HISTORIA MEDIÓW(1)


HISTORIA MEDIÓW - tezy

  1. Zadania historii mediów i sposoby segmentacji procesu historycznego.

- pokazywanie zmian (np. nasilanie cenzury, zmiana szaty graficznej, rozwój prasy oświeceniowej)
- pokazywanie wpływów (np. jak historia polityczna wpływa na prasę - WTC, wpływ jednostki na prasę - Bill Gates, ekonomia - sytuacja w różnych systemach)
- zmieniający się zakres działania mediów

Opis przeszłości musi być wypadkową dwóch perspektyw: perspektywy górki (Dlaczego)

i piramidki (Kto? Co?). Każdy opis historyczny jest narracją. Historia jest legendą co do której wszyscy się pogodzili. Cyceron - „Historia jest nauczycielką życia”.

Synchronia - opis „tu i teraz”. Upływ czasu nie jest istotny, to czas obecny.
Diachronia - ujmowanie, akcentowanie zmian, istotne jest następstwo czasowe.

Media - Częstotliwość (systematyczne, sporadyczne) - Zasięg (elitarne, masowe) - Typ odbioru (zbiorowy, samotniczy) - Warunki odbioru

Media zaradcze (Levinson) - Zastępowanie poprzedniego medium. Powstaje nowe - pojawiają się nowe udogodnienia, ale również skutki ujemne. 3 fazy - pojawianie się, nasycanie, spadanie masowości.

Dziennikarstwo - początkowo drukarze i literaci, akceptacja społeczna nie zmieniła się na przestrzeni lat, pojawienie się instytucji reprezentujących interesy dziennikarzy, etyka zawodowa (prasa gadzinowa - zabory pruskie, okupacja, kreowanie rzeczywistości przez media)

  1. Cywilizacja medialna: komunikowanie jako proces. Model Shanonna.

Cywilizacja medialna termin, którym medioznawcy określają obecną cywilizację, opartą na społeczeństwie informacyjnym i wszechobecności mediów. Cywilizacja ta zakłada zmianę pojmowania przestrzeni i czasu. Podstawy teorii informacji opublikował on w 1949 roku w dziele: Mathematical Theory of Communication. Zaproponował „ilościowe” podejście do postrzegania informacji. Według C. Shannona, aby zaistniał przekaz potrzebne jest źródło informacji, kanał transmisyjny i odbiorca. W podejściu zaproponowanym przez C. Shanonna zazwyczaj pomijany jest aspekt zawartości informacyjnej kryjącej się w przekazie. Takie postrzeganie tego procesu było dominujące w teorii informacji przez wiele lat.

Model C. Shannona zawiera źródło informacji (nadawcę), tworzącego przekaz. W następnym etapie przekaz ten podlega przekształceniu w sygnał przez nadajnik. Sygnał taki poprzez kanał transmisyjny jest dostarczony do odbiornika i tam odebrany wraz z szumem przez adresata. Mimo wielu uproszczeń, model zaproponowany przez C. Shannona, w dalszym ciągu jest dominującym wzorcem w teorii informacji.

Komunikowanie jako proces. 6 faz komunikowania:

  1. Akt komunikowania rozpoczyna nadawca, który decyduje, jaki chce nadać komunikat(przekaz) o określonym znaczeniu(treści)

  2. Nadawca koduje zamierzone znaczenie właściwie dobierając słowa, gesty, itp. oraz ich układ(styl, gramatyka)

  3. Komunikat jest następnie nadany-wypowiedziany lub pokazany, tak, aby pokonać przestrzeń między nadawca a odbiorcą

  4. Odbiorca, czyli jednostka, do której jest skierowany przekaz, skupia uwagę i postrzega komunikat jako zbiór o pewnym układzie znaków

  5. Następnie odbiorca odkoduje komunikat konstruując własne interpretacje znaków

  6. W rezultacie interpretacji odbiorca pozostaje pod wpływem formy i treści komunikatu. Oznacza to, że komunikowanie wywiera na niego określony wpływ.

  1. Herbert Marshall McLuhan i teoria historii komunikacji.

Herbert Marshall McLuhan - zyskał rozgłos w latach 60. stwierdzeniem, że elektroniczne media, zwłaszcza telewizja, tworzą globalną wioskę, w której "medium jest przekazem", tj. środki komunikacji mają większy wpływ na ludzi niż sama przekazywana wiadomość. McLuhan jest grabarzem „Epoki Gutenberga”. Jego praca w dużej części poświęcona była przemianom mediów i świata spowodowanych coraz większą obecnością mediów elektronicznych i pomniejszającą się rolą mediów tradycyjnych, głównie drukowanych oraz związaną z tym zmianą percepcji i samej natury człowieka. McLuhan uważał bowiem, że otoczenie techniczne ma decydujący wpływ na sam charakter ludzi. Kolejna teoria McLuhana dzieli media na gorące i zimne. Media gorące dają odbiorcy mniejszą możliwość współuczestnictwa niż zimne oraz angażują w odróżnieniu od zimnych zmysły w sposób niemal całkowity. gorące to te które zapewniają odbiorcy niski poziom uczestnictwa w komunikowaniu, poprzez bogate wyposażenie go w dane za pomocą jednego zmysłu (np: fotografia w pełni określa dane przekazywane odbiorcy wzroku), a  zimne to te, które dają wysoki poziom uczestnictwa - twierdzi McLuhan (np. karykatura wymaga od odbiorcy dookreślenia komunikatu i nie jest bogata w dane). Za gorące środki komunikowania uważa on: radio, gramofon, film. Za zimne natomiast: mowę, telefon lub telewizję.Zajmował się także zagadnieniem wykorzystania środków masowego przekazu w oświacie i wychowaniu. Wiele uwagi poświęcił reklamie, uznając ją za charakterystyczny przejaw kultury masowej. Jednym z najgłośniejszych dzieł McLuhana jest Galaktyka Gutenberga. McLuhan zapowiada w nim nie tyle zmierzch ery druku spowodowany pojawieniem się mediów elektronicznych, preferujących przekaz obrazkowy co marginalizację przekazu tekstowego. Zdaniem McLuhana cywilizacja wraca do etapu poprzedzającego epokę rozpowszechnionego druku, którą swoim wynalazkiem zapoczątkował Gutenberg i sięga znów po formy komunikowania charakterystyczne nawet dla cywilizacji starożytnej.

  1. Początki mediów w starożytności. Podanie ustne.

Naturalne formy telekomunikacji

Aby grupa istniała i działała wspólnie, muszą funkcjonować sposoby zwoływania się, powiadamiania o najważniejszych wydarzeniach, przekazywania informacji na odległość.

Komunikowanie

Mowa

W normalnym przebiegu (nie tak zredukowanym jak te fazy) komunikowanie jest transakcyjne0każdy z uczestników równocześnie koduje i dekoduje znaczenia, słucha i odpowiada. Jest też relacyjne, bo opiera się na istniejącej relacji społecznej i ugruntowuje więź między uczestnikami.

W społeczeństwach, w których nie znano jeszcze technik środków komunikowania, ich funkcje pełniły społeczne formy i sposoby rozpowszechniania wiadomości. Najstarszym z nich jest pogłoska, czyli przekazywanie informacji jednej osobie przez drugą.

Pogłoska:

Równie ważne jak przekazywanie wiadomości na odległość jest przekazywanie wiadomości w czasie, z pokolenia na pokolenie. Kiedyś istniał jeden środek utrwalania przekazu- ludzka pamięć. Starsi ludzie pełnili rolę żywych archiwów i bibliotek.

Pamięć:

  1. Krótkotrwała-zatrzymuje aktualne informacje przez moment, a potem są rugowane

  2. Długotrwała-pojedyncze fakty oraz struktury i sytuacje są przypominane nawet po wielu latach.

  1. Kształtowanie się pisma i alfabetów.

Człowiek pierwotny, jako trwałych znaków używał w specjalny sposób ułożonych przedmiotów oraz kształtował technikę rysunku- petrogramy obrazy na skałach i w jaskiniach identyfikują obiekt w sposób niezależny od języka, petroglify obrazy wyryte lub wyrzeźbione w kamieniu. W starożytnym Egipcie bardzo rozwinęło się malarstwo i płaskorzeźby. Rysunki naskalne były przygotowaniem do powstania pisam, był to pierwszy krok do znalezienia graficznej formy zapisu myśli i mowy. Pośrednia forma między obrazem a pismem- ideogramy, które są obrazowym przedstawieniem ogólnych znaczeń. Wynalezienie pisma było poprzedzone użyciem znaku w funkcji identyfikacyjno - mnemotechnicznej (pomocne przy zapamiętywaniu pieśni, przysłów czy dat).

Na początku symbol oznaczał jedno słowo- wiele symboli. To, że istnieje wiele rodzajów pisma jest spowodowane tym, że społeczeństwa żyły w izolacji. Pismo pojawiło się i doskonaliło w Chinach, na Bliskim Wschodzie, w Ameryce Środkowej. Znaki pism ideograficznych były podobne do rzeczy, które przedstawiały, jako że miały przede wszystkim znaczenie religijne nazywane były hieroglifami („święte litery”). Sumerowie już ponad 5 tys. Lat temu posługiwali się pismem piktograficznym, które potem przekształciło się w pismo klinowe. Przed 1300 r. p . n. e. w Syrii- 22 literowy alfabet. Pisma alfabetyczne opierają się na pełnej fonetyzacji- poszczególne głoski mają swe znaki graficzne. Za twórców nowoczesnego pisma uznawani są Grecy.

Skrótowo:

  1. Druk i książka - wynalazki, ludzie, funkcjonowanie.

Książka miała duże znaczenie w starożytności, książki były gromadzone i zbierane w bibliotekach. Książki rękopiśmienne były tworzone w bardzo niewielu kopiach, dopiero wynalezienie druku zabezpieczyło trwanie książki. Jako pierwsi chińczycy wynaleźli atrament i tusz oraz bloki drukarskie. Informacje zapisywali w glinie, w drewnie i odbijali na paskach papieru. Pismo ideograficzne nadawało się do druku blokowego (odbijania na całej stronnicy). Produktem ubocznym wynalezienia druku w Chinach było wynalezienie papierowego pieniądza. Najstarsza drukowanym tekstem jest zaklęcie buddyjskie (Japonia 768-770 n.e.), najstarszą książką jest Diamentowa sutra z 868 r. Druk blokowy z Chin dotarł do Europy w XV wieku. Ruchome czcionki w połowie XV wieku odkrył Johannes Gutenberg. Do tłoczenia czcionek używano prasy do winogron, stąd prasa :D Pierwszym dziełem drukarskim była drukowana przez 3 lata Biblia wydana w 1453. Pierwsze drukowane księgi nazywano inkunabułami, były to prawdziwe dzieła sztuki przepięknie zdobione. W Krakowie Kasper Straube założył w 1473 drukarnie. Wynalazek druku jako pierwszy do własnych celów wykorzystał Marcin Luter, żeby rozpowszechnić swoje poglądy za pomocą broszur i ksiąg. Również cesarz niemiecki Maksymilian I za pomocą druku oddziaływał na opinie publiczną- stworzył pierwszą w Europie machinę propagandową.

Skrótowo:

  1. Grecki dramat: nowy język narracji. Model góry lodowej

Bardzo szybko okazało się, że język teatru jest magicznym środkiem komunikacji i że słowo mówione, gest, ruch i światło to elementy, za pomocą których można obrazować otaczającą nas rzeczywistość.

teatr współczesny - ekspresyjnego, odwołującego się do prawdy emocji i doznań.

Dramat - jeden z trzech rodzajów literackich (obok liryki i epiki). Jest to właściwie rodzaj sztuki na granicy teatru i literatury.

Budowa zewnętrzna dramatu

Budowa wewnętrzna dramatu

Podział dramatu

Wśród największych twórców światowego dramatu zasłynęli między innymi: Ajschylos, Eurypides, Sofokles, William Shakespeare. Do wybitnych autorów dramatu polskiego zaliczają się: Zygmunt Krasiński, Franciszek Zabłocki, Juliusz Słowacki i Stanisław Wyspiański.

Scena- przestrzeń (podwyższenie) w budynku teatralnym przeznaczone dla wystawiania utworów. Na przestrzeni dziejów nowożytnych ukształtowały się różne odmiany scen:

dramatyzacja

1. «nadanie tekstowi literackiemu formy utworu dramatycznego»

2. «nadanie obrzędowi lub jakiemuś wydarzeniu formy widowiska teatralnego»

3. «narastanie elementów tragicznych»

Maska- przykrycie twarzy, lub jej części z otworami na oczy, początkowo używana w celach magicznych lub obrzędowych.

Znana w teatrze greckim, od Średniowiecza używana w czasie zabaw karnawałowych zwanych maskaradami. Od XVI w. wprowadzona do teatru dworskiego, później do commedii dell'arte.

Akt - (łac. actus - "czyn") jedna z konstrukcyjnych części sztuki teatralnej lub opery , stanowiąca całość kompozycyjna. Podział na akty obowiązuje od XVI w. Poszczególnym gatunkom dramatu była tradycyjnie przypisana określona liczba aktów, np. w tragedii obowiązywało pięć, w komedii trzy, farsa miała najczęściej jeden. We współczesnym teatrze znaczenie podziału na akty zmalało, spektakl dzieli się niekiedy na dwie części.

Poetyka (właściwie O sztuce poetyckiej) - prawdopodobnie nie zachowane w całości dzieło Arystotelesa, zawierające pierwszą w historii próbę skonstruowania teorii struktury wewnętrznej i odbioru dzieła literackiego. Pierwsza w historii poetyka opisowa (zawierająca jednak pewne elementy poetyki normatywnej). Przedmiotem dociekań Arystotelesa są: określenie czym jest literatura ("poezja", do której filozof nie włącza jednak liryki) oraz opisanie trzech gatunków: tragedii, epopei i komedii. Większość sztuk, dla Arystotelesa ma charakter mimetyczny (naśladowczy). Poeci naśladują świat w całości, dlatego też poezja jest sztuką wyższą. Przedmiotem naśladowania poezji są nie rzeczy, ale zdarzenia i fakty. Arystoteles wprowadza rozróżnienie między poezją (przekazuje zdarzenia prawdopodobne), a historią (przekazuje fakty). Tragedia jest dla Arystotelesa specyficznym gatunkiem literackim, którego celem nie jest naśladownictwo, ale wywołanie katharsis, czyli uczucia litości i trwogi oraz oczyszczenia z tych doznań.

  1. Początki prasy światowej.

Z cywilizacją od zarania dziejów łączy się obieg informacji. Początkowo obieg ten skupiał w sobie bardzo małą ilość osób i całość przebiegała na zasadzie plotki. Sytuacja zmieniła się z chwilą upowszechnienia listów kupieckich zawierających informacje o cenach i możliwościach zbytu danych towarów w różnych częściach Europy. Listy kupieckie uznawane są za podwaliny współczesnych gazet. One to po raz pierwszy kierowane były do większej grupy osób i poza spisem cen towarów zawierały informacje praktyczne i istotne dla odbiorców - opisy wydarzeń, jakie miały miejsce w danym kraju, relacje i komentarze do wyborów nowych władz, informacje o klęskach żywiołowych.

Początkowo redagowaniem tym zajmowali się kupcy, ale w chwili, kiedy informacji i odbiorców przybywało obowiązek redagowania listów spadł na wyznaczone w zrzeszeniu kupieckim osoby. Można zatem z całą odpowiedzialnością stwierdzić, iż znajdują się tutaj także początki dziennikarstwa.

Kiedy w 1450 roku moguncki drukarz Johannes Gutenberg skonstruował ruchome czcionki drukarskie oraz aparat do ich odlewania było już co raz bliżej do powstania regularnych periodyków. Czterdzieści lat później po raz pierwszy wydrukowano w ten sposób list Krzysztofa Kolumba o odkryciu Ameryki. W roku 1583 powstaje w Kolonii rocznik "Messrelation" ("Relacje Targowe") opisujący wydarzenia polityczne i gospodarcze w Europie z naciskiem na Niemcy. Pomysłodawca "Relacji Targowych" - Michał von Aitzing z powodzeniem sprzedawał pismo na targach we Frankfurcie. Z czasem jego gazeta zaczęła się ukazywać co pół roku, co niewątpliwie dowodzi, iż pismo cieszyło się ogromnym zainteresowaniem.

W Antwerpii w roku 1605 zaczął wychodzić pierwszy tygodnik "Nieuwe Tijdinghe" a cztery lata później "Relation Aller Furnemen und Gudenckwürdigen Historien" w Strasburgu oraz "Avizo Relation oder Zeitung" w Augsburgu.

W 1622 ukazał się pierwszy numer anglojęzycznego pisma "The Weekly News from Italy...", a w 1631 francuskie "La Gazette". Włoski "Sincero" (wcześniej nie miał stałego tytułu) ukazuje się od 1645 roku, natomiast pierwszym szwedzkim pismem było "Ordinari Post Tijdender". Pięć lat później na małym jeszcze europejskim rynku prasowym pojawił się niemiecki "Einkommende Zeitungen". Na przełomie XVII i XVIII gazety ukazywały się już w każdym europejskim kraju.

Na początku XVI wieku ukazał się pierwsza w Rosji gazeta zatytułowana "Wiadomosti", a rok później moda na gazetę dotarła do Ameryki. Tam właśnie w roku 1704 powstaje "The Boston News-Letter". Dopiero w 1719 roku w Czechach ukazuje się "Česky Postilion". Pierwszą węgierską gazetą był "Magyar Kurir", którego pierwszy numer pojawił się w 1789 roku.

Pierwszą polską gazetą był "Merkuriusz Polski" (1661). Jednak ostatnie badania dowodzą, że pismo to nie jest pierwszym takim przedsięwzięciem na ziemiach polskich. W 1646 krakowski księgarz i drukarz - Łukasz Kupisz otrzymał od Władysława IV przywilej wydawania po polsku i łacinie gazety "Nowiny" lub "Relacyje". To jednak nie jedyny dowód na podważenie informacji o tym, iż Merkuriusz jest pierwszą gazetą. W gdańskich aktach sądowych jest wzmianka o "Wiadomościach Polskich". Również w Gdańsku w latach 1656 - 1657 Jakub Weisse wydawał dwa razy w tygodniu redagowaną w języku niemieckim "Polnische Nachrichten". Niemniej jednak tylko Merkuriusz Polski zachował się do naszych czasów.

Co ciekawe nazwa "Merkuriusz Polski" wywodzi się od nazw czasopism brytyjskich ("Mercurius Britannicus", "Mercurius Politicus"). "... tam właśnie w roku 1660, po dwudziestu latach rewolucji, nastąpiła restauracja monarchii Stuartów. Nowy król, Karol II - podobnie jak Jan Kazimierz w Polsce - dążył do wzmocnienia władzy królewskiej." - pisze prof. Walery Pisarek o "Merkuriuszu Polskim".

W tym samym czasie, kiedy powstał "Merkuriusz Polski" w odległej Hiszpanii narodziła się "La Gaceta de Madrit".

Wraz z rozwojem prasy informacyjno - politycznej stopniowo pojawiały się pisma specjalistyczne, m.in. naukowe (1665 - paryski "Jurnal des Sevantis"; 1666 - londyński "Philosophical Transactions"), etyczne, dające początek rozwojowi prasy literackiej i społeczno-kulturalnej (1672 - paryski "Mercure Galant") oraz ogłoszeniowe ("The City Mercury" - 1675). W raz z pojawieniem się prasy monotematycznej zaczęły ukazywać się także pisma skierowane do konkretnych grup odbiorców (np. kobiece - "The Ladies Mercury").

Pierwszym dziennikiem był "Daily Courant", który po raz pierwszy ukazał się w 1705 roku, a także francuski "Jurnal de Paris" (1777). Wiele z tych gazet można kupić nawet dzisiaj - na przykład londyński "The Times" założony w 1785 roku.

Po raz pierwszy pojawiały się także czasopisma publicystyczno - dydaktyczne (potocznie nazywano je "moralnymi"): "Tattler" (1709), "Spectator" (1711); rewolucyjne: "L'Ami du Peuple" (1789) oraz literackie: "Gazette Littéraire de L'Europa" (1764).

Czasy oświecenia, wielkiej rewolucji przemysłowej oraz walki o niepodległość Stanów Zjednoczonych przyniosły znaczne ożywienie ówczesnego rynku prasowego. To właśnie wtedy wykrystalizował się podział na dzienniki, tygodniki i miesięczniki. A co za tym idzie, pojawiły się już wyspecjalizowane grupy dziennikarzy zajmujących się już nie tylko zbieraniem informacji, ale ich komentowaniem czy ozdabianiem prostymi grafikami.

Początki prasy światowej.

Acta Diurna - umieszczane w miastach, służyły jako dokumentacja senatu, później stały się biuletynem informacyjnym, Rzym, w 330r.n.e. zakończono ich wydawanie
Tipao - do 1911r w Cesarstwie Chińskim

Na przełomie XV-XVI w. pojawia się szereg faktów, które zmuszają do pojawienia się prasy:

Pierwsze czasopisma (system RTD - rocznik, tygodnik, dziennik)

  1. Historia cenzury na świecie i w Polsce.

Cenzura jest ogółem działalności mającym na celu odniesienie jakichś korzyści przez cenzurującego. Rozpowszechnianie informacji niepełnych (prawda selektywna) oraz błędnych (kłamstwo) powoduje pożądaną manipulację światopoglądu lub poziomu świadomości. Prowadzi to do ograniczenia prawa do wypowiedzi jednej osoby bądź instytucji przez inną, również przez państwo podstawowych praw człowieka - prawa do wolności słowa i wolności prasy.

  1. Rozwój prasy angielskiej w XVIII i w XIX wieku

  1. panowanie królowej Anny 1702-1714 to „złoty wiek” prasy angielskiej.

  • W tym okresie w Angli zaczyna być popularna polemika- po prostu wykształceni kolesie zaczynają sobie urządzać dyskusje na łamach prasy.