jako czynnik stymulujący dorosłość (odnosi się do niepełnosprawności fizycznej, wg badanych osoby z fizyczną niepełnosprawnością szybciej dojrzewają dzięki doświadczaniu sytuacji trudnych, dorosłośc osób z fizyczną niepełnosprawnością ujmowana jest jako dojrzałość.

4)niepełnosprawność i dorosłość jako niezależne od siebie

Badani wskazując na istnienie normy i patologii w koncepcjach dochodzenia do dorosłości. Szczególnie niekorzystna wydaje się być niepełnosprawność intelektualna, wizerunek osoby obarczony jest deficytami, osoby z NI dostają tylko jeden aspekt dorosłości dojrzałość metrykalną. Wymiar ten jest niezależny od ich aktywności

Społeczne koncepcje dorosłości a niepełnosprawność K.Rzedzicka Metodyka osób z głębszą NI zaj. 2

---