29b Opowiadanie a nowela Rytm i składnia Julia Perzyna

Opowiadanie a nowela

Nowela:

Od XVI wieku (przekład i przeróbka włoskiej nowelistyki renesansowej), np.: fragmenty Dekameronu Boccaccia.
W XVII w. została wzbogacona o motywy orientalne, parafrazy wzorców antycznych i zachodnioeuropejskich.
W XVIII w. tłumaczenia cyklu baśni perskich, indyjskich i arabskich Tysiąc nocy i jedna (1767—1769).
W XIX powstanie Rękopisu znalezionego w Saragossie (1803 - 1815) tłumaczył - J. Potocki - była typowa struktura nowelistyczna.
W XIX wieku były cenione tradycje staropolskiej anegdoty, facecji i gawędy. Autorzy znanych nowel m.in.: . W. Goethe, H. Kleist, L. Tieck, L. Schefer, P. Heyse, C. Brentano, Hoffmann, A. Daudet, Kraszewski, Orzeszkowa, Konopnicka, Prus.
Termin „nowela” powstał we Włoszech w okresie renesansu, natomiast w Polsce dopiero w XIX w. Wcześniej nazywana była jako: „historia” („historyja”) i „nowina. W XVIII w. nowele nazywano również „powieściami”, określenie też dla bajki, anegdoty, powiastki, opowiadania, legendy.
„Słownik języka polskiego tzw. warszawski z 1904 roku Nowela - mniejszych rozmiarów opowiadanie w formie prozaicznej, powiastka, obrazek, szkic powieściowy”,
Nazwa „nowela” utrwala się i tworzy ponadto określenia mające walory pseudo-nazw genealogicznych : „pyłki”, drobnostki”, ,,drobiazgi”.
Odmiany gatunkowe noweli: facecje, powiastki, anegdoty, opisy podróży, charaktery, gawędy, klechdy, opowiadania, obrazki, fizjologie, szkice powieściowe, ramoty, humoreski.
Kiedyś umieszczała sytuację narracyjną z wyraźnie nakreśloną postacią osoby opowiadającej - wywarło to decydujący wpływ na strukturę noweli (Księga tysiąca i jednej nocy, Dekameron, Opowieści Biełkino Puszkina)

Wyróżniamy gatunki :	Wyróżniamy rodzaje:
autentyczność opisywanych zdarzeń obrazki z życia powszechnego charakter dydaktyczno-moralizatorski przedmiot opowiadania stanowi jedno wydarzenie zakończenie z zaskakującą pointą.	nowele-intrygi nowele-szkice nowele-szkice powieściowe nowele fantastyczne pogranicze publicystyki - reportaże i felietony nowele „klasyczne” nowele zbliżone do „klasycznych” nowele-pamiętniki nowele-przypowieści.

Podsumowanie:

Nowela - jest to krótki utwór pisany prozą. Ma wyraźną akcję główną, i cechuje ją dramatyzm, który zmierza do punktu kulminacyjnego. Fabuła jest najczęściej jednowątkowa, pozbawiona epizodów. Nie ma w niej rozbudowanych opisów przyrody oraz szczegółowej charakterystyki postaci. Odmiana epiki. Treść dotyczy tylko jednego zdarzenia, opartego na motywie, który tylko z pozoru wydaje się nie istotny.

Opowiadanie:

Jest to utwór epicki, ma jednowątkową fabułę o prostej akcji i niedużych rozmiarach. Ma mniej zwartą budowę niż nowela, o czym świadczą postacie drugoplanowe. Zawiera rozważania, refleksje i opisy. Opowiadanie jest luźną formą i różni się tym od noweli, że nie ma w nim obowiązujących rygorów. Składa się z trzech części wstępu, rozwinięcia i zakończenia.

Nowela	Opowiadanie
Jednowątkowość	Wielowątkowość
Brak szczegółowych opisów	Liczne i czasem szczegółowe opisy
Bohater główny i nieliczne postacie poboczne lub w ogóle ich nie ma	Wielu bohaterów
Czas teraźniejszy lub przeszły	Nie ma wymogów czasowych
Jeden główny motyw	Wiele wątków pobocznych
Czas jest określony i wydarzenia się dzieją w krótkim okresie czasowym	Nie ma określonego czasu
Kończy się zawsze pointą, morałem	Często posiada morał ale nie zawsze
Uporządkowane wydarzenia chronologicznie	Chronologia przyczynowo-skutkowa
Utwór pisany prozą	Utwór epicki

Rytm i składnia

Podstawą struktury wiersza jest:

Powtarzalność wersu, która stanowi rytmiczną konstrukcję utworu.
Wers pod względem intonacyjnym stanowi całość. I dlatego graficznie wyodrębnia się go w osobnej linijce.
Nadrzędność intonacji wersu nad intonacją składniową, czyli przerzutnia - (przeskoczenia, zwarcie międzywersowe) - niezgodność między porządkiem składniowo-intonacyjnym a wersyfikacyjnym w wersie, czyli przeniesienie wyrazu lub części zdania do dalszej części wersu, w celu zaakcentowania wypowiedzi, zwiększenia dynamiki i pobudzenia wyobraźni osoby czytającej.

Elementy rytmizujące:
sylabotonizm	- regularne rozłożenie akcentów wewnątrz wersu
sylabizm	- równa ilość sylab
tonizm	- liczba zestrojów akcentowych
rymy	- powtórzenia dźwiękowe i foniczne
paralelizm	- ciąg zdania o takiej samej lub podobnej budowie
wiersz składniowy	- pauza wersyfikacyjna przypada na działy składniowe
Wiersz askładniowy	- wers tnie zdanie lub zdania tną wers.

Rytm:

Składnia:

Uzyskuje się, gdy w wypowiedzi regularnie powtarzają się, podobny lub jednakowy zespoły elementów brzmieniowych.
W prozie organizacja rytmiczna jest sporadyczna.
Podstawową jednostką rytmiczną jest wers.
W klauzuli wersowej skupiają się sygnały delimitacyjne, czyli końcowy odcinek wersu.
Rytmizacji służy równozgłoskowość wersów.
Stałe miejsca sylab akcentowanych, stała ilość zestrojów

Symetria budowy składniowej w wierszu
Składnia służy do logicznego wyrażania myśli, ale też służy do ekspresji poetyckiej.
Odejście do normy językowej (szyk przestawny, anakoluty)
Zagęszczenie struktur składniowych (powtórzenia, anafory, paralelizm)
Eksponuje elementy istotne dla wymowy dzieła i koncentruje na nich uwagę (krzyk)
krótkie zdania rozkazujące, zdania paralelne i powtórzenia.